الف - آداب حرمِ مکّه
حرم مکّه مساحتى در اطراف کعبه و مسجدالحرام است که مرز و نشانه‌هاى آن از ديرباز توسّط حضرت ابراهيم‌عليه السلام روشن شده و مردم حتّى در دوران جاهليّت نيز حدود حرم را مى‌شناخته‌اند. پيامبر اکرم‌صلى الله عليه وآله حدود و مرزبندى حرم را - همان گونه که بوده - مورد تأييد قرارداده است.(23)
حدود حرم، اکنون نيز به وسيله علائمى روشن است. مرز حرم از ناحيه شمال مکّه تنعيم است که تا مسجدالحرام حدود شش کيلومتر فاصله دارد. و مرز آن از سمت جنوب مکّه جايى به نام اضاءة لبن است که تا مسجدالحرام دوازده کيلومتر فاصله دارد. مرز شرقى حرم، جعرانه با فاصله 30 کيلومتر و مرز غربى آن حديبيّه آداب حرم، مکّه و مسجدالحرام
است که حدود چهل و هشت کيلومتر با مسجدالحرام فاصله دارد.
حرم مکّه داراى احکام فراوانى است که در کتابهاى مفصّل ذکر شده است. برخى از آنها عبارتند از:
1 - حرمت شکار حيوانات وحشى حرم، که شرح مسايل آن در بند اوّل از محرّمات احرام گذشت. چنان که گذشت اين حکم اختصاص به محرم ندارد، بلکه شکار در حرم بر افراد مُحلّ نيز حرام است.
2 - حُرمت قطع درختان و گياهان حرم، که تفصيل مسايل آن در بند 25 از محرّمات احرام گذشت.
3 - لزوم خوددارى از برداشتن مال گم شده در حرم بنابر احتياط واجب، که برخى از احکام آن در بخش مسايل مورد نيار حجّ و عمره گذشت.
ورود به حرم شريف مکّه و اقامت در آن داراى آداب و مستحبّات فراوانى است. ما در اين‌جا به ذکر بخشى از آن بسنده مى‌کنيم:
1 - هنگامى که حاجى يامعتمر به حرم رسيد، مستحبّ است به احترام حرم از مرکب پياده شود.
2 - براى ورود به حرم غسل کند.
3 - براى اظهار تواضع و فروتنى در پيشگاه خداوند متعال پاپوش خود را بيرون بياورد و در دست بگيرد و با پاى برهنه وارد حرم شود. در روايات براى اين عمل پاداش فراوانى ذکر شده است.
4 - هنگام وارد شدن به حرم اين دعا را بخواند:
"اَللَّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ فِي کِتابِکَ الْمُنْزَلِ وَقَوْلُکَ الْحَقُّ: "وَأَذِّنْ فِى النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوکَ رِجالاً وَعَلى کُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ" اَللَّهُمَّ اِنِّي اَرْجُو اَنْ اَکُونَ مِمَّنْ اَجابَ دَعْوَتَکَ وَقَدْ جِئْتُ مِنْ شُقَّةٍ بَعِيدَةٍ وَفَجٍّ عَمِيقٍ سامِعاً لِنِدائِکَ وَمُسْتَجِيباً لَکَ مُطِيعاً لِأَمْرِکَ وَکُلُّ ذلِکَ بِفَضْلِکَ عَليَّ وَاِحْسانِکَ إلَيَّ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلى ما وَفَّقْتَنِي لَهُ أبْتَغِي بِذلِکَ الزُّلْفَةَ عِنْدَکَ وَالْقُرْبَةَ إلَيْکَ وَالْمَنْزِلَةَ لَدَيْکَ وَالْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبِي وَالتَّوْبَةَ عَلَيَّ مِنْها بِمَنِّکَ. اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَحَرِّمْ بَدَنِي عَلَى النَّارِ وَآمِنِّي مِنْ عَذابِکَ وَعِقابِکَ بِرَحْمَتِکَ يا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ."
5 - هنگام ورود به حرم جويدن مقدارى گياه معطّر و خوشبوى اذخر، مستحبّ است.