4- سعى صفا و مروه
مسأله 225- سعى صفا و مروه از واجبات «عمره تمتّع» و «حج» است، و منظور از آن رفت و آمد ميان اين دو کوه کوچک است، از «صفا» به سوى «مروه» مى رود، و از «مروه» به «صفا» باز مى گردد، تا هفت دور تمام شود (رفتن از يکى به ديگرى يک دور حساب مى شود.)
بنابراين چهار بار از صفا به مروه مى رود و سه بار آن، باز مى گردد و دفعه چهارم باز نمى گردد و مجموعاً هفت دور مى شود.
مسأله 226- هر کس عمداً تمام هفت دور يا قسمتى از آن را ترک کند اگر در عمره تمتّع بوده باشد، و نتواند قبل از وقوف به عرفات آن را جبران کند، احتياط واجب آن است که حجّ خود را مبدّل به إفراد کند يعنى نيّت حجّ إفراد کند و اعمال حج را تمام نمايد و سال آينده نيز حجّ تمتّع را اعاده کند.
[116]
و اگر سعى را عمداً در حج ترک کند و بموقع آن را جبران ننمايد حجّ او باطل مى شود، و بايد سال آينده دوباره حج را به جا آورد.
مسأله 227- اگر ترک سعى از روى جهل و نادانى نسبت به مسأله بوده باشد احتياط واجب آن است که همان حکم عمد را، که در مسأله قبل گفته شد، اجرا کند; امّا اگر سهواً و از روى فراموشى سعى را ترک کند بايد هر وقت يادش آمد برگردد و آن را به جا آورد، هرچند بعد از ماه ذى الحجّه باشد، و اگر برگشتن براى او مشقّت دارد، نائب مى گيرد تا براى او به جا آورد، و در اين مدّت چيزى بر او حرام نيست.
مسأله 228- هرگاه عمداً زيادتر از هفت مرتبه سعى را به قصد سعى واجب به جا آورد سعى او باطل است، و اگر سهواً يک دور يا کمتر يا بيشتر اضافه کند و بعد به خاطرش بيايد اعتنا نمى کند و سعى او صحيح است، و نيازى ندارد که مقدار زيادى را تا هفت دور تمام کند; بلکه احتياط ترک اين کار است.
[117]
مسأله 229- هرگاه از روى ندانستن مسأله چيزى بر هفت دور اضافه کند نيز حکمش مانند عمد است; يعنى سعى را از نو به جا مى آورد.
مسأله 230- هرگاه از روى سهو و فراموشى چيزى از سعى را کم کند، خواه قبل از اتمام چهار دور باشد يا بعد از آن، هر وقت به خاطرش آمد کمبود را به جا مى آورد، و سعى او صحيح است، و اگر از مکّه خارج شده، يا به وطن بازگشته، و برگشتن به مکّه براى او مشقّت دارد نائب مى گيرد، و کفّاره اى هم ندارد; هرچند کارهائى را که بر مُحرِم حرام است انجام داده باشد.
مسأله 231- هرگاه قبل از تقصير گمان کند سعى خود را کامل کرده بايد به اين گمان قناعت نکند و تحقيق نمايد و اگر فکرش به جائى نرسيد، مقدارى را که اطمينان به انجامش ندارد، به جا آورد; و اگر بدون تحقيق تنها به گمان اين که سعى خود را کامل کرده، تقصير کند (موى سر را کوتاه کند و ناخن بگيرد) و بعد از آن با همسر خود نزديکى
[118]
نمايد احتياط واجب آن است که علاوه بر تکميل سعى خود يک گاو قربانى کند (قربانى را اگر بتواند در مکّه و اگر نتواند در شهر خود ذبح مى کند.)
مسأله 232- هرگاه مشغول سعى صفا و مروه است، و مقدارى از آن را انجام داده - خواه کم باشد يا زياد - و وقت نماز فرا رسد سعى را قطع مى کند، و نماز را به جا آورده، سپس باقيمانده سعى را انجام مى دهد.
مسأله 233- هرگاه حاجت ضرورى براى او يا يکى از برادران و خواهران دينى پيدا شود مى تواند سعى را قطع کرده، و به دنبال آن برود، بعد که برمى گردد از همان جا که رها کرده ادامه دهد و سعى او صحيح است. همچنين کسى که خسته شود مى تواند براى استراحت در وسط سعى بنشيند، و بعد برخيزد و ادامه دهد (خواه در صفا باشد يا در مروه يا در ميان اين دو.)
مسأله 234- هرگاه مشغول سعى باشد و به خاطرش بيايد که نماز طواف را انجام نداده برمى گردد، و نماز طواف
[119]
را نزد مقام ابراهيم مى خواند، سپس سعى را از همان جا که رها کرده ادامه مى دهد.
مسأله 235- احتياط آن است در غير مواردى که در بالا گفته شد موالات در سعى را مراعات کند، يعنى هفت دور را بدون فاصله زيادى پشت سر هم به جا آورد.