29. احکام ارث
مسأله 2184 :
کسانى که به واسطه خويشى ارث مى برند، سه دسته هستند:
دسته اول: پدر و مادر و اولاد ميّت است و با نبودن اولاد، اولاد اولاد هر چه پائين روند هر کدام آنان که به ميّت نزديکتر است، ارث مى برد و تا يک نفر از اين دسته هست، دسته دوم ارث نمى برند.
دسته دوم: جدّ و جدّه (يعنى پدربزرگ و مادربزرگ) خواه پدرى باشد يا مادرى و هر چه بالا رود و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ايشان هر کدام به ميّت نزديکتر است ارث مى برد و تا يک نفر از اين دسته هست، دسته سوم ارث نمى برند.
دسته سوم: عمو و عمّه و دائى و خاله هر چه بالا رود و اولاد آنان هر چه پائين روند و تا يک نفر از عموها و عمه ها و دائى ها و خاله هاى ميّت زنده اند، اولاد آنان ارث نمى برند ولى اگر ميّت عموى پدرى و پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد و غير از اينها وارثى نداشته باشد، ارث به پسر عموى پدر و مادرى مى رسد و عموى پدرى ارث نمى برد.
مسأله 2185 :
اگر عمو و عمه و دائى و خاله خود ميّت و اولاد آنان و اولاد اولاد آنان نباشند، عمو و عمه و دائى و خاله پدر و مادر ميت ارث مى برند و اگر اينها نباشند، اولادشان ارث مى برند و اگر اينها هم نباشند، عمو و عمه و دائى و خاله جد و جده ميّت و اگر اينها نباشند، اولادشان ارث مى برند.
مسأله 2186 :
زن و شوهر به تفصيلى که بعداً گفته مى شود، از يکديگر ارث مى برند.
صفحه 475
ارث دسته اوّل
مسأله 2187 :
اگر وارث ميّت فقط يک نفر از دسته اول باشد، مثلاً پدر يا مادر يا يک پسر يا يک دختر باشد، همه مال ميت به او مى رسد و اگر چند پسر يا چند دختر باشند، همه مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر يک پسر و يک دختر باشند، مال را سه قسمت مى کنند، دو قسمت را پسر و يک قسمت را دختر مى برد و اگر چند پسر و چند دختر باشند، مال را طورى قسمت مى کنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2188 :
اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت مى شود، دو قسمت آن را پدر و يک قسمت را مادر مى برد ولى اگر ميّت دو برادر، يا چهار خواهر، يا يک برادر و دو خواهر داشته باشد که همه آنان پدرى باشند، يعنى پدر آنان با پدر ميت يکى باشد، خواه مادرشان هم با مادر ميت يکى باشد يا نه، اگرچه تا ميت پدر و مادر دارد،اينها ارث نمى برند، اما به واسطه بودن اينها مادر شش يک مال را مى برد و بقيه را به پدر مى دهند. و در حقيقت وجود آنان مانع از آن مى شود که مادر يک سوم ببرد، بلکه يک ششم مى برد.
مسأله 2189 :
اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يک دختر باشد، چنانچه ميت دو برادر يا چهار خواهر يا يک برادر و دو خواهر پدرى نداشته باشد، مال را پنج قسمت مى کنند، پدر و مادر، هر کدام يک قسمت و دختر سه قسمت آن را مى برد و اگر دو برادر يا چهار خواهر يا يک برادر و دو خواهر پدرى داشته باشد، مال ميت را 24 قسمت مى کنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مى دهند.
مسأله 2190 :
اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يک پسر باشد، مال را شش قسمت مى کنند، پدر و مادر هر کدام يک قسمت و پسر چهار قسمت آن را مى برد و اگر چند پسر يا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طورى تقسيم مى کنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2191 :
اگر وارث ميّت فقط پدر و يک پسر يا مادر و يک پسر باشد، مال را شش قسمت مى کنند. يک قسمت آن را پدر يا مادر و پنج قسمت را پسر مى برد.
صفحه 476
مسأله 2192 :
اگر وارث ميت فقط پدر، يا مادر، با پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت مى کنند، يک قسمت آن را پدر، يا مادر مى برد و بقيه را طورى قسمت مى کنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2193 :
اگر وارث ميت فقط پدر و يک دختر، يا مادر و يک دختر باشد، مال را چهار قسمت مى کنند، يک قسمت آن را پدر يا مادر و بقيه را دختر مى برد.
مسأله 2194 :
اگر وارث ميت فقط پدر و چند دختر يا مادر و چند دختر باشد، مال را پنج قسمت مى کنند، يک قسمت را پدر يا مادر مى برد و چهار قسمت را دخترها به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند.
مسأله 2195 :
اگر ميت اولاد نداشته باشد، نوه پسرى او اگرچه دختر باشد، سهم پسر ميت را مى برد و نوه دخترى او اگرچه پسر باشد، سهم دختر ميت را مى برد مثلاً اگر ميت يک پسر از دختر خود و يک دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت مى کنند، يک قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر مى دهند.
مسأله 2196 :
وجوهى که به بازماندگان افراد بازنشسته پس از فوت پرداخت مى شود در صورتى که از حقوق آنها در زمان خدمت کم شده و در وقت بازنشستگى پرداخت مى شود، جزء تَرَکه است و به تمام ورثه مى رسد و اگر از طرف خود اداره پرداخت مى شود، به هر کس بدهند به او اختصاص دارد.
ارث دسته دوّم
مسأله 2197 :
دسته دوم از کسانى که به واسطه خويشى ارث مى برند جد يعنى پدر بزرگ و جده يعنى مادربزرگ و برادر و خواهر ميت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد، اولادشان ارث مى برند.
مسأله 2198 :
اگر وارث ميت فقط يک برادر، يا يک خواهر باشد همه مال به او مى رسد و اگر چند برادر پدر و مادرى، يا چند خواهر پدر و مادرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر
صفحه 477
مى برد، مثلاً اگر دو برادر و يک خواهر پدر و مادرى دارد، مال را پنج قسمت مى کنند هر يک از برادرها دو قسمت و خواهر يک قسمت آن را مى برد.
مسأله 2199 :
اگر ميت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد، برادر و خواهر پدرى که از مادر با ميت جدا است، ارث نمى برد. و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد. چنانچه فقط يک خواهر يا يک برادر پدرى داشته باشد، همه مال به او مى رسد و اگر چند برادر يا چند خواهر پدرى داشته باشد، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد، هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2200 :
اگر وارث ميت فقط يک خواهر يا يک برادر مادرى باشد که از پدر با ميت جدا است، همه مال به او مى رسد. و اگر چند برادر مادرى يا چند خواهر مادرى يا چند برادر و خواهر مادرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود.
مسأله 2201 :
اگر ميت برادر و خواهر پدرى و مادرى و برادر و خواهر پدرى و يک برادر يا يک خواهر مادرى داشته باشد، برادر و خواهر پدرى ارث نمى برند و مال را شش قسمت مى کنند، يک قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2202 :
اگر ميت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و برادر و خواهر مادرى داشته باشد، برادر و خواهر پدرى ارث نمى برد و مال را سه قسمت مى کنند، يک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2203 :
اگر وارث ميت فقط برادر و خواهر پدرى و يک برادر مادرى يا يک خواهر مادرى باشد، مال را شش قسمت مى کنند، يک قسمت آن را برادر يا خواهر مادرى مى برد و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2204 :
اگر وارث ميت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد، مال را سه قسمت مى کنند يک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
صفحه 478
مسأله 2205 :
اگر وارث ميت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصيلى که بعداً گفته مى شود، مى برد. و خواهر و برادر به طورى که در مسائل گذشته گفته شد، ارث خود را مى برند. و نيز اگر زنى بميرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را مى برد و خواهر و برادر به طورى که در مسائل پيش گفته شد، ارث خود را مى برند. اگر وارث ميت شوهر و برادر و خواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى او باشد، نصف مال به شوهر مى رسد و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادرى مى دهند و آنچه مى ماند، مال برادر و خواهر پدر و مادرى است. پس اگر همه مال او شش تومان باشد، سه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادرى و يک تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند.
مسأله 2206 :
اگر ميت خواهر و برادر نداشته باشد ولى برادرزاده و خواهرزاده دارد مال ميت به آنها مى رسد. و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادرى به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود و از سهمى که به برادرزاده و خواهرزاده پدرى يا پدر و مادرى مى رسد، هر پسرى دو برابر دختر مى برد.
مسأله 2207 :
اگر وارث ميت فقط يک جد يا يک جده است، چه پدرى باشد يا مادرى; همه مال به او مى رسد و با بودن جد ميت، پدر جد او ارث نمى برد.
مسأله 2208 :
اگر وارث ميت فقط جد و جده پدرى باشد، مال سه قسمت مى شود دو قسمت را جد و يک قسمت را جده مى برد و اگر جد و جده مادرى باشد، مال را به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند.
مسأله 2209 :
اگر وارث ميت فقط يک جد يا جده پدرى و يک جد يا جده مادرى باشد، مال سه قسمت مى شود: دو قسمت را جد يا جده پدرى و يک قسمت را جد يا جده مادرى مى برد.
مسأله 2210 :
اگر وارث ميت جد و جده پدرى و جد و جده مادرى باشد، مال سه قسمت مى شود. يک قسمت آن را جد و جده مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و دو قسمت آن را به جد و جده پدرى مى دهند و جد دو برابر جده مى برد.
صفحه 479
مسأله 2211 :
اگر وارث ميت فقط زن و جد و جده پدرى و جد و جده مادرى او باشد، زن ارث خود را به تفصيلى که بعداً گفته مى شود، مى برد. و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادرى مى دهند که به طور مساوى بين خودشان قسمت کنند و بقيه را به جد و جده پدرى مى دهند و جد دو برابر جده مى برد و اگر وارث ميت شوهر و جد و جده باشد، شوهر نصف مال را مى برد و جد و جده به دستورى که در مسائل گذشته گفته شد، ارث خود را مى برند.
ارث دسته سوّم
مسأله 2212 :
دسته سوم عمو و عمّه و دائى و خاله و اولاد آنان است، به تفصيلى که گفته شد که اگر از طبقه اول و دوم کسى نباشد، اينها ارث مى برند.
مسأله 2213 :
اگر وارث ميت فقط يک عمو يا يک عمه است، خواه با پدر ميت از يک پدر و مادر باشد، يا پدرى باشد يا مادرى، همه مال به او مى رسد و اگر چند عمو يا چند عمه باشند و همه پدر و مادرى، يا همه پدرى يا همه مادرى باشند; مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر عمو و عمه هر دو باشند و همه پدر و مادرى، يا همه پدرى باشند، عمو دو برابر عمه مى برد مثلاً اگر وارث ميت دو عمو و يک عمه باشد، مال را پنج قسمت مى کنند، يک قسمت را به عمه مى دهند و چهار قسمت را عموها به طورى مساوى بين خودشان قسمت مى کنند.
مسأله 2214 :
اگر وارث ميت فقط چند عموى مادرى يا چند عمّه مادرى باشد مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود. ولى اگر فقط چند عمو و عمه مادرى داشته باشد بنابراحتياط واجب، بايد با هم صلح کنند.
مسأله 2215 :
اگر وارث ميت عمو و عمه باشد و بعضى پدرى و بعضى مادرى و بعضى پدر و مادرى باشند، عمو و عمه پدرى ارث نمى برند، پس اگر ميت يک عمو يا يک عمه مادرى دارد، مال را شش قسمت مى کنند، يک قسمت را به عمو يا عمه مادرى و بقيه را به عمو و عمه پدر و مادرى مى دهند و عموى پدر و مادرى دو برابر عمه پدر و مادرى مى برد و اگر هم عمو،
صفحه 480
هم عمّه مادرى دارد، مال را سه قسمت مى کنند دو قسمت را به عمو و عمه پدر و مادرى مى دهند و عمو دو برابر عمّه مى برد و يک قسمت را به عمو و عمه مادرى مى دهند و احتياط واجب آن است که عمو و عمه مادرى در تقسيم با يکديگر صلح کنند.
مسأله 2216 :
اگر وارث ميت فقط يک دائى يا يک خاله باشد، همه مال به او مى رسد و اگر هم دائى و هم خاله باشد و همه پدر و مادرى، يا پدرى، يا مادرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود.
مسأله 2217 :
اگر وارث ميت فقط يک دائى، يا يک خاله مادرى و دائى و خاله پدر و مادرى و دائى و خاله پدرى باشد، دائى و خاله پدرى ارث نمى برد، و مال را شش قسمت مى کنند، يک قسمت را به دائى يا خاله مادرى و بقيه را به دائى و خاله پدر و مادرى مى دهند که به طور مساوى بين خودشان قسمت کنند.
مسأله 2218 :
اگر وارث ميت فقط دائى و خاله پدرى و دائى و خاله مادرى و دائى و خاله پدر و مادرى باشد، دائى و خاله پدرى ارث نمى برد و بايد مال را سه قسمت کنند، يک قسمت آن را دائى و خاله مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت نمايند و بقيه را به دائى و خاله پدر و مادرى بدهند تا به طور مساوى بين خودشان قسمت کنند.
مسأله 2219 :
اگر وارث ميت يک دائى يا يک خاله و يک عمو يا يک عمه باشد، مال را سه قسمت مى کنند; يک قسمت را دائى يا خاله و بقيه را عمو يا عمه مى برد.
مسأله 2220 :
اگر وارث ميت يک دائى يا يک خاله و عمو و عمه باشد، چنانچه عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى باشند، مال را سه قسمت مى کنند، يک قسمت را دائى يا خاله مى برد و از بقيه دو قسمت به عمو و يک قسمت به عمه مى دهند، بنابراين اگر مال را نُه قسمت کنند، سه قسمت را به دائى يا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمه مى دهند.
مسأله 2221 :
اگر وارث ميت يک دائى يا يک خاله و يک عمو يا يک عمه مادرى و عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى باشد، مال را سه قسمت مى کنند، يک قسمت آن را به دائى يا خاله مى دهند و دو قسمت باقيمانده را شش قسمت مى کنند، يک قسمت را به عمو يا عمه مادرى و بقيه را به عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى مى دهند و عمو دو برابر عمه مى برد. بنابر اين اگر
صفحه 481
مال را نُه قسمت کنند، سه قسمت را به دائى يا خاله و يک قسمت را به عمو يا عمّه مادرى و پنج قسمت ديگر را به عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى مى دهند.
مسأله 2222 :
اگر وارث ميت يک دائى يا يک خاله و عمو و عمه مادرى و عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى باشد، مال را سه قسمت مى کنند يک قسمت را دائى يا خاله مى برد و دو قسمت باقيمانده را سه سهم مى کنند; يک سهم آن را به عمو و عمه مادرى مى دهند که بنابر احتياط واجب با هم مصالحه مى کنند و دو سهم ديگر را بين عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى قسمت مى نمايند و عمو دو برابر عمه مى برد. بنابر اين مال را نُه قسمت مى کنند. سه قسمت آن، سهم خاله يا دائى و دو قسمت سهم عمو و عمه مادرى و چهار قسمت سهم عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى مى باشد.
مسأله 2223 :
اگر وارث ميت چند دائى و چند خاله باشد که همه پدرو مادرى يا پدرى يا مادرى باشند و عمو و عمه هم داشته باشد، مال سه سهم مى شود: دو سهم آن را به دستورى که در مسأله پيش گفته شد، عمو و عمه بين خودشان قسمت مى کنند و يک سهم آن را دائى ها و خاله ها به طور مساوى بين خودشان قسمت مى نمايند.
مسأله 2224 :
اگر وارث ميت دائى يا خاله مادرى و چند دائى و خاله پدر و مادرى يا پدرى و عمو و عمه باشد، مال سه سهم مى شود و دو سهم آن را به دستورى که سابقاً گفته شد، عمو و عمه بين خودشان قسمت مى کنند، پس اگر ميت يک دائى يا يک خاله مادرى دارد، يک سهم ديگر آن را شش قسمت مى کنند، يک قسمت را به دائى يا خاله مادرى مى دهند و بقيه را به دائى و خاله پدر و مادرى يا پدرى مى دهند و به طور تساوى قسمت مى کنند و اگر چند دائى مادرى يا چند خاله مادرى يا هم دائى مادرى و هم خاله مادرى دارد، آن يک سهم را سه قسمت مى کنند، يک قسمت را دائى ها و خاله هاى مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و بقيه را به دائى و خاله پدر و مادرى يا پدرى مى دهند که به طور مساوى قسمت کنند.
مسأله 2225 :
اگر ميت عمو و عمه و دائى و خاله نداشته باشد، مقدارى که به عمو و عمه مى رسد، به اولاد آنان و مقدارى که به دائى و خاله مى رسد، به اولاد آنان داده مى شود.
مسأله 2226 :
اگر وارث ميت عمو و عمه و دائى و خاله پدر و عمو و عمه و دائى و خاله
صفحه 482
مادر او باشند، مال سه سهم مى شود، يک سهم آن مال عمو و عمه و دائى و خاله مادر ميت است به طور مساوى ولى احتياط واجب در عمو و عمه مادر ميت آن است که با هم صلح کنند، و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مى کنند يک قسمت را دائى و خاله پدر ميت به طور مساوى بين خودشان قسمت مى نمايند و دو قسمت ديگر آن را به عمو و عمه پدر ميت مى دهند و عمو دو برابر عمه مى برد.
ارث زن و شوهر
مسأله 2227 :
اگر زنى بميرد و اولاد نداشته باشد، نصف همه مال را شوهر او و بقيه را ورثه ديگر مى برند و اگر از آن شوهر يا از شوهر ديگر اولاد داشته باشد، چهار يک همه مال را شوهر و بقيه را ورثه ديگر مى برند.
مسأله 2228 :
اگر مردى بميرد و اولاد نداشته باشد، چهار يک مال او را زن دائمى و بقيه را ورثه ديگر مى برند. و اگر از آن زن و زن ديگرى اولاد داشته باشد، هشت يک اموال منقول را زن، و بقيّه را ورثه ديگر مى برند. و امّا غير منقول از زمين مسکونى و قيمت آن ارث نمى برد و نيز از خود هوائى مثل ساختمان و درخت ارث نمى برد بلکه از قيمت آن ارث مى برد، همچنان که از زمين باغ و زراعت ارث مى برد.
مسأله 2229 :
اگر زن بخواهد در چيزى که از آن ارث نمى برد -مانند خانه مسکونى يا هوايى که از عين آن ارث نمى برد و از قيمت آن ارث مى برد) تصرف کند، بايد از ورثه ديگر اجازه بگيرد. ونيز ورثه تا سهم زن را نداده اند; نبايد در چيزهائى که زن از عين و يا قيمت آنها ارث مى برد، بدون اجازه او تصرف کنند. و چنانچه پيش از دادن سهم زن، اينها را بفروشند، در صورتى که زن معامله را اجازه دهد، صحيح وگرنه نسبت به سهم او باطل است.
مسأله 2230 :
اگر بخواهند بنا و درخت و مانند آن را قيمت نمايند، بايد حساب کنند که اگر آنها بدون اجاره در زمين بمانند، تا از بين بروند، چقدر ارزش دارند و سهم زن را از آن قيمت بدهند.
مسأله 2231 :
مجراى آب قنات و مانند آن حکم زمين را دارد و آجر و چيزهائى که در آن
صفحه 483
به کار رفته، در حکم ساختمان است.
مسأله 2232 :
اگر ميت بيش از يک زن داشته باشد، چنانچه اولاد نداشته باشد; چهار يک مال و اگر اولاد داشته باشد; هشت يک مال به شرحى که گفته شد، به طور مساوى بين زن هاى عقدى او قسمت مى شود. اگرچه شوهر با هيچ يک از آنان يا بعض آنان نزديکى نکرده باشد; ولى اگر در مرضى که به آن مرض از دنيا رفته; زنى را عقد کرده و با او نزديکى نکرده است، آن زن از او ارث نمى برد و حق مهر هم ندارد.
مسأله 2233 :
اگر زن در حال بيمارى، شوهر کند و به همان بيمارى بميرد، شوهرش اگرچه با او نزديکى نکرده باشد، از او ارث مى برد.
مسأله 2234 :
اگر زن را به ترتيبى که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعى بدهند و در بين عده بميرد، شوهر از او ارث مى برد. و نيز اگر شوهر در بين عده زن بميرد، زن از او ارث مى برد. ولى اگر بعداز گذشتن عده رجعى يا در عده طلاق بائن يکى از آنان بميرد، ديگرى از او ارث نمى برد.
مسأله 2235 :
اگر شوهر در حال مرض، عيالش را طلاق دهد و پيش از گذشتن دوازده مال هلالى بميرد، زن با سه شرط از او ارث مى برد:
اول آن که در اين مدت شوهر ديگر نکرده باشد.
دوم طلاق به تقاضا و يا رضايت زن نباشد.
سوم شوهر در مرضى که در آن مرض زن را طلاق داده، به واسطه آن مرض يا به جهت ديگرى بميرد، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت ديگرى از دنيا برود، زن از او ارث نمى برد.
مسأله 2236 :
لباسى که مرد براى پوشيدن زن خود گرفته اگرچه زن آن را پوشيده باشد، بعداز مردن شوهر، جزء مال شوهر است مگر اين که به او تمليک کرده باشد.
صفحه 484
مسائل متفرّقه ارث
مسأله 2237 :
اگر پدر بميرد چهار چيز مال پسر بزرگ تر است:
1ـ قرآن 2ـ انگشترى 3ـ شمشير 4ـ لباسى را که پوشيده يا براى پوشيدن گرفته و دوخته است، اگرچه نپوشيده باشد، و اگر ميت از اين چهار چيز بيشتر از يکى دارد، مثلاً دو قرآن يا دو انگشتر دارد، چنانچه مورد استعمال است، يا براى استعمال مهيّا شده، مال پسر بزرگتر است.
مسأله 2238 :
اگر پسر بزرگ ميت بيش از يکى باشد. مثلاً از دو زن او در يک وقت دو پسر به دنيا آمده باشد، بايد لباس و قرآن و انگشتر و شمشير ميت را به طور مساوى بين خودشان قسمت کنند.
مسأله 2239 :
اگر ميت قرض داشته باشد، خواه قرضش به اندازه مال او يا زيادتر و يا کمتر باشد; لازم نيست چهار چيزى هم که مال پسر بزرگتر است، و در مسأله پيش گفته شد، به قرض او بدهند.
مسأله 2240 :
مسلمان از کافر ارث مى برد. ولى کافر اگرچه پدر يا پسر ميت باشد، از او ارث نمى برد.
مسأله 2241 :
اگر کسى يکى از خويشان خود را عمداً و به ناحق بکشد از او ارث نمى برد ولى اگر از روى خطا باشد، مثل آن که سنگ به هوا بيندازد و اتفاقاً به يکى از خويشان او بخورد و او را بکشد از او ارث مى برد ولى از ديه قتل ارث نمى برد.
مسأله 2242 :
هر گاه بخواهند ارث را تقسيم کنند، در صورتى که ميت بچه اى داشته باشد که در شکم مادر است، و در طبقه او وارث ديگرى هم مانند اولاد و پدر و مادر باشد. براى بچه اى که در شکم است، که اگر زنده به دنيا بيايد، ارث مى برد. سهم دو پسر را کنار مى گذارند. ولى اگر احتمال بدهند بيشتر است، مثلاً احتمال بدهند که زن به سه بچه حامله باشد، سهم سه پسر را کنار مى گذارند. و چنانچه مثلاً يک پسر يا يک دختر به دنيا آمده; زيادى را ورثه بين خودشان تقسيم مى کنند.