شرايط امر به معروف و نهى از منکر
مساله 2791 :
چند چيز شرط است در واجب بودن امر به معروف و نهى از منکر: اول: آنکه کسى که مى‌خواهد امر و نهى کند، بداند که آنچه شخص مکلف به جا نمى‌آورد، واجب است بجا آورد، و آنچه بجا مى‌آورد، بايد ترک کند. و بر کسى که معروف و منکر را نمى‌داند، واجب نيست. دوم: آنکه احتمال بدهد امر و نهى او تاثير مى‌کند. پس اگر بداند اثر نمى‌کند، واجب نيست. سوم: آنکه بداند شخص معصيت کار بنا دارد که معصيت‌خود را تکرار کند. پس اگر بداند يا گمان کند يا احتمال صحيح بدهد که تکرار نمى‌کند، واجب نيست. چهارم: آنکه در امر و نهى مفسده‌اى نباشد. پس اگر بداند يا گمان کند که اگر امر يا نهى کند، ضرر جانى يا عرضى و آبرويى يا مالى قابل توجه به او مى‌رسد، واجب نيست. بلکه اگر احتمال صحيح بدهد که از آن، ترس ضررهاى مذکور را پيدا کند، واجب نيست. بلکه اگر بترسد که ضررى متوجه متعلقان او مى‌شود، واجب نيست. بلکه با احتمال وقوع ضرر جانى يا عرضى و آبرويى يا مالى موجب حرج بر بعضى مؤمنين، واجب نمى‌شود. بلکه در بسيارى از موارد حرام است.
مساله 2792 :
اگر معروف يا منکر از امورى باشد که شارع مقدس به آن اهميت زياد مى‌دهد، مثل اصول دين يا مذهب و حفظ قرآن مجيد و حفظ عقايد مسلمانان يا احکام ضروريه، بايد ملاحظه اهميت‌شود، و مجرد ضرر، موجب واجب نبودن نمى‌شود. پس اگر توقف داشته باشد حفظ عقايد مسلمانان يا حفظ احکام ضروريه اسلام بر بذل جان و مال،واجب است بذل آن.
مساله 2793 :
اگر بدعتى در اسلام واقع شود، مثل منکراتى که دولتها اجرا مى‌کنند به اسم دين مبين اسلام، واجب است‌خصوصا بر علماى اسلام اظهار حق و انکار باطل. و اگر سکوت علماى اعلام موجب هتک مقام علم و موجب اسائه ظن به علماى اسلام شود، واجب است اظهار حق به نحوى که ممکن است، اگر چه بدانند تاثير نمى‌کند.
مساله 2794 :
اگر احتمال صحيح داده شود که سکوت موجب آن مى‌شود که منکرى معروف شود يا معروفى منکر شود، واجب است‌خصوصا بر علماى اعلام اظهار حق و اعلام آن، و جايز يست‌سکوت.
مساله 2795 :
اگر سکوت علماى اعلام موجب تقويت ظالم يا موجب تاييد او گردد، يا موجب جرات او شود بر ساير محرمات، واجب است اظهار حق و انکار باطل، اگر چه تاثير فعلى نداشته باشد.
مساله 2796 :
اگر سکوت علماى اعلام باعث‌شود که مردم به آنها بدگمان شوند و آنها را متهم کنند به سازش با دستگاه ظلم، واجب است اظهار حق و انکار باطل، اگر چه بدانند جلوگيرى از محرم نمى‌شود و اظهار آنها اثرى براى رفع ظلم ندارد.
مساله 2797 :
اگر ورود بعض علماى اعلام در دستگاه ظلمه موجب شود که از مفسده‌ها و منکراتى جلوگيرى شود، واجب است تصدى آن امر. مگر آنکه مفسده اهمى در آن باشد،مثل آن که تصدى آنها باعث‌سستى عقايد مردم شود، يا سلب اعتماد آنها به علما گردد، در اين صورت جايز نيست.
مساله 2798 :
جايز نيست براى علما و ائمه‌جماعات تصدى مدارس دينيه از طرف دولت جائر و اداره اوقاف چنان دولتى، چه حقوق خود و طلاب علوم دينيه را از دولت جائريا از مردم يا از موقوفات بگيرند، اگر چه موقوفه خود مدرسه باشد. زيرا دخالت دولت جائر در اين امور و امثال آن مقدمه است براى هدم اساس اسلام به دستور مستعمرين، که در جميع دول اسلامى اشباه آن اجرا شده يا در شرف اجرا است.
مساله 2799 :
جايز نيست براى طلاب علوم دينيه دخول در مؤسسات دولتى که به اسم مؤسسات دينيه تاسيس نموده‌اند، مثل مدارس دينيه که دولتهاى جائر در آنها دخالت مى‌نمايند، و از متوليان گرفته‌اند، و يا متوليان را تحت‌سلطه و نفوذ خود قرار داده‌اند. و آنچه با دست اداره اوقاف يا به تصويب آن، به آنها بدهند، حرام است.
مساله 2800 :
جايز نيست براى طلاب علوم دينيه دخول در مدارس که بعض معممين و ائمه جماعت از طرف دولت جائر و يا با اشاره دولت تصدى نموده‌اند، چه برنامه تحصيلى از طرف دولت جائر باشد، يا از طرف اين نحو متصديان که عمال دولت جائر هستند.زيرا در اين امور نقشه محو آثار اسلام و احکام قرآن کريم کشيده شده است.
مساله 2801 :
کسانى که با لباس اهل علم، در اين مؤسسات که به اشاره دولت جائر تاسيس شده است وارد شوند، لازم است مسلمانان و متدينين از آنها اعراض کنند، و با آنها معاشرت نکنند، و آنها محکوم به عدم عدالت هستند، و نماز جماعت با آنها جايز نيست، و طلاق در محضر آنها باطل است، و سهم مبارک امام عليه السلام و سهم سادات عظام را نبايد به آنها بدهند، و اگر دادند از ذمه آنها ساقط نمى‌شود، و اگر اهل منبر هستند لازم است آنها را دعوت براى منبر نکنند، و در مجالسى که اين قبيل اشخاص از طرف دولت جائر براى ترويج باطل و تشريح برنامه‌هاى خلاف اسلام منبر مى‌روند، شرکت نکنند.
مساله 2802 :
در تصدى اين نحو معممين که عمال ظلمه هستند، مفاسد عظيمه‌اى است که به تدريج آثار آن ظاهر خواهد شد. و لهذا نبايد مسلمانان به عذرهايى که آنها براى تصدى مى‌آورند، اعتنا کنند. و علماى اعلام نيز لازم است آنها را از حوزه‌هاى خود اخراج نمايند، و با آنها معاشرت نکنند. و بر کافه علماى اعلام و طلاب علوم دينيه و خطباى محترم و ساير طبقات مطلع از دسايس عمال اجانب، لازم است اين اشخاص فاسق فاسد را به ملت معرفى کنند، و مردم را از شر آنها بر حذر دارند.
مساله 2803 :
اگر به واسطه قراينى ظن حاصل شد که شخص متصدى، که به لباس اهل علم است، مؤسسه را از طرف دولت جائر تصدى نموده است، لازم است که به مفاد مسأله با آنها عمل شود، يا آنکه برائت او ثابت‌شود.