اگر شخص مکلف علیرغم تحقیق، مرجع اعلم را نیافت، وظیفه اش چیست؟

پاسخ

• تبریزی، فاضل و نوری: اگر مکلّف نتوانست مجتهد اعلم را پیدا کند، در صورتی که می داند یکی از آنها اعلم می باشد (بدون مشخص نمودن اینکه کدام یک از آنها اعلم است)، در تقلید از هر کدام مخیّر است، ولی اگر احتمال اعلمیّت یکی از آنها را داد باید از او تقلید کند. [1].
• امام و صافی: اگر شخصی بعد از جستجو به مجتهد اعلم دست نیافت، در تقلید از هر کدام مخیّر است مگر زمانی که یکی از آنها أورع (کسی که بواسطه ی زیادی قوّت ایمان، برای استنباط احکام از دیگران محافظه کارتر است) یا أعدل (عادل تر) باشد، که در این صورت به احتیاط مستحب از او تقلید نماید.) [2]
• خویی و وحید: اگر مکلّف نتوانست اعلم را پیدا کند، بنابر احتیاط واجب در صورت امکان احتیاط، به قول کسی که نظرش به احتیاط نزدیکتر است عمل کند و در صورت عدم امکان احتیاط از کسی که احتمال اعلمیّت در او قوی است، تقلید کند و اگر احتمال اعلمیّت در هر دو مساوی باشد، بین تقلید از هر کدام از آنها مخیّر است.[3]
• بهجت: اگر شخصی بعد از جستجو به مجتهد اعلم دست نیافت، در تقلید از هر کدام مخیّر است مگر زمانی که یکی از آنها أورع یا أعدل باشد، که در این صورت باید از او تقلید نمود.[4]
• سیستانی: مکلّف در صورت مساوی بودن احتمال اعلمیّت مجتهدین در تقلید از هر کدام مخیّر است مگر علم اجمالی به تکلیف داشته باشد و در غیر این صورت باید عمل او مطابق فتوای مجتهدی باشد که احتمال اعلمیّت در او قوی تر از دیگری است.[5]
• مکارم: اگر مکلّف علم به مخالفت مجتهدین در فتوا داشته باشد و نظر هیچکدام از آنها موافق احتیاط نباشد، از کسی که احتمال اعلمیّت او از دیگران بیشتر است باید تقلید کند و اگر علم به مخالفت آنان در فتوا نداشت، در تقلید از هر کدام مخیّر است ولی اگر علم به مخالفت آنان در فتوا داشت و نظر یکی از آنها موافق احتیاط باشد، بنابر احتیاط باید از او تقلید کند.[6]
• شبیری: اگر انسان اختلاف بین مجتهدین را در مسائل مورد ابتلاء احتمال دهد و یقین داشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است ولی نتواند اعلم را تشخیص دهد، باید در صورت امکان احتیاط نماید و اگر احتیاط ممکن نیست، از کسی که به اعلم بودن وی گمان داشته باشد تقلید کند و اگر گمان نداشت، از هر کسی که احتمال اعلم بودن او را بدهد می تواند تقلید کند. و اگر یقین نداشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است، باید از کسی که گمان به اعلم بودن او دارد تقلید کند. بلکه اگر احتمال اعلم بودن یکی را بدهد و بداند دیگری از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید اگر چه گمان داشته باشد که با هم مساویند. و اگر هیچ یک از افراد در احتمال اعلم بودن بر دیگری ترجیح نداشته باشد از یکی از آنان تقلید نماید.[2]
• خویی: با توجه به اینکه کم یا زیاد بودن شهود در ترجیح یک طرف معتبر نیست، شهادت هیچ کدام معتبر نیست. [2]
• خامنه ای: یافت نشد.

منابع:

1. مکارم: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 21.
2. شبیری: رساله، م 4.