نماز جمعه (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

نماز جمعه

مسأله 1541 :

در زمان غيبت ولى عصر (عج) نماز جمعه واجب تخييرى است (يعنى مکلّف مى تواند روز جمعه به جاى نماز ظهرنماز جمعه بخواند) ولى جمعه افضل است و ظهر احوط و احتياط بيشتر در آن است که هردو را بجا آورد.

مسأله 1542 :

کسى که نماز جمعه را بجا آورده واجب نيست نماز ظهر را هم بخواند، ولى احتياط مستحب آن است که آن را نيز بجا آورد.

شرايط نماز جمعه

مسأله 1543 :

نماز جمعه تنها توسط مردان منعقد مى شود، ولى زنان هم مى توانند در آن شرکت کنند.

مسأله 1544 :

نماز جمعه بايد به جماعت برگزار شود و نمى توان آن را به طور فرادى بجا آورد.

مسأله 1545 :

همه شرائطى که در نماز جماعت معتبر است در نماز جمعه نيز لازم است، مانند: نبودن حائل، بالاتر نبودن جاى امام، فاصله بيش از حد نداشتن و غير اينها.(1)

مسأله 1546 :

همه شرائطى که در امام جماعت لازم است بايد در امام جمعه هم باشد مانند: عقل، ايمان، حلال زادگى و عدالت. ولى امامت کودکان و زنان در نماز جمعه جائز نيست، گرچه در نمازهاى ديگر براى خودشان براى کودکان مميّز جائز است، و براى زنها احتياط وجوبى در ترک است.

مسأله 1547 :

بر هر مرد مکلّف آزاد غير مسافرى که نابينا، بيمار و پير فرتوت نباشد، نماز جمعه واجب است البته در صورتى که فاصله او تا محلّ اقامه جمعه بيش از دو فرسخ نباشد. بنابراين بر کسانى که فاقد يکى از شروط باشند حرکت به سوى نمازجمعه به فرض اينکه وجوب تعيينى هم داشته باشد واجب نيست گرچه حضور

1 ـ پيرامون شرائط، موانع، مبطلات، خلل، شک، سهو و غيره به فصل مربوط به نماز جماعت مراجعه شود.

[251]

در آن برايشان هيچ مشقّتى نداشته باشد.

مسأله 1548 :

کمترين فاصله لازم بين دو نمازجمعه، يک فرسخ است.

مسأله 1549 :

کمترين عدد لازم براى انعقاد نماز جمعه پنج نفر است که بايد يکى از آنها امام باشد. پس نماز جمعه با کمتر از 5 نفر واجب نيست و منعقد نمى شود ولى اگر هفت نفر و بيشتر باشند فضيلت جمعه بيشتر خواهد بود.

مسأله 1550 :

در صورت وجود شرائط لازم، نماز جمعه بر سکنه شهرها و شهرکها و حاشيه نشينان آنها و روستائيان، چادرنشينان و بيابانگردهايى که روش زندگى آنها چنين است واجب است.

مسأله 1551 :

فاقدين شرائط وجوب نماز جمعه اگر اتّفاقاً در نماز حاضر شوند يا با مشقّت خود را به آن برسانند نمازشان صحيح است و نماز ظهر بر آنها واجب نيست. همچنين کسانى که با وجود باران يا سرماى شديد يا نداشتن پا يا عضو ديگر که موجب مشقّت و اسقاط تکليف نمازجمعه است در نماز جمعه شرکت کرده اند، نمازشان صحيح است. امّا اگر ديوانه به نمازجمعه بپردازد نمازش صحيح نيست ولى نمازجمعه پسران نابالغ صحيح است گرچه نمى توانند مکمّل عدد لازم (5 نفر) باشند همان گونه که نمى توانند به تنهايى تشکيل نمازجمعه بدهند.

مسأله 1552 :

مسافر مى تواند در نماز جمعه شرکت کند و در اين صورت نماز ظهر از او ساقط است. لکن مسافرين به تنهايى (بدون شرکت حاضرين) نمى توانند نماز جمعه تشکيل دهند و در اين صورت نماز ظهر بر آنها واجب است. و نيز مسافر نمى تواند مکمّل عدد لازم (5 نفر) باشد ولى اگر مسافرين قصد اقامه (ده روز يا بيشتر) بنمايند مى توانند نماز جمعه تشکيل دهند

مسأله 1553 :

زنان مى توانند در نماز جمعه شرکت کنند و نمازشان صحيح است و مجزى از نماز ظهر است اما به تنهايى (بدون شرکت مردان) نمى توانند نماز جمعه تشکيل دهند چنانکه نمى توانند مکمل عدد لازم ـ 5 نفرـ هم باشند، زيرا نماز جمعه با شرکت مردان منعقد مى شود.

مسأله 1554 :

خنثى مشکله(1) مى تواند در نماز جمعه شرکت کند ولى نمى تواند مکمل عدد لازم (5 نفر) يا امام جمعه باشد، پس اگر غير از او فقط چهار نفر جمع شده

1 ـ کسى که مرد يا زن بودنش اصلاً معلوم نيست.

[252]

باشند نماز جمعه برگزار نمى شود و بايد نماز ظهر بخوانند.

وقت نماز جمعه

مسأله 1555 :

وقت نماز جمعه با زوال خورشيد شروع مى شود و تا وقتى که سايه شاخص به اندازه دو قدم متعارف برسد، امتداد دارد. ولى احتياط واجب آن است که از اوائل عرفى زوال تأخير نياندازند و اگر تأخير افتاد احتياط مستحب آن است که نماز ظهر را بخوانند.

مسأله 1556 :

اگر امام خطبه ها را قبلاً شروع کرده و هنگام زوال به پايان برساند و نماز جمعه را شروع کند صحيح است.

مسأله 1557 :

جائز نيست امام جمعه خطبه ها را آن قدر طولانى کند که وقت نماز بگذرد، و الا بايد نماز ظهر را بخواند، زيرا نماز جمعه در خارج وقت آن قضا ندارد.

مسأله 1558 :

اگر در بين نماز جمعه وقت آن تمام شود در صورتى که يک رکعت آن در وقت واقع شده باشد صحيح است، ولى احتياط مستحب آن است که پس از اتمام آن، نماز ظهر را هم بجا آورد و اگر يک رکعت آن در وقت واقع نشده باطل است ولى احتياط مستحب آن است که آن را تمام کند و سپس نماز ظهر را بخواند.

مسأله 1559 :

اگر عمداً نماز جمعه را طورى به تأخير بياندازند که تنها يک رکعت از وقت آن باقى باشد احتياط واجب آن است که نماز ظهر را بجا آورند.

مسأله 1560 :

اگر يقين دارد وقت به اندازه اى هست که مى تواند حداقل واجب را در تحقق دو خطبه و دو رکعت نماز بجا آورد بين نماز جمعه و ظهر مخير است و اگر يقين دارد که به اين اندازه وقت نيست، بايد نماز ظهر را بخواند و اگر شک دارد، نماز جمعه صحيح است ولى در صورتى که پس از نماز معلوم شود که حتى براى يک رکعت هم وقت باقى نبوده، بايد نماز ظهر را بجا آورد، گر چه احتياط مستحب آن است که اگر تنها يک رکعت آن هم در وقت واقع شده، نماز ظهر را بخواند.

مسأله 1561 :

اگر مقدار وقت را مى داند ولى شک دارد که در اين مقدار مى تواند نماز جمعه را بجا آورد يا نه، جايز است نماز جمعه را شروع کند، پس اگر وقت براى همه نماز کافى بود نمازش صحيح است و الا بايد نماز ظهر را بجا آورد ولى احتياط مستحب آن است که در اين صورت اساساً نماز ظهر را اختيار کند.

[253]

مسأله 1562 :

در صورتى که نماز جمعه با عدد کامل و در وقت دامنه دار شروع شده ولى مأمومى به رکعت اول نرسيده باشد، اگر به رکعت دوم، ولو به رکوع آن، برسد و اقتدا کند نمازش صحيح است (به شرط آنکه بداند وقت به اندازه اى هست که بتواند رکعت دوم آن را هم در وقت بخواند) در اين صورت دومين رکعت نماز خود را به طور فرادى بجا مى آورد، ولى براى کسى که تکبير رکوع رکعت دوم امام را درک نکرده بهتر آن است که نيت خود را به ظهر برگردانده و نماز ظهر را بجا آورد.

کيفيت نماز جمعه

مسأله 1563 :

نماز جمعه دو رکعت است و کيفيت آن مانند نماز صبح است. و مستحب است که حمد و سوره با صداى بلند خوانده شود و در رکعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم، سوره منافقين را قرائت نمايند.

مسأله 1564 :

نماز جمعه داراى دو قنوت است، قنوت اول قبل از رکوع رکعت اول و قنوت دوم پس از رکوع رکعت دوم است.

مسأله 1565 :

نماز جمعه داراى دو خطبه است که مانند اصل نماز، واجب بوده و بايد توسط امام جمعه ايراد شود و بدون اين دو خطبه نماز جمعه محقق نمى شود.

مسأله 1566 :

واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند و اگر اول نماز جمعه را بجا آورد باطل است، و در صورتى که وقت باقى است بايد پس از ايراد خطبه ها مجدداً نماز جمعه را بخواند ولى اگر نسبت به حکم مسأله جاهل بوده يا اشتباه کرده، اعاده خطبه ها لازم نيست بلکه اعاده نماز هم لازم نيست.

مسأله 1567 :

جائز است دو خطبه نماز جمعه قبل از ظهر شرعى ايراد شود به طورى که پايان خطبه ها با ظهر شرعى مصادف باشد، ولى احتياط مستحب آن است که آنها را در وقت ظهر بخواند.

مسأله 1568 :

در خطبه اول واجب است حمد الهى، گر چه به هر لفظى که حمد الهى محسوب شود جائز است، ولى احتياط مستحب آن است که به لفظ جلاله (الله) باشد و احتياط واجب آن است که پس از آن به ثناى الهى بپردازد و سپس به پيغمبر اسلام درود فرستد، و واجب است مردم را به تقوى سفارش کند و يک سوره کوچک از قرآن را بخواند. و در خطبه دوم نيز حمد و ثناى الهى (به صورتى که ذکر شد) و درود بر پيغمبر اسلام واجب است. و احتياط واجب آن است که در اين خطبه

[254]

نيز به تقوى سفارش کند و سوره کوچکى از قرآن تلاوت نمايد. و احتياط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پيغمبر (ص) به ائمه معصومين (ع) نيز درود فرستد و براى مؤمنين استغفار کند. و بهتر است از خطبه هاى منسوب به امير المؤمنين (ع) يا آنچه از ائمه معصومين (ع) وارد شده انتخاب کند.

مسأله 1569 :

شايسته است امامِ خطيب، بليغ باشد و به تناسب اوضاع و احوال سخن گويد و عبارات فصيح و روان به کار برد، به حوادثى که در سراسر عالم بر مسلمين مى گذرد به خصوص حوادث منطقه خود، آشنا باشد. مصالح اسلام و مسلمين را تشخيص دهد. چنان شجاع باشد که در راه خدا از ملامت و نکوهش احدى بيم به خود راه ندهد، در اظهار حق و ابطال باطل بر حسب شرائط زمان و مکان صراحت داشته باشد، امورى از قبيل مواظبت در اوقات نماز و عمل به روش صلحا و اولياء خدا را که موجب تأثير کلام او در مردم است رعايت کند، کارهاى او با مواعظ و وعد و وعيدهايش تطبيق نمايد، از آنچه که موجب سبکى او و کلامش مى شود حتى از قبيل پرگوئى، شوخى و بيهوده گوئى بپرهيزد و همه اين امور را تنها براى خداوند رعايت کند و هدفش اعراض از دنياپرستى و رياست طلبى باشد که سرسلسله همه گناهان است تا کلامش در جان مردم مؤثر افتد.

مسأله 1570 :

شايسته است امامِ خطيب در خطبه نماز جمعه مصالح دين و دنياى مسلمين را تذکر دهد و مردم را در جريان مسائل زيان بار و سودمند کشورهاى اسلامى و غير اسلامى قرار دهد و نيازهاى مسلمين را در امر معاد و معاش تذکر دهد و از امور سياسى واقتصادى آنچه را که در استقلال و کيان مسلمين نقش مهمى دارد گوشزد کند و کيفيت صحيح روابط آنان را با ساير ملل بيان نمايد و مردم را از دخالتهاى دول ستمگر و استعمارگر در امور سياسى و اقتصادى مسلمين که منجر به استعمار و استثمار آنها مى شود بر حذر دارد.

خلاصه، نماز جمعه و دو خطبه آن نظير حج و مراکز تجمع آن و نمازهاى عيد فطر و قربان و غيره ازسنگرهاى بزرگى است که متأسفانه کثيرى از مسلمانان از وظائف مهم سياسى خود در آن غافل مانده اند، چنانچه از ساير پايگاه هاى عظيم سياست اسلامى هم غافلند. اسلام دين سياست آنهم در همه شئون آن است و کسى که در احکام قضائى، سياسى، اجتماعى و اقتصادى اسلام اندکى تأمل کند متوجه اين معنى مى شود. هر کس گمان کند دين از سياست جدا است جاهلى است که نه اسلام

[255]

را مى شناسد و نه سياست را مى داند.

مسأله 1571 :

مستحب است امامِ خطيب در زمستان و تابستان عمامه داشته و ردائى از برد يمانى يا (عدنى) بپوشد و خود را بيارايد، تميزترين لباسهاى خود را بپوشد و بوى خوش به کار برد به طورى که با وقار و سکينه باشد، و قبل از خطابه هنگامى که مؤذن اذان مى گويد او بر منبر قرار گرفته باشد تا اذان به پايان رسد و خطبه را آغاز کند، و هنگام صعود بر منبر خطابه روبروى مردم بايستد و سلام کند و مردم نيز با چهره هاى خود از او استقبال کنند و به چيزى از قبيل کمان و شمشير (اسلحه) و عصا تکيه کند، و مردم نيز خود را روبروى او قرار دهند.

مسأله 1572 :

واجب است امام جمعه شخصاً و در حال ايستاده به ايراد خطبه بپردازد. و اگر نتواند خطبه ها را در حال ايستاده بخواند، بايد ديگرى به ايراد خطبه بپردازد و امامت نماز را هم به عهده گيرد. و اگر هيچکس براى ايراد خطبه ها در حال ايستاده پيدا نشود. نماز جمعه ساقط و نماز ظهر واجب است.

مسأله 1573 :

جائز نيست امام جمعه خطبه ها و به خصوص موعظه و توصيه به تقوى را به آهستگى ادا کند و احتياط واجب آن است که با صداى بلند به ايراد خطبه بپردازد به طورى که حداقل عدد لازم (4 نفر) صداى او را بشنوند، بلک احتياط مستحب آن است که در هنگام موعظه و سفارش به تقوى صداى خود را چنان بلند نمايد که همه حاضرين مواعظ او را بشنوند، و در مجامع بزرگ به توسط بلند گوها به خطبه بپردازد تا تشويق و تحذير و مسائل مهمه را به گوش همگان برساند.

مسأله 1574 :

احتياط مستحب آن است که امام در حال خطبه سخنى غير مربوط به خطبه ها نگويد البته در فاصله بين خطبه ها و نماز، سخن گفتن بلامانع است.

مسأله 1575 :

واجب است امام پس از خطبه اول مقدار کمى بنشيند و سپس به خطبه دوم بپردازد.

مسأله 1576 :

احتياط مستحب آن است که امام و مستمعين در حال خطبه، واجد طهارت کامل (که براى نماز معتبر است) باشند.

مسأله 1577 :

احتياط مستحب آن است که مأمومين در حال خطبه روبروى امام بوده و بيش از مقدارى که در نماز مى توانند خود را از قبله منحرف کنند رو برنگردانند.

[256]

مسأله 1578 :

واجب است مأمومين به خطبه هاى امام گوش فرا دهند، و احتياط مستحب آن است که ساکت باشند و از حرف زدن بپرهيزند که صحبت کردن در وقت خطبه ها مکروه است بلکه اگر سخن گفتن مأمومين موجب نشنيدن خطبه و از بين رفتن فايده آن باشد، سکوت لازم است.

مسأله 1579 :

احتياط واجب آن است که امام جمعه در خطبه حمد الهى و درود بر پيغمبر و ائمه عليهم السلام را به زبان عربى ايراد نمايد، گر چه او و مستمعين او عرب نباشند اما مى تواند در مقام وعظ و توصيه به تقوى به زبان ديگرى تکلم نمايد. و احتياط مستحب آن است که موعظه و آنچه را به مصالح مسلمين مربوط مى شود به زبان مستمعين ادا نمايد، اگر مستمعين مختلفند آنها را به زبانهاى مختلف تکرار کند. گر چه در صورتى که مأمومين بيش از حد نصاب (4 نفر) باشند مى تواند به زبان حد نصاب (4 نفر) اکتفا نمايد، ولى احتياط مستحب آن است که آنها را به زبان خودشان موعظه کند.

مسأله 1580 :

اذان دوم در روز جمعه بدعت و حرام است.

احکام نماز جمعه

مسأله 1581 :

کسى که نماز جمعه را به امامى اقتدا کرده مى تواند نماز عصر را نيز به همان امام اقتدا کند ولى اگر بخواهد احتياطاً نماز ظهر را هم بخواند راه آن اين است که پس از پايان نماز جماعت مجدداً نماز ظهر و عصر را به طور فرادى بجا آورد مگر اينکه امام هم بعد از خواندن نماز جمعه احتياطاً نماز ظهر را بجا آورده باشد که در اين صورت اگر مأموم نيز همين طور عمل کرده لازم نيست نماز عصر را تکرار کند.

مسأله 1582 :

اگر امام و مأموم بخواهند پس از نماز جمعه، نماز ظهر را احتياطاً بجا آوردند مى توانند آنرا به جماعت برگزار کنند ولى مأمومى که در نماز جمعه شرکت نکرده نمى تواند به اين نماز اقتدا کند و اگر به اين نماز اقتدا کند از نماز ظهر او مجزى نيست و بايد آن را اعاده نمايد.

مسأله 1583 :

اگر مأمومى که رکوع رکعت اول امام جمعه را درک کرده به علت کثرت جمعيت يا غير آن نتواند در سجده ها با امام همراهى کند در اين صورت اگر بتواند (پس از قيام امام براى رکعت دوم) سجده ها را خود بجا آورده و قبل از رکوع يا در حين آن به امام ملحق شود، نمازش صحيح است. و الا بايد به حال خود باقى بماند

[257]

تا امام به سجده هاى رکعت دوم برسد آنگاه دو سجده را به نيت سجده هاى رکعت اول نماز خود همراه امام بجا آورد و سپس رکعت دوم را فرادى بخواند و نمازش صحيح است. ولى اگر آنها را به نيت سجده هاى رکعت دوم و يا به نيت متابعت امام انجام دهد احتياط واجب آن است که از آن دو سجده صرف نظر کرده و دو سجده ديگر به نيت سجده هاى رکعت اول بجا آورد و سپس به رکعت دوم بپردازد و پس از اتمام نماز، نماز ظهر را هم بجا آورد.

مسأله 1584 :

اگر مأموم به قصد اتصال به نماز، در رکوع رکعت دوم تکبير بگويد و به رکوع برود ولى شک کند که رکوع امام را درک کرده يا نه، نماز جمعه او محقق نمى شود و احتياط واجب آن است که آن نماز را به نيت نماز ظهر به پايان برساند و سپس نماز ظهر را اعاده کند.

مسأله 1585 :

اگر مأمومين پس از اتمام خطبه ها و شروع نماز امام، از اقتدا به او خوددارى کنند و امام را تنها بگذارند نماز جمعه منعقد نشده و باطل است و امام مى تواند آن نماز را رها نموده و به نماز ظهر بپردازد، ولى احتياط مستحب آن است که نيت خود را به ظهر برگرداند و پس از اتمام آن مجدداً نماز ظهر را بخواند و احتياط بيشتر در آنست که نماز را به همان نيت نماز جمعه تمام کند و سپس نماز ظهر را بجا آورد.

مسأله 1586 :

اگر نماز جمعه با عدد کامل (حداقل 4 نفر به اضافه امام) منعقد شود ـ ولو اينکه فقط تکبير آنرا گفته باشند ـ و سپس متفرق شوند، نماز باطل مى شود چه همه مأمومين يا بعضى از آنها متفرق شوند و امام باقى بماند و چه برعکس، چه يک رکعت کامل نماز را خوانده باشند و چه کمتر ولى احتياط مستحب آن است که افراد باقيمانده نماز جمعه را تمام کنند سپس نماز ظهر را بجا آوردند اما اگر بعضى از آنها در اواخر رکعت دوم بلکه بعد از رکوع رکعت دوم متفرق شوند نماز جمعه صحيح است و احتياط مستحب آن است که پس از آن نماز ظهر را بجا آورند.

مسأله 1587 :

اگر عدد مأمومين بيش از حد لازم (4 نفر) براى نماز جمعه باشد پراکندگى عده اى از آنها مطلقاً ضرر ندارد، به شرط آنکه افراد باقيمانده از (4 نفر) کمتر نباشد.

مسأله 1588 :

اگر پنج نفر (يا بيشتر) براى نماز جمعه مهيا شوند ولى در اثناء خطبه ها يا بعد از آنها و قبل از اقامه نماز متفرق شوند و برنگردند به طورى که کمتر از

[258]

5 نفر باقى مانده باشند وظيفه افراد باقى مانده، نماز ظهر است.

مسأله 1589 :

در صورتى که قبل از انجام مسمّاى واجب در خطبه (يعنى حداقلى از واجبات خطبه ها که بتوان آنها را خطبه ناميد) عده اى از مأمومين متفرق شوند و کمتر از 4 نفر بمانند و پس از مدت کوتاهى برگردند (به طورى که عدد لازم ـ 5 نفر ـ کامل شود) اگر امام در اين فاصله سکوت کرده باشد، پس از مراجعت مأمومين بايد از نقطه اى که خطبه را قطع نموده ادامه دهد ولى اگر (با وجود تقليل مأمومين از حد نصاب لازم) خطبه را ادامه داده و جريان امر به صورتى بوده که افراد پراکنده صداى او را نشنيده اند بايد پس از مراجعت آنها و تکميل عدد لازم آن قسمت را که در غياب آنها خوانده اعاده کند و اگر زمان بازگشت مأمومين طولانى باشد به طورى که عرفاً به يکپارچگى خطبه لطمه بزند بايد امام خطبه را اعاده کند. چنانچه اگر با ورود مأمومين جديد هم عدد لازم ـ 5 نفر ـ کامل بشود اعاده خطبه ضرورى است.

مسأله 1590 :

اگر مأمومين بعد از خطبه يا در اثناى آن متفرق شوند (به طورى که کمتر از 5 نفر باقى بمانند) و سپس برگردند تا عدد لازم کامل شود در صورتى که مسماى خطبه محقق شده باشد اعاده خطبه واجب نيست، گر چه مدت تفرق طولانى باشد. و در صورتى که مسماى خطبه محقق نشده باشد، اگر علت تفرق، انصراف مأمومين از نماز جمعه بوده احتياط واجب آن است که پس از بازگشت آنها، امام، خطبه ها را از نو بخواند (ولو اينکه مدت تفرق کم باشد) و اگر علت تفرق و پراکندگى امرى نظير باران و غيره بوده در اين صورت اگر مدت آن به قدرى طولانى شود که عرفاً به يکپارچگى خطبه لطمه بزند واجب است خطبه ها را از نو بخواند و الا خطبه قبلى را ادامه دهد و صحيح است.

مسأله 1591 :

اگر در جايى نماز جمعه برگزار شد نبايد در فاصله اى کمتر از يک فرسخى آن نماز جمعه ديگرى منعقد شود. پس اگر با فاصله يک فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحيح است. لازم به تذکر است که ميزان در مسافت، محل نماز جمعه است نه شهرى که نماز جمعه در ان تشکيل شده است بنابراين در شهرهاى بزرگى که طول آن چند فرسخ است مى توان چند نماز جمعه تشکيل داد.

مسأله 1592 :

احتياط مستحب آن است که قبل از اقامه نماز جمعه مطمئن شوند که در کمتر از حد مقرر نماز جمعه ديگرى قبل از آنها و يا مقارن آنها برگزار نشده و نمى شود.

[259]

مسأله 1593 :

اگر دو نماز جمعه در يک زمان و با فاصله کمتر از حد معين (يک فرسخ) تشکيل شود هر دو باطل است. ولى اگر يکى از آنها قبلاً شروع شده ولو فقط تکبيرة الاحرام را گفته باشد ديگرى باطل است، چه نمازگزاران بدانند که قبل از آنها يا بعد از آنها نماز جمعه ديگرى در فاصله کمتر برقرار شده و يا مى شود و چه ندانند. و ميزان در صحت، تقدم در نماز است نه در خطبه ها. بنابراين اگر يکى از دو نماز جمعه در خطبه ها مقدم بوده امانماز دوم در شروع نماز تقدم داشته نماز دوم صحيح و اولى باطل خواهد بود.

مسأله 1594 :

اگر يقين دارند که در فاصله کمتر از حد لازم (يک فرسخ) نماز جمعه اى بر پا شده ولى شک دارند که آن نماز قبلاً برگزار شده يا نه، و يا شک دارند که ان نماز مقارن با آنها برگزار مى شود يا نه، در هر دو صورت مى توانند خود نماز جمعه اى تشکيل دهند. و همچنين است در صورتى که نسبت به اصل انعقاد نماز جمعه ديگر اطمينان نداشته باشند.

مسأله 1595 :

اگر پس از پايان نماز جمعه متوجه شوند که نماز جمعه ديگرى در کمتر از حد مقرر تشکيل شده و هر يک از دو گروه احتمال دهد قبل از ديگرى به اقامه جمعه پرداخته، بر هيچ يک اعاده جمعه و نيز نماز ظهر واجب نيست. گر چه قول به وجوب اعاده مطابق احتياط است ولى اگر گروه سومى خواسته باشند در همان محدوده اقامه جمعه ديگرى بنمايند، بايد يقين داشته باشند که آن دو نماز جمعه باطل است و اگر احتمال صحت يکى از آن دو را بدهند نمى توانند اقامه جمعه ديگرى بنمايند.

مسأله 1596 :

در زمان غيبت ولى عصر (عج) که نماز جمعه واجب تعيينى نيست خريد و فروش و ساير معاملات پس از اذان جمعه حرام نيست.