مصرف خمس (آیت الله ناصر مکارم شیرازی)

مصرف خمس

مسأله 1566 :

خمس را بايد دو قسمت کرد: يک قسمت آن سهم مبارک امام(عليه السلام)است و نيم ديگر سهم سادات. سهم سادات را بايد به سادات فقير يا يتيم نيازمند، يا ساداتى که در سفر وامانده اند و نيازمند هستند، داد (هرچند در محلّ خود فقير نباشند) ولى سهم امام(عليه السلام) را در زمان ما بايد به مجتهد عادل يا نماينده او داد، تا در مصارفى که مورد رضاى امام(عليه السلام) است از مصالح مسلمين و مخصوصاً اداره حوزه هاى علميّه و مانند آن مصرف کند.

مسأله 1567 :

صرف کردن قسمتى از سهم مبارک امام(عليه السلام) براى ساختن مساجد يا حسينيه ها يا بيمارستان و درمانگاه و مدارس، تنها در صورتى مجاز است که با اجازه مجتهد عادل و رعايت اولويّت باشد، ولى سهم سادات را جز در مورد ساداتى که گفته شد نمى توان مصرف کرد.

مسأله 1568 :

بدهکار مى تواند اگر مجتهد صلاح ببيند با او يا نماينده او مقدار بدهى خود را دست گردان کند و به ذمّه بگيرد و به اقساط بپردازد.

مسأله 1569 :

سهم سادات را بدون اجازه مجتهد نمى توان به ساداتى که در بالا گفته شد پرداخت (بنابر احتياط واجب)، و سهم امام(عليه السلام) را نيز اگر بدون اجازه مجتهد بپردازد قبول نيست، مگر اين که مجتهد بعداً بپذيرد و اجازه دهد.

مسأله 1570 :

کسى که بدهى زيادى از خمس دارد و قادر به اداى آن نيست اگر مجتهد مصلحت ببيند ممکن است مقدارى از سهم امام(عليه السلام) را به خودش ببخشد.

مسأله 1571 :

اگر کسى بخواهد سهم امام(عليه السلام) را به مجتهدى که از او تقليد نمى کند بدهد در صورتى مجاز است که بداند آن مجتهد و مجتهدى که از او تقليد مى کند سهم امام را يک طور مصرف مى کنند.

مسأله 1572 :

به سيّدى که عادل نيست مى توان خمس داد، ولى احتياط واجب آن

[293]

است به کسى بدهند که آشکارا گناه نکند و اگر در سفر مانده است در صورتى مى توان به او خمس داد که سفرش سفر معصيت نباشد، مگر اين که توبه کند و باقيمانده سفر را در طريق معصيت انجام ندهد.

مسأله 1573 :

به سيّدى که دوازده امامى نيست نمى توان خمس داد و همچنين به کسى که واجب النّفقه است، مثلاً انسان نمى تواند به زنش که سيّده است خمس خود را بدهد، مگر اين که آن زن ناچار باشد مخارج اشخاص ديگرى را که واجب النّفقه مرد نيستند بپردازد.

مسأله 1574 :

سيّد بودن سادات از راههاى زير ثابت مى شود:

1ـ دو نفر عادل سيّد بودن او را تصديق کند (يک نفر نيز کافى است).

2ـ در شهر و منطقه خود مشهور باشد که سيّد است، خواه اين شهرت سبب يقين شود يا گمان.

مسأله 1575 :

سادات فقيرى که مخارج آنها بر ديگرى واجب است اگر آن شخص نتواند خرج او را بدهد مى توان به او خمس داد، مثلاً زن سيّده اى که شوهرش قادر به اداره زندگى او نيست مى تواند خمس بگيرد.

مسأله 1576 :

بنابر احتياط واجب سادات نمى توانند بيش از مخارج يک سال خود را از خمس بگيرند.

مسأله 1577 :

بردن خمس از شهرى به شهر ديگر مانعى ندارد، خواه در شهر خودش مستحقّى باشد يا نه، ولى در هر صورت اگر تلف شود احتياط واجب آن است که از اموال ديگرش بپردازد مخارج حمل و نقل نيز بر عهده اوست، امّا اگر به نماينده حاکم شرع دهد و او از شهرى به شهرى ديگر ببرد و تلف شود چيزى بر او نيست.

مسأله 1578 :

در صورتى که سادات فقير نياز به سرمايه اى براى کسب و کار داشته باشند مى توان از باب خمس به آنها داد (البتّه به مقدارى که نياز زندگى آنها را تأمين کند).

[294]

مسأله 1579 :

هرگاه سهم سادات بيش از نياز سادات باشد بايد آن را به مجتهد عادل داد تا در مصارف ديگرى که صلاح مى داند صرف کند و اگر کمتر از نياز سادات باشد مى توان از سهم امام(عليه السلام) به آنها داد، بنابراين کم و زياد بودن سهم سادات مشکلى ايجاد نمى کند.

مسأله 1580 :

احتياط واجب آن است که سهم سادات را از خود آن مال و يا از پول رايج بدهند، نه از جنس ديگر، مگر اين که جنس ديگر را به مستحق بفروشد سپس بدهى او را از باب خمس حساب کند.

مسأله 1581 :

کسى که از سيّد نيازمندى طلبکار است مى تواند طلب خود را از باب خمس حساب کند، ولى در مورد سهم امام بايد به اجازه حاکم شرع باشد.

مسأله 1582 :

لازم نيست به سيّد گفته شود که اين پول خمس است، بلکه مى تواند به عنوان هديه به او بدهد و نيّت خمس کند، همچنين در مورد سهم امام که به اذن حاکم شرع به اشخاص مستحقّى مى دهد.

مسأله 1583 :

مستحق نمى تواند خمس را بگيرد و به مالک ببخشد، مگر آن مقدار که در خور شأن اوست که اگر خودش مالى داشت به آن شخص ممکن بود ببخشد.

مسأله 1584 :

اگر خمس را با حاکم شرع يا وکيل او دستگردان کند و بخواهد در سال بعد بپردازد نمى تواند از منافع آن سال کسر کند، مثلاً اگر دو هزار تومان خمس بدهکار است و از منافع سال بعد بيست هزار تومان بيشتر از مخارجش دارد بايد خمس بيست هزار تومان را بدهد و دو هزار تومانى که از باب خمس بدهکار است از بقيّه بپردازد.

مسأله 1585 :

دادن سهم سادات به سادات به خاطر آن است که آنها از گرفتن زکات محرومند بنابراين تبعيضى محسوب نمى شود و محروم بودن آنها از زکات دلايلى دارد که در جاى خود گفته شده.

[295]