نماز جماعت (آیت الله محمد تقی بهجت (ره))

نـماز جماعت

مسأله 1426 :

مستحب است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميّه را به جماعت بخوانند، و در نماز صبح و مغرب و عشا خصوصاً براي همسايه مسجد و کسي که صداي اذان مسجد را مي شنود بيشتر سفارش شده است.

مسأله 1427 :

در روايتي وارد شده است که اگر يک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتي ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي شود تا به ده نفر برسند و عدّه آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ و درياها مرکب و درختان قلم و جن و انس و ملائکه نويسنده شوند نمي توانند ثواب يک رکعت آن را بنويسند.

مسأله 1428 :

حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي اعتنائي جايز نيست و سزاوار نيست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

مسأله 1429 :

مستحبّ است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند، و نماز با جماعت از نمازِ اوّل وقت که فرادي يعني تنها خوانده شود بهتر است. و نيز نماز جماعتي را که مختصر بخوانند از نماز فرادي که آن را طول بدهند بهتر مي باشد.

مسأله 1430 :

وقتي که جماعت برپا مي شود مستحب است کسي که نمازش را فرادي خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم او کافي است.

مسأله 1431 :

اگر امام يا مأموم بخواهد نمازي را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند در صورتي که جماعت دوّم و اشخاص آن غير از اوّل باشند و او امام باشد اشکال ندارد.

مسأله 1432 :

کسي که در نماز وسواس دارد و فقط در صورتي که نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مي شود بايد نماز را با جماعت بخواند.

مسأله 1433 :

اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را به جماعت بخواند در صورتي که ترک آن موجب اذيت و ناراحتي يا اسائه ادب به پدر يا مادر باشد واجب است نماز را به جماعت بخواند.

مسأله 1434 :

نمازهاي مستحبّي را نمي شود به جماعت خواند مگر نماز استسقاء که براي آمدن باران مي خوانند و همچنين نماز عيد فطر و قربان را نيز

[235]

مي توانند به جماعت بخوانند.

مسأله 1435 :

موقعي که امام جماعت نماز يوميه مي خواند هر کدام از نمازهاي يوميه را مي شود به او اقتداء کرد ولي اگر امام نماز يوميه اش را احتياطاً دوباره مي خواند مأموم نمي تواند نماز خود را با او بخواند، مگر اينکه هر دو از جهت احتياط مثل هم و از يک جهت باشند.

مسأله 1436 :

اگر امام جماعت قضاي نماز يوميه خود را مي خواند مي شود به او اقتدا کرد ولي اگر نمازش را احتياطاً قضا مي کند يا قضاي احتياطي نماز کس ديگر را مي خواند اگر چه براي آن پول نگرفته باشد اقتداي به او اشکال دارد، مگر اينکه مأموم هم نماز احتياطي از جهت احتياطي که امام دارد، بخواند، ولي اگر انسان بداند نماز کسي که براي او قضا مي خواند، فوت شده، اشکال ندارد.

مسأله 1437 :

اگر امام در محراب باشد و کسي پشت سر او اقتدا کرده باشد کساني که دو طرف محراب ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي بينند نمي توانند اقتدا کنند بلکه اگر کسي هم پشت سر امام اقتدا کرده باشد اقتدا کردن کساني که دو طرف او ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب، امام را نمي بينند بنابر احتياط واجب صحيح نيست.

مسأله 1438 :

اگر به واسطه درازي صف اوّل کساني که دو طرف صف ايستاده اند امام را نبينند مي توانند اقتداء کنند، و نيز اگر به واسطه درازي يکي از صفهاي ديگر کساني که دو طرف آن ايستاده اند صف جلوي خود را نبينند مي توانند اقتداء نمايند.

مسأله 1439 :

اگر صفهاي جماعت تا درب مسجد برسد، کسي که مقابل درب پشت صف ايستاده نمازش صحيح است و نيز نماز کساني که پشت سر او اقتدا مي کنند صحيح است، ولي کساني که دو طرف او ايستاده اند و صف جلو را نمي بينند بنابر احتياط واجب اقتدا آنها صحيح نيست.

مسأله 1440 :

کسي که پشت ستون ايستاده اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متّصل نباشد نمي تواند اقتداء کند ولي اگر از طرف راست يا چپ متّصل باشد مي تواند اقتدا کند.

مسأله 1441 :

جاي ايستادن امام بايد از جاي مأموم بلندتر نباشد ولي اگر مکان امام مقدار خيلي کمي بلندتر باشد اشکال ندارد. و نيز اگر زمين سراشيب باشد و

[236]

امام در طرفي که بلندتر است بايستد در صورتي که سراشيبي آن زياد نباشد و طوري باشد که به آن زمين مسطح بگويند مانعي ندارد.

مسأله 1442 :

اگر جاي مأموم بلندتر از جاي امام باشد در صورتي که بلندي به مقدار متعارف زمان قديم باشد که عرفاً يک اجتماع محسوب شود اشکال ندارد بنابراين در ساختمانهاي چند طبقه اين زمان اگر فاصله هر طبقه تا سه متر باشد، ظاهراً وحدت صدق مي کند و جماعت اشکال ندارد.

مسأله 1443 :

اگر بين کساني که در يک صف ايستاده اند بچّه مميّز يعني بچّه اي که خوب و بد را مي فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است مي توانند اقتدا کنند.

مسأله 1444 :

بعد از تکبير امام اگر صفِ جلو آماده نماز و تکبير گفتن آنان نزديک باشد کسي که در صف بعد ايستاده مي تواند تکبير بگويد ولي احتياط مستحب آن است که صبر کند تا تکبير صف جلو تمام شود.

مسأله 1445 :

اگر بداند نمازِ يک صف از صفهاي جلو باطل است در صفهاي بعد نمي تواند اقتدا کند، و اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مي تواند اقتدا کند.

مسأله 1446 :

هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد نمي تواند به او اقتدا کند.

مسأله 1447 :

اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده يا کافر بوده يا به جهتي نمازش باطل بوده مثلاً بيوضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحيح است.

مسأله 1448 :

اگر در بين نماز شک کند که اقتداء کرده يا نه، چنانچه در حالي باشد که وظيفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش مي دهد مي تواند نماز را به جماعت تمام کند و اگر مشغول کاري باشد که هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است مثلاً در رکوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيّت فرادي تمام نمايد.

مسأله 1449 :

انسان در بين نماز جماعت مي تواند نيّت فرادي کند.

مسأله 1450 :

اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادي کند لازم نيست حمد و سوره را بخواند ولي اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادي نمايد بنابر احتياط واجب حمد و سوره را از اوّل بخواند.

مسأله 1451 :

اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادي کند بنابر احتياط واجب نبايد دوباره نيّت جماعت کند، ولي اگر مرددّ شود که نيّت فرادي کند يا نه و بعد

[237]

تصميم بگيرد که نماز را با جماعت تمام کند، نمازش صحيح است.

مسأله 1452 :

اگر شک کند که نيّت فرادي کرده يا نه، بايد بنا بگذارد که نيّت فرادي نکرده است.

مسأله 1453 :

اگر موقعي که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگرچه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحيح است و يک رکعت حساب مي شود، امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد جماعتش باطل است.

مسأله 1454 :

اگر موقعي که امام در رکوع است اقتداء کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسيده يا نه نمازش باطل است و احتياط آن است که نمازش را تمام کند و دوباره اعاده کند.

مسأله 1455 :

اگر موقعي که امام در رکوع است اقتدا کند و پيش از آنکه به اندازه رکوع خم شود امام سر از رکوع بردارد، مي تواند نيّت فرادي کند يا صبر کند تا امام براي رکعت بعد برخيزد و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند. ولي اگر برخاستن امام به قدري طول بکشد که نگويند اين شخص نماز جماعت مي خواند، بايد نيّت فرادي نمايد.

مسأله 1456 :

اگر از اوّل نماز يا بين حمد و سوره اقتدا کند و پيش از آنکه به رکوع رود امام سر از رکوع بردارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد رکوع کند و خود را به امام برساند.

مسأله 1457 :

اگر موقعي برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تکبيرة الأحرام بنشيند و تشهد را با امام بخواند ولي سلام را نگويد و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آنکه دوباره نيّت کند و تکبير بگويد حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند.

مسأله 1458 :

مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنابر احتياط واجب قدري عقب تر از امام بايستد و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد که در رکوع و سجودش جلوتر از امام باشد اشکال ندارد.

مسأله 1459 :

در نماز جماعت بين مأموم و امام نبايد پرده و مانند آن که پشت آن ديده نمي شود فاصله باشد، و همچنين است بين انسان و مأموم ديگري که انسان

[238]

به واسطه او به امام متّصل شده است ولي اگر مأموم زن باشد و امام مرد فاصله شدن پرده و مانند آن اشکال ندارد، و فاصله شدن پرده و مانند آن بين زن و مأموم ديگري که مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است اشکال ندارد، امّا اگر امام و مأموم هردو زن باشند حکمش مانند مردان است که نبايد چيزي بين آنها فاصله شود.

مسأله 1460 :

اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و کسي که مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگري که پشت آن را نمي توان ديد فاصله شود، نمازش فرادي مي شود و صحيح است.

مسأله 1461 :

احتياط واجب آن است که بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام بيشتر از يک قدم معمولي فاصله نباشد. و نيز اگر انسان به واسطه مأمومي که جلوي او ايستاده به امام متّصل باشد بنابر احتياط واجب بايد فاصله جاي سجده اش از جاي ايستادن او بيشتر از يک قدم معمولي نباشد و احتياط مستحب آن است که جاي سجده مأموم با جاي کسي که جلو او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

مسأله 1462 :

اگر مأموم به واسطه کسي که طرف راست يا چپ او اقتدا کرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متّصل نباشد، چنانچه بيشتر از يک قدم معمولي فاصله نداشته باشد نمازش صحيح است.

مسأله 1463 :

اگر در نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و کسي که مأموم به واسطه او به امام متّصل است بيشتر از يک قدم فاصله پيدا شود نمازش فرادي مي شود و صحيح است.

مسأله 1464 :

اگر نماز همه کساني که در صف جلو هستند تمام شود يا همه نيّت فرادي نمايند اگر فاصله به اندازه يک قدم معمولي بيشتر نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحيح است و اگر بيشتر از اين مقدار باشد فرادي مي شود و صحيح است.

مسأله 1465 :

اگر در رکعت دوّم اقتدا کند، قنوت و تشهّد را با امام مي خواند و احتياط آن است که موقع خواندن تشهّد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند کند، و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براي سوره وقت ندارد، حمد را تمام کند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند، يا نيّت فرادي کند و نمازش صحيح است.

[239]

مسأله 1466 :

اگر موقعي که امام در رکعت دوّم نماز چهار رکعتي است اقتدا کند، بايد در رکعت دوّم نمازش که رکعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يک مرتبه بگويد و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله 1467 :

اگر امام در رکعت سوّم يا چهارم باشد و مأموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمي رسد، بنابر احتياط واجب بايد صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا کند.

مسأله 1468 :

اگر در رکعت سوّم يا چهارم امام اقتدا کند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، ولي اگر در سجده به امام برسد بهتر آن است که احتياطاً نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1469 :

کسي که مي داند اگر سوره يا قنوت را بخواند در رکوع به امام نمي رسد نبايد سوره يا قنوت را بخواند ولي اگر خواند نمازش صحيح است.

مسأله 1470 :

کسي که اطمينان دارد که اگر سوره را شروع کند يا تمام نمايد به رکوع امام مي رسد احتياط واجب آن است که سوره را شروع کند يا اگر شروع کرده تمام نمايد.

مسأله 1471 :

کسي که يقين دارد، اگر سوره را بخواند به رکوع امام مي رسد، چنانچه سوره را بخواند و به رکوع نرسد نمازش صحيح است.

مسأله 1472 :

اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است مي تواند اقتدا کند، ولي بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد که امام در رکعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است.

مسأله 1473 :

اگر به خيال اينکه امام در رکعت اوّل يا دوّم است حمد و سوره نخواند و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوّم يا چهارم بوده نمازش صحيح است، ولي اگر پيش از رکوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله 1474 :

اگر به خيال اينکه امام در رکعت سوّم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از رکوع يا بعد از آن بفهمد که در رکعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است، و اگر در بين حمد و سوره بفهمد لازم نيست آنها را تمام کند.

مسأله 1475 :

اگر موقعي که مشغول نماز مستحبّي است جماعت برپا شود،

[240]

چنانچه اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحبّ است نماز را رها کند و مشغول نماز جماعت شود بلکه اگر اطمينان نداشته باشد که به رکعت اوّل مي رسد مستحبّ است به همين دستور رفتار نمايد.

مسأله 1476 :

اگر موقعي که مشغول نماز سه رکعتي يا چهار رکعتي است جماعت برپا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوّم نرفته و اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحبّ است به نيّت نماز مستحبّي نماز را دو رکعتي تمام کند و خود را به جماعت برساند.

مسأله 1477 :

اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اوّل باشد لازم نيست نيّت فرادي کند.

مسأله 1478 :

کسي که يک رکعت از امام عقب مانده وقتي امام تشهّد رکعت آخر را مي خواند مي تواند نيّت فرادي کند و برخيزد و نماز را تمام کند و يا انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.