مسائل متفرقه پزشکى
لزوم يادگيرى مسائل شرعى مورد ابتلا براى پيراپزشکان
سوال 1022 :
دانستن مسائل شرعى براى پزشکان، دندانپزشکان، داروسازان، پرستاران و به طور کلى پيراپزشکان، در حين آموزش و کار تا چه حدّى لازم است؟
جواب :
اگر نياموختن احکام به ترک واجب يا ارتکاب حرام بيانجامد، گناهکار است.
دستورات غيرشرعى در مؤسسات پزشکى
سوال 1023 :
در صورتى که فتواى مراجع با عملکرد و گفتار بعضى از رؤساى بيمارستانهاى آموزشى يا آزمايشگاهها مطابق نباشد، تکليف دانشجويانى که موظف به اجراى دستور اساتيد و پزشکان در امر معاينه‌اند، چيست؟ آيا بايد از اساتيد تبعيت کنند يا خير؟
جواب :
در اين زمينه دانشجويان بايد به مسئولين مافوق مراجعه کنند تا آنها هماهنگى‌‌هاى لازم را انجام دهند و در صورت عدم هماهنگى موارد آن مختلف است و در هر جا که ضرورت باشد بايد بر اساس آن عمل نمود.
اطلاع دادن نجاست وسايل پزشکى به بيمار
سوال 1024 :
با توجه به امکان نجس شدن لباس و بدن بيمار، آيا لازم است نجس بودن وسايل مورد استفاده در مصارف پزشکى (از قبيل: تخت معاينه، وسايل پزشکى، يونيت و ...) را به وى تذکر دهيم؟
جواب :
لازم نيست.
نجاست وسايل بيمارستانهاى بلاد غيراسلامى
سوال 1025 :
اينجانب به علت نياز به عمل جراحى مجبور شدم به يکى از بيمارستانهاى خارج از کشور بروم. آيا تختى که بيماران روى آن استراحت مىکنند، نجس است؟ حکم خود بيمارستان از لحاظ طهارت و نجاست چيست؟
جواب :
تا يقين به نجاست آنها نباشد، محکوم به طهارت هستند.
دادن پرونده پزشکى بيمار به ساير پزشکان
سوال 1026 :
آيا مىتوان پرونده‌اى را که اسرار بيمار در آن بايگانى مىشود، در اختيار پزشکان ديگر غير از پزشک معالج يا بستگان بيمار قرار داد؟
جواب :
موارد آن مختلف است و در صورتى که اين عمل باعث دستيابى به معالجه بيمار و يا نجات جان بيماران ديگر باشد مانعى ندارد و بلکه در مواردى لازم است.
فاش کردن اسرار بيمار براى بستگانش در موارد ضرورى
سوال 1027 :
اگر بيمار نارضايتى خود را از افشاى بيمارى خود اعلام نمايد، ولى ضرورت درمان اقتضا مىکند که نوع بيمارى براى بستگانش فاش شود، وظيفه پزشک معالج در اين صورت چيست؟
جواب :
در صورتى که نجات جان او بستگى به آن داشته باشد، لازم است.
استفاده از نخ بخيه تهيه شده از حرام گوشتان
سوال 1028 :
استفاده پزشک از نخ‌هاى بخيه که احياناً بعضى از آنها از اجزاى حيوانات حرام گوشت به دست آمده است، چه حکمى دارد؟
جواب :
فى نفسه اشکال ندارد.
ضمان لطمات وارد شده به بيمار بدون تفريط پزشک
سوال 1029 :
در مواردى که به علل غيرمربوط به کار پزشک (مثل اختلال در دستگاهها و رفتن برق و ...) به بيمار لطمه‌اى وارد مىشود، ضامن کيست؟
جواب :
در فرض مرقوم پزشک ضامن نيست و کسى که در بررسى دستگاهها و وصل برق ذخيره و ازاين قبيل کوتاهى کرده ضامن مى‌باشد.
انجام جراحى ضرورى بدون رضايت بيمار
سوال 1030 :
برخى از بيماران عاقل و بالغ که نيازمند عمل جراحى هستند، به علت ترس يا هر توجيه ديگرى حاضرند درد و رنج را تحمل نمايند، ولى تن به عمل ندهند، و اين در حالى است که پزشک مى‌داند که در صورت عمل نکردن، بيمار به زودى خواهد مرد يا دچار عوارض سختى خواهد شد. با اين فرض، آيا پزشک مى‌تواند با تصميم خود، او را عمل جراحى کند؟ اگر على رغم مخالفت بيمار، بستگان وى چنين اجازه‌اى را صادر کنند، تکليف پزشک چيست؟
جواب :
اگر نجات بيمار از مرگ مستلزم عمل جراحى است، اشکال ندارد.
انجام جراحى غير ضرورى به اصرار همراهان بيمار
سوال 1031 :
پزشکى يقين دارد که انجام گرفتن عمل جراحى روى بيمار، تاثير در زنده ماندن او ندارد، و در هر صورت، بيمار پس از مدت کوتاهى خواهد مرد. آيا پزشک جايز است بنا به اصرار همراهان بيمار يا مسئولان بيمارستان، اقدام به جراحى نمايد يا نه؟
جواب :
با اطلاع دادن به بيمار يا همراهان او نسبت به عدم تاثير عمل، اقدام به عمل جراحى مانعى ندارد.
سزارين زنى که توانايى زايمان طبيعى دارد
سوال 1032 :
برخى از خانم‌هاى حامله که مى‌توانند به وضع طبيعى زايمان کنند، اصرار دارند که سزارين شوند تا درد کمترى را تحمل کنند. در اين زمينه نظر حضرت عالى چيست؟
جواب :
اگر ضررى براى خود مادر يا کودک نداشته باشد، منعى ندارد.
درمان‌هاى پرخطر براى تأخير انداختن مرگ
سوال 1033 :
اگر بدانيم يا احتمال بدهيم بيمارى در اثر بيمارى‌اى مثل لوسمى، و يا متاستاز يا برخى از سرطانها و برخى تومورها به زودى خواهد مرد، آيا مجازيم براى افزايش طول عمر او (در حد چند ماه) از شيوه‌هاى درمانى پرخطر و پرعارضه، مانند شيمى درمانى که اغلب عوارض آن بسيار شديدتر از بيمارى اوليه است، استفاده نمائيم؟
جواب :
اشکال ندارد بلکه بعيد نيست در برخى موارد لازم باشد.
استفاده از هيپنوتيزم
سوال 1034 :
نظر حضرتعالى در خصوص کاربرد "هيپنوتيزم" در علوم پزشکى و درمان بيماريهاى قابل علاج با اين روش چيست؟
جواب :
اگر به منظور غرض عقلايى و با رضايت کسى که مي‌خواهد هيپنوتيزم شود صورت بگيرد و همراه با کار حرامى هم نباشد اشکال ندارد.
استفاده از سلولهاى بنيادين براى مقاصد درمانى
سوال 1035 :
آيا استفاده از سلولهاى بنيادين استخراج شده از جنين انسان قبل از لانه گزينى در رحم براى مقاصد درمانى، جايزاست؟ (لازم به يادآورى است که مراکز تحقيقاتى معمولاً نمونه‌هاى خود را از جنينهاى دور ريخته شده در موسسه‌هاى بارورى(IVF) به دست مى‌آورند).
جواب :
فى نفسه منعى ندارد.
تغيير ژنتيکى جنين انسان
سوال 1036 :
آيا تغيير ژنتيکى جنين انسان به منظور اصلاح نژاد و ايجاد اوصاف دلخواه در آن، مانند انتخاب رنگ پوست، افزايش ضريب هوشى و غيره، جايز است؟
جواب :
اگر مستلزم مفسده‌اى نباشد، فى نفسه منعى ندارد.
کسانى که فقط از نظر پزشکى زنده‌اند
سوال 1037 :
بيمارانى که از نظر عرف، مرده به حساب مى آيند اما از نظر علم پزشکى زنده مى‌باشند و يا بالعکس چه حکمى دارند؟
جواب :
حکم انسان زنده را دارد.
تزريق مواد کشنده به محتضر
سوال 1038 :
گاهى به جهت تعجيل در راحت شدن محتضر، به او مواد مهلکه (کشنده) تزريق مىکنند؛ آيا اين عمل جايز است يا نه؟ و در صورت عدم جواز، آيا عاملان اينکار، در قتل او شريکند؟
جواب :
جايز نيست و در صورتى که موجب قتل شود قصاص يا ديه آن واجب مى‌گردد.
توقف زندگى بيمار بر عمل جراحى
سوال 1039 :
بنا بر تشخيص اطباء حاذق در صورت ترک نمودن عمل جراحى بيمار، به زودى خواهد مرد و در صورت اقدام به عمل جراحى، به احتمال قوى زنده مى‌ماند ولى تا پايان عمر دچار درد و رنج شديد و توانفرسا مىشود، تکليف اين بيمار چيست؟
جواب :
در فرض مذکور که ترک عمل و معالجه موجب مرگ مىشود اقدام به عمل واجب است.
ترک معالجه بيمار روانى خطرناک
سوال 1040 :
اگر بيمار روانى‌اى که هر زمان احتمال دارد دست به آدمکشى بزند، بيمارى ديگرى هم پيدا کرد، آيا جايز است براى اينکه جان افرادى تــوسط وى به خــطر نيفتد، از درمان بيمارى جديد او اعراض نموده و او را مورد معالجه قرار نداد؟
جواب :
در هر صورت حفظ جان انسان لازم است و ترک درمان در صورتى که موجب مرگ شود، جايز نيست لکن بايد او را طورى نگهدارى کنند که موجب آزار ديگران نشود.
کشتن بيمار مرگ مغزى
سوال 1041 :
شخصى که در اثر آسيب مغزى درک وشعور و شنوايى و بينايى و حس خود را از دست داده و فقط قلب او مى‌زند و حرکت مىکند:
اگر کسى او را در اين شرايط بکشد، آيا بايد ديه کامل بپردازد؟
جواب :
بلى ديه دارد.
سوال :
آيا مىتوان اين بيمار را به همان حال باقى نهاد تا قلب او هم از کار بيفتد؟
جواب :
اگر دستگاهى به او وصل شده و برداشتن دستگاه موجب مرگ وى مىشود، نمى‌توان چنين کارى را انجام داد.
تسريع در مرگ بيمار
سوال 1042 :
آتانازى بر سه قسم است:
الف) نوع فعّال (با تجويز داروى کشنده از طرف پزشک به زندگى بيمار خاتمه داده مىشود).
ب) نوع انفعالى (به صورت خوددارى از ادامه مداوا و زنده نگاه داشتن بيمار محتضر)
جواب :
نوع غير مستقيم (با قرار دادن داروهاى به مقدار زياد در دسترس بيمار تا بيمار شخصاً به زندگى پر رنج خويش پايان دهد) استفاده از کداميک بلااشکال است؟
جواب :
حفظ محتضر و تأخير مرگ او واجب نيست، بنابراين قسم دوّم مانع ندارد ولى هر کارى که موجب مردن او باشد، مثل دو قسم ديگر جايز نيست.
دادن دارو بدون تجويز پزشک
سوال 1043 :
نظر به اينکه قانوناً تجويز دارو به عهده‌ى داروساز نمى‌باشد، به استثناى داروهاى بدون نسخه، چنانچه مريض به حال اضطرار مراجعه کند و با توجه به فوريت، در صورت ندادن دارو، منجر به نقص، جرح يا فوت بيمار گردد، آيا داروساز در عواقب فوق متهم به قصور است؟
جواب :
با فرض اينکه طبق قانون رفتار کرده تکليفى متوجه او نيست.
ضمان کارکنان داروخانه در قبال تحويل دارو
سوال 1044 :
با توجه به اينکه تشخيص بيمارى و تجويز دارو به عهده پزشک معالج واگذار شده و طبق قوانين موجود، داروساز موظف به تحويل داروى تجويزى مى‌باشد، آيا داروساز نسبت به عواقب يا عوارض ضررهاى ناشى از تجويز غيرعلمى يا غيرضرورى و احياناً تجويز بر اساس سودجويى و غيره ضامن است؟
جواب :
در فرض مرقوم ضامن نيست مگر اينکه بداند اين دارو عوارض و ضرر چشمگير براى بيمار دارد.
ضمان ضرر ناشى از حساسيت دارويى بيمار
سوال 1045 :
با توجه به اينکه ممکن است جان بيمار به طور اورژانس در خطر باشد و زمان، جهت تعيين حساسيت فرد نسبت به دارويى خاص وجود نداشته باشد، اگر با تجويز دارو، بيمار به آن حساسيت پيدا کرده و دچار عوارض شديد يا مرگ شود، آيا پزشک معالج در قبال اين عوارض، مسئوليتى خواهد داشت؟
جواب :
کسى که آن دارو را به بيمار خورانده يا تزريق کرده ضامن است. توضيحاً يادآور مىشود، در موارد ثبوت ضمان، گذشت که اذن بيمار يا کسان وى تأثيرى در ارتفاع و سقوط ضمان ندارد، ولى کسى که در صورت ايراد آسيب به بيمار ضامن است، اگر پيش از اقدام بر عمل جراحى يا هر عمل علاجى ديگر از بيمار يا از اولياى وى برائت از ضمان پيشاپيش بگيرد، در اين صورت ضامن نيست.
حق طبابت پزشک
سوال 1046 :
با توجه به اين که حق طبابت از لحاظ مادى، غيرقابل تعيين مى‌باشد؛ به نظر حضرت عالى بهترين راه تعيين ميزان حق طبابت چيست؟ آيا مقدار تعيين شده توسط دولت، در هر شرايطى قابل دريافت است و پزشک مديون نخواهد بود؟
جواب :
اگر طبق تعرفه‌هاى معين شده، گرفته شود منعى ندارد.
دريافت حق طبابت قبل از بهبودى بيمار
سوال 1047 :
آيا دريافت حق طبابت قبل از بهبودى بيمارى، طبق روش مرسوم صحيح است؟
جواب :
فى نفسه منعى ندارد.
دريافت حق طبابت از بيمارى که بهبود نيافته
سوال 1048 :
اگر پزشک در طبابت خود کمال دقت و تلاش را براى بهبودى بيمار انجام دهد ولى بهبودى براى وى حاصل نشود، آيا پزشک نسبت به حق ويزيت مديون است يا نه؟
جواب :
در فرض سوال مديون نيست.
دريافت حق طبابت و عمل قبل از انجام آن کار
سوال 1049 :
آيا دريافت حق طبابت و يا عمل جراحى، قبل از انجام آن کارها، جايز است؟
جواب :
اگر بر اساس توافق طرفين و مطابق مقرّرات نظام پزشکى باشد اشکال ندارد.
نوشتن گواهى پزشکى
سوال 1050 :
برخى از افراد به پزشک مراجعه مىکنند و از او تقاضاى گواهى پزشکى براى محل کار و… مى‌نمايند. مثلاً مى‌گويند که به علت سرماخوردگى دو روز به اداره نرفته‌اند. آيا در صورت اطمينان به صحت گفتار آنها مىتوان گواهى برايشان صادر کرد؟
جواب :
در فرض مرقوم که پزشک اطمينان به بيمارى آنها دارد، اگر خلاف قانون و مقررات مربوطه نباشد، صدور گواهى مانعى ندارد.
صدور گواهى نادرست براى بيمار
سوال 1051 :
صدور گواهى نادرست از طرف پزشک براى بيمار، سهواً يا عمداً، چه حکمى دارد؟
جواب :
عمداً جايز نيست و در صورت سهو بايد در صورت امکان آن را تدارک و جبران کند.
روکش طلا و پلاتين دندان
سوال 1052 :
آيا گذاشتن روکش طلا روى دندان اشکال دارد؟ روکش پلاتين چطور؟
جواب :
گذاشتن روکش طلا يا پلاتين روى دندان اشکال ندارد، ولى پوشاندن دندانهاى جلو با طلاى زرد، اگر به قصد زينت باشد، خالى از اشکال نيست.
خونريزى در حال اعمال جراحى دهان
سوال 1053 :
کسى که دندانش را پر مىکند، هنگامى که دهانش خونى مىشود لازم است داخل دهان را نيز آب بکشد يا نه؟
جواب :
بطورکلى باطن بدن انسان با زوال عين نجاست پاک مىشود.
مراجعه بيمار زن به دندانپزشک مرد
سوال 1054 :
مراجعه بيمار زن به دندانپزشک مرد جهت معالجات دندانپزشکى چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر براى اينگونه کارها، دسترسى به پزشک زن دارند، مراجعه به پزشک مرد (اگر مستلزم نظر و لمس حرام باشد) جايز نيست.
ورود مجدد وسايل پزشکى نجس به داخل دهان
سوال 1055 :
ورود مجدد و مکرر وسيله‌اى که در اثر ترشحات آلوده به خون دهان خود بيمار نجس گرديده به داخل دهان او چه حکمى دارد؟
جواب :
ورود مجدد وسيله نجس به دهان بيمار اشکال ندارد.
ضمان لطمات وارده بر بيمار در حين درمان وى
سوال 1056 :
در مواردى براى درمان بيمار، پزشک ناچار به ايراد لطمه‌اى ديگر به بيمار مىشود. مثلاً براى احياى قلب بيمار سکته کرده، ماساژ مى‌دهد که منجر به شکستن دنده‌ها مىشود يا براى تحريک رفلکس بيمار به او سيلى مى‌زند و پرده‌ى کوشش پاره مىشود، آيا در موارد فوق پزشک ضامن است؟
جواب :
اگر نجات جان بيمار، مستلزم ايراد آسيبى بر وى باشد، پزشک ضامن نيست.
ضمان لطمات وارده از طرف دستياران پزشک
سوال 1057 :
در مراکز آموزشى که براى آينده پزشک متخصص تربيت مى‌نمايند و به دليل کمى مهارت دستياران و دانشجويان، عوارض و خطراتى متوجه جان بيمار مى‌گردد، اگر احياناً نقص عضو و فوتى واقع شود، آيا دستيار مربوطه ضامن است يا پزشک مسئول و استاديار مربوطه؟
جواب :
در فرض مزبور دستيار يا هر کس که به بيمار آسيب رسانده، ضامن است.
اجازه عمل جراحى
سوال 1058 :
پزشک حاذق و ماهر، بدون سهل‌انگارى اقدام به عمل جراحى بيمارى نموده است و در حين عمل، آسيبى به بيمار وارد گرديده است. آيا داشتن اجازه عمل از بيمار يا بستگان در رفع ضمان مؤثر است؟ ديه به عهده کيست؟
جواب :
به نحو کلى در موارد ثبوت ضمان، اجازه بيمار يا بستگان وى رافع ضمان نيست.
عمل جراحى بدون اجازه بستگان بيمار
سوال 1059 :
اگر پزشک منتظر اجازه بستگان بيمار براى عمل جراحى شود ممکن است بيمار دچار نقص يا از کار افتادگى عضو شود در اين صورت آيا پزشک مى‌تواند بدون اجازه اقدام به عمل جراحى کند؟
جواب :
اگر خطر فوت بيمار در ميان باشد، تأخير جايز نيست. در مواردى که پزشک ضامن ديه است، بايد از مال خود بپردازد.
شبيه‌سازى حيوانات
سوال 1060 :
آيا کلونينگ (شبيه سازى) حيوانات، جايز است؟
جواب :
فى نفسه منعى ندارد.
نبش قبر مشکوک
سوال 1061 :
اگر ندانيم قبرى متعلق به مسلمان است يا غير مسلمان، آيا مجازيم نبش قبر کنيم؟
جواب :
اگر در بلاد مسلمين باشد جايز نيست.
استفاده از ميوه‌هاى ژنتيکى
سوال 1062 :
آيا استفاده از ميوه‌ها و مواد غذايى حاصله از تغييرات ژنتيکى، جايز است؟
جواب :
مانعى ندارد.
تعيين جنسيت جنين با رژيم غذايى
سوال 1063 :
آيا تعيين جنسيّت جنين به کمک رژيم غذايى جايز است؟ و آيا اين عمل دخالت در، طبيعت و خواست الهى محسوب نمى‌شود؟
جواب :
فى نفسه اشکال ندارد.