نبش قبر
سوال 462 :
با توجه به اين که گفته شده نبش قبر مسلمان جايز نيست، آيا لازم است که اجزاى جدا شده از ميّت را که بعد از دفن او پيدا مى‌شود، به همراه ميّت دفن نمود؟
جواب :
احتياط اين است که اجزاى جدا شده از ميّت را طورى با او دفن کنند که جسد او ظاهر نشود.
سوال 463 :
اگر پس از دفن ميّت، از او وصيت نامه‌اى به دست آمد که در آن خواستار دفن خود در محلّ ديگرى شده است، وظيفه اطرافيان او چيست؟
جواب :
اگر ثابت شد که وصيت نامه مربوط به ميّت است، نبش قبر او جايز است؛ بلکه بايد به وصيت او عمل کنند.
سوال 464 :
مرحوم پدرم روحانى و از اهل علم بود. بيست سال قبل فوت نمود و در قبرستان عمومى شهرمان به خاک سپرده شد. اکنون شهردارى، قصد تخريب و ساختمان سازى در آن قبرستان را دارد. با توجه به فضيلت و شرافت شهر قم و اين که از مشاهد مشرّفه است و مرحوم پدرم علاقه زيادى به دفن شدن در اين سرزمين مقدّس داشتند، آيا نبش قبر و انتقال ميّت به قم جايز است؟
(144)
جواب :
در فرض سوال، چنانچه شهردارى تخريب کند، مى‌توانيد جسد ميّت را به جاى ديگر (در همان شهر يا مناطق ديگر) انتقال دهيد و دفن نماييد.
سوال 465 :
در منطقه ما قبرستان مخروبه‌اى وجود دارد که فعلاً در آن هيچ مرده‌اى دفن نمى‌شود و سند و مدرکى مبنى بر اين که وقف يا ملک شخصى يا مرتع است، در دست نيست؛ ولى نظر قاطبه اهالى اين است که از اراضى مرتع است. دولت در وسط اين قبرستان، سه باب مدرسه احداث نموده و بنا دارد در بقيه آن ساختمان‌هاى آموزشى و فضاى سبز ايجاد نمايد. چون محلّه ما از لحاظ مسجد در مضيقه است و مکان مناسبى غير از اين قبرستان که در وسط قرار دارد، در دسترس اهالى نيست، لذا اهالى مى‌خواهند مسجدى در آن جا بنا کنند و قسمتى را که براى اين کار در نظر گرفته‌اند، صد سال است که هيچ مرده‌اى در آن جا دفن نشده و آثار و علائمى از قبور احتمالى وجود ندارد.
الف. آيا شرعا در اين قبرستان متروکه و مخروبه مى‌توان مسجد ساخت؟
جواب :
در مفروض سوال، اشکالى ندارد.
ب. اگر در زمين فوق الذکر، به هنگام کندن زمين جهت ساختن پى و اساس ساختمان مسجد، به قبر و استخوان مرده برخورد کرديم، چه بايد بکنيم؟
جواب :
اگر استخوان بيرون بيايد، بايد آن را دفن کرد.
جواب :
در قسمتى از اين قبرستان، آثار و علائم قبور، کاملاً پيدا و نمايان است؛ ولى مرده‌اى در آن جا دفن نمى‌شود و قرار است که دولت اين قسمت را به فضاى سبز يا فضاى آموزشى تبديل کند و فعلاً محل توپ بازى بچه‌ها است و در آن آشغال هم ريخته مى‌شود. آيا در اين بخش مى‌توان مسجد ساخت؟
جواب :
اگر احتمال داده مى‌شود که جنازه‌اى در آن قبور باشد که پوسيده نشده و شکلش به هم نخورده، در صورتى که ساختن مسجد مستلزم نبش آن قبور باشد، ساختن مسجد جايز نيست.
(145)