حديث شريف:
1 - در تفسير سخن خداوند که فرمود: )الَّذِينَ يَذْکُرُونَ اللَّهَ قِيَاماًوَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِهِمْ(، امام باقرعليه السلام فرمود:
"الصحيح يصلّي قائماً، والمريض يصلّي جالساً، وعلى جنوبهم الذي‌يکون أضعف من المريض الذي يصلّي جالساً"(91).
"شخص سالم، ايستاده نماز مى‌گزارد وشخص بيمار، نشسته نماز مى‌خوانداما کسى خوابيده برپهلو نماز مى‌خواند که ناتوانتر از بيمارى باشد که نشسته نمازمى‌خواند."
2 - امام على‌عليه السلام در حديثى فرمود:
"... وقم منتصباً؛ فإنّ رسول اللَّه‌صلى الله عليه وآله قال: من لم يقم صلبه‌فلا صلاة له"(92).
"راست بايست زيرا پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود: کسى که )در نماز( راست‌نايستد نمازى براى او نيست."
3 - از امام کاظم‌عليه السلام سوال شد درباره شخصى که در حال نماز، به‌ديوار مسجد تکيه دهد يا در حال ايستاده وبدون علت وبيمارى، دست‌برروى ديوار بگذارد؟ فرمود:
"لا بأس"(93).
"اشکال ندارد."
4 - از امام صادق‌عليه السلام سوال شد درباره مردى که نماز براو نشسته‌واجب است اما او فراموش کرده ودر حال ايستاده نماز را شروع کرده‌وبعد يادش آمد که وظيفه او نشستن است؟ امام‌عليه السلام فرمود:
"يقعد ويفتتح الصلاة وهو قاعد، ولا يعتدّ بافتتاحه الصلاة وهم قائم،وکذلک إن وجبت عليه الصلاة من قيام فنسي حتّى افتتح الصلاة وهو قاعد،فعليه أن يقطع صلاته ويقوم فيفتتح الصلاة وهو قائم ولا يعتدّ بافتتاحه وهوقاعد"(94).
"مى‌نشيند ودر حاليکه نشسته، نماز را آغاز کند وبه اينکه در حال ايستاده‌نماز را افتتاح کرده اعتنا نورزد، وهمچنين اگر براو نماز در حال ايستاده واجب‌بوده واو فراموش کرده ونشسته نماز را آغاز کرده است، بايد نماز را قطع کندوبايستد ودر حاليکه ايستاده، نماز را آغاز نمايد وبه اينکه در حال نشسته نماز راآغاز کرده، اعتنا نکند."
5 - در روايتى آمده است که:
انّ الإمام علي بن الحسين‌عليهما السلام شوهد في فناء الکعبة في الليل وهو يصلّي‌فأطال القيام حتّى جعل يتوکّأ مرّة على رجله اليمنى، ومرّة على رجله‌اليسرى"(95).
"امام زين العابدين‌عليه السلام شبانگاه در کنار کعبه مشاهده شد که نماز مى‌خواندوقيام )ايستادن( را آنقدر طول داد که گاهى روى پاى راستش و گاهى روى پاى‌چپش تکيه مى‌کرد."
6 - رسول خداصلى الله عليه وآله فرمود:
"المريض يصلّي قائماً، فإن لم يستطع صلّى جالساً، فإن لم يستطع‌صلّى على جانبه الأيمن، فإن لم يستطع صلّى على جانبه الأيسر، فإن لم‌يستطع استلقى وأومأ إيماءً وجعل وجهه نحو القبلة، وجعل سجوده‌اخفض من رکوعه"(96).
"شخص مريض ايستاده نماز مى‌خواند پس اگر نتوانست، نشسته بجا مى‌آوردواگر نتوانست، برپهلوى راست واگر نتوانست، برپهلوى چپ خود نمازمى‌خواند، واگر نتوانست به پشت بخوابد واشاره کند وصورتش را به طرف قبله‌قرار دهد واشاره به سجده را پايين‌تر از رکوع قرار دهد."
7 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:
"يصلّي المريض قائماً، فإن لم يقدر على ذلک صلّى جالساً، فإن لم يقدرأن يصلّي جالساً صلّى مستلقياً، يکبّر ثمّ يقرأ، فإذا أراد الرکوع غمض عينيه‌ثمّ سبّح، فإذا سبّح فتح عينيه، فيکون فتح عينيه رفع رأسه من الرکوع، فإذاأراد أن يسجد غمض عينيه ثمّ سبّح، فإذا سبّح فتح عينيه، فيکون فتح عينيه‌رفع رأسه من السجود، ثمّ يتشهّد وينصرف"(97).
"شخص مريض ايستاده نماز مى‌گزارد واگر قدرت ايستادن نداشته باشد،نشسته نماز بخواند، واگر قدرت نشستن هم نداشته باشد، خوابيده به پشت نمازبخواند، بدين ترتيب که تکبير بگويد سپس قرائت را بجا آورد وزمانى که قصدرکوع کرد، چشمانش را فروبندد وسپس تسبيح بگويد. وقتى تسبيح گفت،چشمانش را باز کند. پس باز کردن چشم به معناى سر برداشتن از رکوع است‌وهمچنين وقتى که قصد سجده کرد، چشمانش را ببندد وتسبيح بگويد وبعد ازتسبيح، چشمانش را باز کند وباز کردن چشم به معناى سر برداشتن از سجده‌است. سپس تشهد بگويد ونماز را تمام کند."
8 - سماعه مى‌گويد:
سألته )أي الإمام المعصوم‌عليه السلام( عن المريض لا يستطيع الجلوس،قال: "فليصلِّ وهو مضطجع، وليضع على جبهته شيئاً إذا سجد فإنّه يجزي‌عنه، ولم يکلّف اللَّه ما لا طاقة له به"(98).
از امام معصوم‌عليه السلام پرسيدم درباره مريضى که نمى‌تواند بنشيند. فرمود:"درحال خوابيده نماز بخواند، ودرهنگام سجده چيزى بر پيشانى‌اش بگذاردواين کفايت مى‌کند وخداوند او را به چيزى بالاتر از قدرتش تکليف نمى‌کند."
9 - عمر بن اذينه مى‌گويد:
"کتبت إلى أبي عبداللَّه‌عليه السلام أسأله ما حدّ المرض الذي يفطر فيه صاحبه،والمرض الذي يدع صاحبه الصلاة قائماً؟ قال: "بل الإنسان على نفسه‌بصيرة، ذاک إليه هو أعلم بنفسه"(99).
به امام صادق‌عليه السلام نوشتم واز او پرسيدم مرضى که با آن روزه افطار مى‌شودوانسان نماز ايستاده را ترک مى‌کند کدام است؟ وحدّ ومرز آن چيست؟ امام‌عليه السلام‌فرمود: "انسان برنفس خود آگاه است. تشخيص اين مرض مربوط به خود اوست‌واو داناتر به خويشتن است."
ودر روايت ديگر آمده است:
"هو أعلم بما يطيقه"(100).
"او داناتر است به آنچه قدرت وتوان آن را دارد."
10 - ليث مرادى روايت مى‌کند که:
أنّه سأل أبا عبداللَّه‌عليه السلام عن الرجل يرعف من زوال الشمس حتّى يذهب‌الليل، قال: "يومئ إيماءً برأسه عن کلّ صلاة"(101).
از امام صادق‌عليه السلام پرسيده است درباره مردى )شخصى( که از زوال خورشيد،خون دماغ شده تااينکه شب هم مى‌گذرد، در نماز چه کند؟ امام‌عليه السلام فرمود:
"براى هر نماز باسرش اشاره کند."
11 - از امام صادق‌عليه السلام درباره نماز در کشتى سوال شد؟ فرمود:
"إن کانت محمّلة ثقيلة إذا قمت فيها لم تتحرّک فصلِّ قائماً، وإن کانت‌خفيفة تکفأ فصلِّ قاعداً"(102).
"اگر کشتى بار داشته وسنگين باشد به گونه‌اى که وقتى مى‌ايستى حرکت‌نمى‌کنى، ايستاده نماز بخوان، اما اگر سبک باشد که به جلو حرکت مى‌کند وتکان‌مى‌دهد، نشسته نماز بگزار."
12 - در حديث زراره از امام باقرعليه السلام آمده است:
"إذا قمت إلى الصلاة فلا تلصق قدمک بالاُخرى، ودع بينهما فصلاًاصبعاً أقلّ ذلک، إلى شبر أکثره، واسدل منکبيک، وارسل يديک،ولاتشبّک أصابعک، وليکونا على فخذيک قبالة رکبتيک، وليکن نظرک إلى‌موضع سجودک..."(103).
"وقتى به نماز ايستادى، پاهايت را به همديگر نچسبان وبين آن دو حداقل به‌اندازه يک انگشت وحداکثر يک وجب فاصله بده، وشانه هايت را پايين بيندازودستهايت را رها کن و انگشتانت را داخل همديگر نکن ودستها روى رانها و برابرزانوهايت قرار گيرد ونگاه توبايد به جاى سجده‌ات باشد."