قرآن کريم:
1 - )يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْکَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَلَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ(169)).
"اى کسانى که ايمان آوردهايد، رکوع کنيد وسجود بجا آوريد وپروردگار خودرا عبادت نماييد وکارخير انجام دهيد، شايد رستگار شويد."
سجده، تعبير وبيانى از منتهاى خضوع، فرمانبردارى ومطيع بودناست. هنگاميکه انسان به سجده مىافتد، اين حالت، باحقيقت ذاتوهستى او کاملاً هماهنگى دارد زيرا حقيقت وجود انسان، عين فقر،ناتوانى ونياز به پروردگار عزيز ومقتدر است واز اين رو، انسانِ درحالسجده، بسيار نزديکتر به مقام عبوديت است تاحالات ديگر. شخصمؤمن باسجده خود، حقيقت ايمان وتسليم بودن خود در برابر ذاتحق را به نمايش مىگذارد.
2 - )فَاسْجُدُوا للَّهِِ وَاعْبُدُوا(170)).
"براى خدا سجده کنيد واو را عبادت نمائيد."
زيرا سجده، مظهر تعبّد وتسليم بودن وپرستش خداوند است پسبايد خالصانه براى رضاى او انجام شود.
3 - )مُحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْتَرَاهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَاناً سِيَماهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِنْ أَثَرِالسُّجُودِ ذلِکَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُفَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَآمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً(171)).
"محمدصلى الله عليه وآله فرستاده خدا است وکسانى که بااو هستند، دربرابر کفارسرسخت وشديد ودر ميان خود مهربانند، پيوسته آنها را درحال رکوع وسجودمىبينى در حاليکه همواره فضل ورضاى خدا را مىطلبند. نشانه آنها در صورتشاناز اثر سجده نمايان است. اين توصيف آنها در تورات وتوصيف آنان در انجيل استهمانند زراعتى که جوانههاى خود را خارج ساخته، سپس به تقويت آن پرداخته تامحکم شده وبرپاى خود ايستاده است وبه قدرى نمو ورشد کرده که زارعان را بهشگفتى وامى دارد. اين براى آن است که کافران را به خشم آورد ولى کسانى ازآنهارا که ايمان آورده وکارهاى شايسته انجام دادهاند، خداوند وعده آمرزش واجرعظيمى داده است."
سجود، زبان ايمان وهمتاى رکوع است، وچنين پيدا است که اگررکوع وقيام را در کنار سجود بگذارى، معناى کامل نماز بدستخواهد آمد زيرا نماز مرکب از دو بعد است: شکل ومحتوا. شکلوهيئت نماز، همين سه يعنى "قيام ورکوع وسجود" است ومحتواى آنهم ذکر خدا وطلب فضل ورضوان او.
سجده ميعادگاه بشر براى سخن گفتن باخدا از طريق تسبيحوستايش اوست، زيرا هنگاميکه ما خدارا تسبيح مىکنيم، اين در پرتوقدرت وقوت او وهمه نعمتهايى است که موجب حمد وستايش اواست. پس تسبيح هم باحمد وستايش خداوند است.
4 - )فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَکُن مِّنَ السَّاجِدِينَ(172)).
"به جهت ستايش پروردگار خود، او را تسبيح کن واز سجده کنندگان باش."
از اين جمله مبارک الهام مىگيريم که سجده براى خدا، انسان رادرزمره فرشتگان وهمه صالحانى که خدا را سجده مىکنند قرارمىدهد. وشايد هم اين جمله، امر به سجده در نماز جماعت باشد کههم اهميت سجده وهم اهميت جماعت وسجده دسته جمعى را بيانمىکند.
اما حقيقت سجده چيست؟
سجده، افتادن به زمين است براى تعظيم خداوند وسپس تسبيحوتنزيه او وستايش او وگريه وخشوع وزارى والتماس به درگاه او.قرآن سجده کامل را باشرايط وذکرهاى آن به تفصيل براى ما بيان کردهاست:
5 - )قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لاَ تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّداً * وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً *وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْکُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعاً(173)).
"بگو: خواه به آن ايمان بياوريد وخواه ايمان نياوريد، کسانى که پيش از آنبه آنها دانش داده شده، هنگاميکه )اين آيات( برآنان خوانده مىشود، سجده کنانبه خاک مىافتند؛ ومىگويند: منزه است پروردگار ما که وعدههايش به يقين، انجامشدنى است. آنها )بى اختيار( به زمين مىافتند وگريه مىکنند؛ و)تلاوت اينآيات، همواره( بر خشوعشان مىافزايد."
اگر سجده در شبانگاهان ودقيقاً درهنگام غروب ستارهها يعنىسحرگاهان انجام شود وسجده گزار با حالت خشوع وانقطاع به ذاتحق وبيم واميد داشتن از او به خاک بيفتد، اسباب هدايت او فراهم شدهونور حق بردل اوخواهد تابيد، وبه خداوند سبحان تقرب پيدا خواهدکرد. گوش بدهيم به سخن خداوند که خطاب به مامىگويد:
6 - )أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِداً وَقَائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُوارَحْمَةَ رَبِّهِ...(174)).
"آيا کسى که در ساعات شب به عبادت مشغول است ودر حال سجده وقيام،از عذاب آخرت مىترسد وبه رحمت پروردگارش اميدوار است..."