شرايط جنس و عوض آن
مسأله 2098 :
جنسى را که مى فروشند و چيزى را که عوض آن مى گيرند پنج شرط دارد: اول آنکه مقدار آن با وزن يا پيمانه يا شماره و مانند اينها معلوم باشد.
دوم آنـکـه بـتواند آن را تحويل دهد, بنابر اين فروختن اسبى که فرار کرده صحيح نيست , ولى اگـر اسبى را که فرار کرده با چيزى که مى تواندتحويل دهد مثلا با يک فرش بفروشد, اگرچه آن اسب پيدا نشود, معامله صحيح است .
سوم خصوصياتى را که در جنس و عوض هست و بواسطه آنها ميل مردم به معامله فرق مى کند, معين نمايد.
چـهـارم آنکه ملک طلق باشد, پس مالى را که انسان وقف کرده , فروش آن جايز نيست مگر در چند مورد که خواهد آمد.
پنجم خود جنس را بفروشد نه منفعت آن را, پس اگر مثلا منفعت يک ساله را بفروشد, صحيح نيست , ولى چنانچه خريدار به جاى پول ,منفعت ملک خود را بدهد, مثلا فرشى را از کسى بخرد و عـوض آن , مـنـفعت يک ساله خانه خود را به او واگذار کند, اشکال ندارد.
و احکام اينها در مسائل آينده گفته خواهد شد.
مسأله 2099 :
جنسى را که در شهرى با وزن يا پيمانه معامله مى کنند, در آن شهر انسان بايد با وزن يـا پـيمانه بخرد, ولى مى تواند همان جنس رادر شهرى که با ديدن معامله مى کنند, با ديدن خريدارى نمايد.
مسأله 2100 :
چـيزى را که با وزن خريد و فروش مى کنند, با پيمانه هم مى شود معامله کرد به ايـنطور که اگر مثلا مى خواهد ده من گندم بفروشد با پيمانه اى که يک من گندم مى گيرد ده پيمانه بدهد.
مسأله 2101 :
اگر يکى از شرطهائى که گفته شد, در معامله نباشد, معامله باطل است , ولى اگر خـريـدار و فروشنده با قطع نظر از آن معامله راضى باشند که در مال يکديگر تصرف کنند, تصرف آنها اشکال ندارد.
مسأله 2102 :
معامله چيزى که وقف شده باطل است , ولى اگر به طورى خراب شود يا در معرض خـرابـى بـاشـد کـه نـتواند استفاده اى را که مال براى آن وقف شده از آن ببرند,مثلا حصير مسجد به طورى پاره شود که نتوانند روى آن نماز بخوانند, فروش آن اشکال ندارد, و درصورتى که ممکن باشد, بايد پول آن را در همان مسجد به مصرفى برسانند که به مقصود وقف کننده نزديکتر باشد.
مسأله 2103 :
هرگاه بين کسانى که مال را براى آنان وقف کرده اند به طورى اختلاف پيدا شود کـه اگـر مـال وقـف را نـفـروشند, گمان آن برود که مال يا جانى تلف شود, مى توانند آن مال را بـفـروشـنـد و بـه مصرفى که به مقصود وقف کننده نزديکتر است برسانند.
و همچنين است اگر واقف شرط کند که اگر صلاح در فروش وقف باشد بفروشند.
مسأله 2104 :
خريد و فروش ملکى که آن را به ديگرى اجاره داده اند اشکال ندارد, ولى استفاده آن مـلـک در مـدت اجـاره مـال مستاجراست .
و اگر خريدار نداند که آن ملک را اجاره داده اند, يا به گـمـان اينکه مدت اجاره کم است , ملک را خريده باشد, پس از اطلاع به کيفيت مى تواند معامله خودش را بهم بزند.