با چه کسانى جهاد کنيم؟
قرآن کريم:
1 - )وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْناً وَإِن جَاهَدَاکَ لِتُشْرِکَ بِي مَا لَيْسَ لَکَ بِهِ‌عِلْمٌ فَلاَ تُطِعْهُمَا إِلَيَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ(256)).
"ما به انسان توصيه کرديم که به پدر و مادرش نيکى کند و اگر آن دو تلاش کنندکه براى من همتايى قائل شوى که به آن علم ندارى، از آنها پيروى نکن. بازگشت شمابه سوى من است و شما را از آنچه انجام مى‌داديد با خبر خواهم ساخت."
2 - )يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ‌وَبِئْسَ الْمَصِيرُ(257)).
"اى پيامبر! با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنها سخت بگير و جايگاه‌شان جهنّم‌است و چه بد سرنوشتى است."
3 - )فَلا تُطِعِ الْکَافِرِينَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَاداً کَبِيراً(258)).
"از کافران اطاعت نکن و بوسيله آن ]= قرآن[ با آنان جهاد بزرگى بنما."
مؤمنان براى رسيدن به خشنودى خداوند و نيل به رستگارى و تحقّق‌اهداف و آرمانهاى بلندى که خداوند براى بندگان مطيع خود در نظر گرفته‌است، تنها به جهاد در راه خدا توسّل مى‌جويند و به وسيله جهادمى‌خواهند به حضرت حق تقرّب پيدا کنند.
مؤمنان هيچگاه از جهاد در همه سطوح و در همه ابعاد دست‌نمى‌کشند. و هر جا که در راه پياده کردن احکام دين با مانعى مواجه شوند،در رفع آن و هموار ساختن راه، وارد مبارزه سخت و تلخى مى‌شوندوبا توکّل بر خداوند، همه توان و تلاش خود را به کار مى‌بندند.
موانعى که ممکن است در راه حرکت مستمرّ مؤمن به سوى خداوندايجاد شوند و او را از اين حرکت باز دارند امورى است که خداوند متعال‌در آيه شريفه ذيل بطور مختصر بيان داشته است:
)قُلْ إِن کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِيرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ‌اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْکُم مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ‌وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لاَيَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ(259)).
"بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طائفه شما، و اموالى که به‌دست آورده‌ايد، و تجارتى که از کساد شدنش مى‌ترسيد، و خانه‌هايى که به آن علاقه‌داريد، در نظرتان از خداوند و پيامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است، در انتظاراين باشيد که خداوند عذابش را بر شما نازل کند! و خداوند جمعيت نافرمانبردار راهدايت نمى‌کند."
گاهى محيط خانوادگى يا قبيله‌اى يا شرايط اقتصادى و يا سياسى در راه‌اجراى احکام و مقررات دين، مانع ايجاد مى‌کند، شخص مؤمن با توکّل برخداوند در مقابل همه آنان مى‌ايستد و مبارزه مى‌کند.
حديث شريف:
1 - اصبغ بن نباته از حضرت اميرالمؤمنين‌عليه السلام روايت مى‌کند که‌آن‌حضرت در يک حديث طولانى فرمود:
"... والجهاد على أربع شعب: على الأمر بالمعروف والنهي عن المنکر، والصدق في‌المواطن وشنئان الفاسقين. فمن أمر بالمعروف شدّ ظهر المؤمن، ومن نهى عن المنکر أرغم‌أنف الشيطان، ومن صدق في‌المواطن قضى الذي عليه، ومن غضب للَّه تعالى غضب‌اللَّه له"(260).
"جهاد بر چهار شعبه است: امر به معروف، نهى از منکر، مقاومت صادقانه درسختيها، و خشم و دشمنى با فاسقان. پس کسى که امر به معروف نمايد، مؤمنان راپشتيبانى کرده است. و کسى که نهى از منکر نمايد، بينى شيطان را به خاک ماليده‌است، و کسى که در برابر سختيها صادقانه مقاومت نمايد، تکليفى را که بر او بوده به‌انجام رسانده است، و کسى که براى خدا غضب کند، خدا هم براى او غضب مى‌کند."
2 - باز هم حضرت على‌عليه السلام فرمود:
"زکاة الشجاعة الجهاد في سبيل اللَّه"(261).
"زکات شجاعت و دلاورى، جهاد در راه خداست."
3 - باز هم حضرت على‌عليه السلام فرمود:
"جاهدوا في سبيل اللَّه بأيديکم، فإن لم تقدروا فجاهدوا بألسنتکم، فإن لم تقدروافجاهدوا بقلوبکم"(262).
"در راه خدا با دستان‌تان جهاد کنيد، اگر نتوانستيد با زبان‌هاى‌تان جهاد نماييد،و اگر نتوانستيد با دلهاى‌تان جهاد کنيد."
4 - فضيل بن عياض مى‌گويد: از امام صادق‌عليه السلام پرسيدم که جهادواجب است يا سنّت؟ امام‌عليه السلام فرمود:
"جهاد بر چهار قسم است. دو قسم آن واجب است و قسم سوم سنّت است. امّا جزدر کنار واجب انجام نمى‌شود و قسم چهارم سنّت است.
امّا دو قسم واجب عبارتنداز: مبارزه با نفس در برابر گناهان و معصيت خداوندواين بزرگترين جهاد است، و پيکار با کفّارى که به شما نزديک هستند، نيز واجب‌است. امّا جهادى که سنّت است ولى جز با واجب برپا نمى‌شود اين است که جهاد بادشمن بر همه امّت واجب است و اگر همگى ترک کنند، عذاب الهى دامنگير همه آنان‌مى‌شود، امّا در همين مورد، براى امام سنّت است که همراه امّت به ميدان جنگ برودو با دشمن نبرد کند. امّا جهاد سنّت، هر سنّتى است که انسان آن را برپا دارد و در راه‌احيا و برپاداشتن آن مجاهدت نمايد، زيرا کار و کوشش دراين راه از بهترين اعمال‌وموجب احياى سنّت است. پيامبر گرامى اسلام‌صلى الله عليه وآله فرمود: کسى که سنّت حسنه‌اى‌ايجاد کند و برپادارد، براى او است پاداش آن سنّت و پاداش همه کسانيکه بدان عمل‌مى‌کنند، بدون اينکه از پاداش خود آنان چيزى کاسته شود.(263)"