چند مسئله مهم و محلّ ابتلاء در حج و عمره

چند مسئله مهم و محلّ ابتلاء

در حج و عمره

1- استفاده از ماشينهاى سرپوشيده در حال احرام در شبها يا بين الطّلوعين يا روزهاى کاملاً ابرى که سايبان تأثيرى براى حفظ از آفتاب و باران و سرما ندارد جايز است.

2- لازم نيست طواف در فاصله بين مقام ابراهيم و خانه کعبه (حدود 13 متر) باشد; بلکه در تمام مسجدالحرام طواف جايز است. (مخصوصاً هنگام ازدحام جمعيّت) ولى در صورت امکان بهتر است از فاصله مزبور تجاوز نکند.

3- لازم نيست شانه چپ در تمام حالات محاذى کعبه باشد; بلکه همين اندازه که مطابق معمول، خانه کعبه را دور بزند، کافى است.

[181]

4- هرگاه جمعيّت طواف کننده بقدرى زياد است که انسان را با فشار و بدون اختيار به پيش مى برد، ضررى براى طواف ندارد. و همين اندازه که از آغاز، نيّت مى کند که براى طواف به ميان جمعيّت برود کافى است.

5- محلّ نماز طواف واجب، پشت مقام ابراهيم است ولى اگر ازدحام جمعيّت زياد باشد مى توان عقب تر نماز خواند. مخصوصاً در موقعى که جمعيّت طواف کننده بقدرى زياد است که به پشت مقام ابراهيم مى رسد، نبايد اصرار بر خواندن نماز در پشت مقام داشت و کارهايى که بعضى عوام مى کنند و مزاحم طواف کنندگان مى شوند صحيح نيست. (امّا نماز طواف مستحب را در هر جاى مسجد مى توان خواند.)

6- سعى صفا و مروه در طبقه بالا جايز نيست; مگر اين که ازدحام بقدرى زياد باشد که سعى در طبقه پائين مشقّت شديد داشته باشد.

7- هنگام سعى صفا و مروه کافى است مقدارى از

[182]

سربالايى صفا و مروه را طى کند و لازم نيست به قسمت لخت کوه برسد و پاى خود را به آن بچسباند (سربالايى مفروش در صفا و مروه جزء کوه است.)

8- نشستن در حال طواف واجب، براى رفع خستگى مانعى ندارد، ولى احتياط آن است که موالات عرفى به هم نخورد و فاصله زياد نشود; امّا نشستن در حال سعى براى رفع خستگى و مانند آن به هر مقدار، مانعى ندارد; خواه در صفا باشد يا در مروه يا در ميان آن دو.

9- رمى جمرات (پرتاب کردن سنگريزه به ستونهاى سه گانه در منى) در طبقه بالا هنگام ازدحام جمعيّت مانعى ندارد و کسانى که روز نمى توانند رمى کنند شب قبل يا بعد از آن مى توانند رمى کنند.

10- قربانى کردن در هر يک از قربانگاه هاى موجود در منى جايز است هرچند خارج از محدوده منى باشد.

11- بهتر است قربانى را روز عيد ذبح کنند; ولى تأخير آن تا روز سيزدهم نيز جايز است.

[183]

12- لازم نيست ذبح کننده شيعه باشد; بلکه هر مسلمانى که ذبيحه او پاک و حلال است جايز است ذبح کند.

13- سر بريدن و ذبح حيوانات براى قربانى يا غير آن با چاقوهاى استيل و فلزّات ديگرى مانند آن، اشکالى ندارد.

14- قربانى را مى توان شخصاً ذبح نمود و يا به ديگرى که به او اطمينان دارد نيابت دهد. خواه مدير کاروان باشد يا بعثه حج يا بعضى از دوستان. (معيار، اطمينان داشتن به کار نايب است.) و لازم نيست وکيل، نام صاحب قربانى را بداند هرچند بردن نام او جايز است. ولى اگر کسى بدون گرفتن وکالت از طرف ديگرى قربانى کند، صحيح نيست.

15- مسلمانان بايد کارى کنند که گوشتهاى قربانى از بين نرود و مجبور به سوزاندن و دفن کردن آنها نباشند. زيرا اين کار اسراف و حرام است و چنانچه مستحقّينى در منى يافت نشوند لازم است آن را به ساير بلاد اسلامى برد و به فقرا و مؤمنين داد و اگر اين کار هزينه اى دارد، بر عهده

[184]

مسلمانان و حکومت اسلامى است.

16- تا ممکن شود بايد قربانى را در منى انجام داد و از تلف شدن گوشت آن جلوگيرى کرد، امّا اگر بعد از تلاش و کوشش لازم يقين پيدا کند که راهى براى استفاده از گوشت قربانى نيست و حتماً ضايع مى شود بايد موقّتاً از قربانى صرفنظر کند و پول آن را کنار بگذارد و هنگام بازگشت در محلّ خود قربانى کند. (در همان ماه ذى الحجه يا در ذى الحجّه سال آينده) سپس مطابق دستورى که درباره گوشت قربانى گفتيم آن را مصرف مى کند.

17- استفاده از وسايل ماشينى براى ذبح حيوانات مانعى ندارد. ولى شرايط ذبح شرعى مانند رو به قبله بودن و بسم اللّه گفتن و غير آن بايد رعايت شود (شرح آن را در توضيح المسائل ذکر کرده ايم.)

18- بهتر است هنگام ازدحام جمعيّت، طواف مستحبى را ترک کرد و محلّ طواف را براى کسانى که طواف واجب مى کنند واگذاشت.

[185]

19- ميقات براى احرام حجّ تمتّع مکّه است و از هر جاى مکّه باشد کافى است و فرقى ميان مکّه قديم و جديد نيست، حتّى از محلاّتى از مکّه که امروز به طرف منى گسترش يافته مى توان احرام بست، امّا احتياط واجب آن است که از نقاطى از شهر مکّه که از مسجدتنعيم دورتر است (و از محدوده حرم بيرون است) احرام نبندد. (مسجد تنعيم نزديکترين حدّ حرم است) ولى بهتر از همه جا مسجدالحرام مى باشد.

20- کارکنان کاروانها و بعثه حج و تمام کسانى که حجّ واجب خود را قبلاً به جا آورده اند و انجام تمام مراسم حج براى آنها مشکل است مى توانند از اوّل نيّت عمره مفرده کنند و آن را کامل کرده و از احرام بيرون آيند و بعد از آن براى رفتن به عرفات و مشعر و منى (بدون نيّت) يا نرفتن و ماندن در مکّه و رسيدن به کارها آزادند.

21- نماز خواندن با اهل سنّت و شرکت در جماعات آنها در ايام حج و مانند آن از مستحبّات مؤکّد و موجب

[186]

تقويت صفوف مسلمين در برابر دشمنان است و در روايات معصومين تأکيدهاى بسيارى درباره آن شده است. و حق اين است که چنين نمازى کفايت از نماز واجب مى کند و اعاده آن لازم نيست و در مسئله وقت و مانند آن از آنها پيروى نمايند و در مورد سجده اگر بتواند، روى سنگهاى کف مسجد سجده مى کند (زيرا بر تمام اين سنگها سجده کردن جايز است) و اگر نتواند، روى فرش سجده مى کند; ولى لازم نيست دست بسته نماز بخواند يا بعد از حمد آمين بگويد.

در مورد هلال ماه ذى الحجّه نيز مى توان از آنها پيروى کرد. همچنين در مورد وقت افطار روزه براى کسانى که در مسجد الحرام يا ساير مساجد آنان باشند و به آنها اصرار بر افطار کنند مانعى ندارد و روزه آنها صحيح است.

22- استفاده کردن از بادبزن يا حصيرهاى بدون نخ يا حصيرهاى معمولى که نخ نازکى دارد براى سجده کردن در همه حال جايز است و لزومى ندارد که از مهر استفاده شود

[187]

که مخالفان به خاطر تبليغات نادرستى روى آن حساسيّت دارند; بلکه استفاده از مهر در بعضى از مواقع اشکال دارد.

23- رفتن به غار حرا و مناطقى شبيه به آن در خارج از مکّه بعد از اتمام عمره و قبل از حج مانعى ندارد; ولى به نقاط دورتر نروند. مگر ضرورتى ايجاب کند.

24- روحانيّون کاروانها و خدمه و کارکنان بعثه ها و کارمندان بانکها و پزشکان و پرستاران و تمام کسانى که به هر عنوان دعوت به حج مى شوند مى توانند قصد حجّ واجب کنند، هرچند مستطيع نباشد و حجّ ديگرى بر آنها واجب نيست.

25- احتياط واجب آن است که افرادى که حجّ نيابتى انجام مى دهند و سال اوّل آنهاست بعد از اتمام حج، عمره مفرده براى خودشان به جا آورند. (با طواف نساء.)

26- احتياط واجب آن است افراد معذور که ناچارند بعضى از اعمال حج را ترک کنند نايب و اجير نشوند، ولى عذرهايى که براى افراد معمولى در سفر حج پيدا مى شود

[188]

مانند تيمّم و جبيره و نرسيدن به بعضى از وقوفهاى اختيارى و امثال آن مانع از عمل نايب نخواهد شد; بلکه مطابق دستور عمل مى کند و حجّ او صحيح است. همچنين اگر بر اثر ضيق وقت مجبور به عدول از حجّ تمتّع به حجّ افراد شود، ولى کسانى که بر اثر بيسوادى يا کم سوادى قادر به اصلاح حمد و سوره خود نيستند قبول نيابت نکنند هرچند حجّشان براى خودشان در صورت ناچارى صحيح است.

27- نايب و اجير بايد اعمال حج را مطابق اجتهاد يا تقليد خودش به جا آورد نه اجتهاد يا تقليد شخصى که براى او نيابت مى کند.

28- مسافران مخيّرند در مکّه و مدينه نماز خود را در مسجد الحرام و مسجدالنّبى بلکه در تمام شهر مکّه و مدينه، تمام يا قصر بخوانند و نماز تمام افضل است. و فرقى ميان مکّه و مدينه قديم و امروز نيست.

29- کسانى که پيش از رفتن به عرفات قصد ده روز در

[189]

مکّه کرده اند هنگامى که به عرفات و مشعر و منى مى روند نمازشان همه جا تمام است. و اين مسافت گرچه در گذشته به اندازه 4 فرسنگ بوده; ولى امروز به خاطر توسعه مکّه کمتر است.

30- احرام بستن از تمام آنچه امروز جزء مسجد شجره است جايز است، و تمام آنچه امروز جزء مسجد الحرام و مسجد النبى(صلى الله عليه وآله) شده حکم آن را دارد.

31- حاجيان شيعه و پيروان مکتب اهلبيت(عليهم السلام) نبايد در ايّام حج و مانند آن تشکيل نماز جماعت جداگانه به طور گروهى در کاروانها يا مسجدالحرام و مسجد النّبى بدهند. و چنين نماز جماعتى اشکال دارد.

32- زوّار خانه خدا بايد از تمام کارهايى که موجب وهن مذهب است اجتناب کنند; مانند:

الف: بازگشت از مسجدالحرام و مسجدالنّبى(صلى الله عليه وآله) و صفوف جماعت آنان هنگام اذان يا نزديک اذان.

ب: پرداختن به خريد و فروش در بازارها و خيابانها يا

[190]

برگشتن با اجناس خريدارى شده به سوى کاروانها در چنين ساعات.

ج: اجتماع پشت ديوار بقيع براى زيارت قبور معصومين(عليهم السلام) هنگام نماز جماعت.

د: پوشيدن لباسهاى نامناسب که مايه وهن در انظار عموم است.

هـ: برخورد خشونت آميز در سخن يا رفتار با ساير زوّار خانه خدا يا ساکنان مکّه و مدينه.

خلاصه بايد چنان رفتار کنند که همه احساس نمايند آنها به برکت تأسّى به اهلبيت(عليهم السلام) از تربيت بالائى برخوردارند و هيچ گونه بهانه اى به دست مخالفان ندهند که اين کار اجر و ثواب حجّ آنها را مضاعف مى سازد. انشاء اللّه.

* * *

[191]