احکام مکان نمازگزار (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

مکان نمازگزار

مکان نمازگزار چند شرط دارد:

شرط اوّل:

مباح باشد.

مسأله 883 :

کسى که در ملک غصبى نماز مى خواند اگرچه روى فرش و تخت و مانند اينها باشد نمازش باطل است ولى نماز خواندن در زير سقف غصبى و خيمه غصبى مانعى ندارد.

مسأله 884 :

نماز خواندن در ملکى که منفعت آن مال ديگرى است بدون اجازه صاحب منفعت، باطل است، مثلاً در خانه اجاره اى اگر مالک خانه يا شخص ديگرى بخواهد نماز بخواند بدون اجازه مستأجر نماز باطل است و همچنين است اگر در ملکى که ديگرى در آن حقّى دارد نماز بخواند باطل است.

مثلاً اگر وصيت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفى برسانند تا وقتى ثلث را جدا نکنند نمى شود در ملک او نماز خواند.

مسأله 885 :

کسى که در مسجد نشسته اگر ديگرى جاى او را غصب کند و در آنجا نماز بخواند بنابر احتياط واجب بايد دوباره نمازش را در محلّ ديگرى بخواند.

مسأله 886 :

اگر در جائى که نمى داند غصبى است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، يا در جائى که غصبى بودن آن را فراموش کرده نماز بخواند و بعد از نماز يادش بيايد نماز او صحيح است مگر آنکه خودش غصب کرده باشد.

[153]

مسأله 887 :

اگر بداند جايى غصبى است، ولى نداند که در جاى غصبى نماز باطل است و در آنجا نماز بخواند نماز او باطل مى باشد.

مسأله 888 :

کسى که ناچار است نماز واجب را سواره بخواند، چنانچه وسيله نقليه يا حيوان سوارى يا زين آن غصبى باشد نماز او باطل است و همچنين است اگر بخواهد سواره نماز مستحبى بخواند.

مسأله 889 :

تصرّف در زمين غصبى که فعلاً مالک مشخّصى ندارد جايز نيست و نماز خواندن در آن باطل است و براى تعيين تکليف آن بايد به مجتهد جامع الشّرائط رجوع شود. همچنين اگر مصالح ساختمانى از قبيل آهن، آجر و مانند آن را غصب کرده با آن خانه يا مغازه بسازد و مالک آن مصالح را نشناسد تصرّف در آن خانه و مغازه اگر عرفاً تصرّف در مال غصبى محسوب شود جايز نيست و نماز در آن باطل است و بايد به مجتهد جامع الشرائط رجوع شود.

مسأله 890 :

کسى که در ملکى با ديگرى شريک است اگر سهم او جدا نباشد، بدون اجازه شريکش نمى تواند در آن ملک تصرف کند و نماز بخواند.

مسأله 891 :

اگر با عين پولى که خمس و زکات آن را نداده ملکى بخرد، تصرّف او در آن ملک حرام و نمازش هم در آن باطل است، و همچنين است اگر به ذمّه بخرد و در موقع خريدن قصدش اين باشد که از مالى که خمس يا زکاتش را نداده بدهد.

مسأله 892 :

اگر صاحب ملک به زبان، اجازه نماز خواندن بدهد و انسان بداند که قلباً راضى نيست، نماز خواندن در ملک او باطل است. و اگر اجازه ندهد و انسان يقين کند که قلباً راضى است نماز صحيح است.

مسأله 893 :

تصرّف در ملک ميّتى که خمس يا زکات بدهکار است حرام و نماز در آن باطل است مگر آنکه بنا داشته باشند که آن بدهکاريها را بدهند.

مسأله 894 :

تصرّف در ملک ميّتى که به مردم بدهکار است حرام و نماز در آن باطل است و اين در صورتى است که بدهکارى به اندازه همه مال باشد. ولى تصرّفات جزئى مانند تجهيز ميّت (يعنى خرج کفن و دفن) به طور متعارف از طرف ورثه مانع ندارد، ولى اگر بدهکارى او کمتر از مالش باشد و بدانند چون بدهکارى او کم است طلبکار يا طلبکاران راضى هستند و ورثه هم تصميم داشته باشند که بدون مسامحه بدهى او را بدهند، تصرّف در آن ملک و نماز خواندن در آن اشکال ندارد ليکن در اين

[154]

صورت بنابر احتياط واجب بايد از ولىّ ميّت هم اجازه بگيرند.

مسأله 895 :

اگر ميّت قرض نداشته باشد ولى بعضى از ورثه او صغير يا ديوانه يا غائب باشند، تصرّف در ملک او حرام و نماز در آن باطل است ولى تصرّفات جزئى که براى کفن و دفن معمول است اشکال ندارد.

مسأله 896 :

نماز خواندن در اماکن عمومى مانند هتل ها، مسافرخانه ها و حمام ها که براى ورود مسافران و مشتريان آماده است اشکال ندارد ولى نماز خواندن براى ديگران که مسافر و مشترى آن اماکن نيستند اگر قرينه اى که دلالت بر رضايت صاحب آن بکند وجود داشته باشد مانع ندارد، امّا نماز خواندن در اماکن خصوصى بدون اجازه مالک آن جايز نيست، ولى اگر اجازه تصرّفات ديگرى دهد که معلوم شود براى نماز خواندن نيز راضى است مى تواند در آنجا نماز بخواند. مثل اينکه کسى را براى صرف غذا و استراحت دعوت کند که مسلماً براى نماز رضايت دارد.

مسأله 897 :

در زمين هاى بسيار وسيعى که دور از شهرها و روستاها قرار دارد و معمولاً چراگاه حيوانات است و زراعتى فعلاً در آن نيست اگرچه صاحبانش راضى نباشند نماز خواندن و نشستن و خوابيدن در آن اشکال ندارد، و در زمينهاى زراعتى هم که نزديک شهرها و روستاها واقع شده اند و ديوار ندارند اگرچه در مالکين آنها صغير و ديوانه باشد نماز خواندن و عبور کردن و تصرّفات جزئى ديگر که مضرّبه محصول زمين نباشد اشکال ندارد، ولى اگر يکى از صاحبانش ناراضى باشد تصرّف در آن حرام و نماز باطل است.

شرط دوّم:

استقرار است.

مسأله 898 :

مکان نمازگزار بايد آرام و بدون حرکت باشد، لذا نماز در وسائل نقليه اى که در حال حرکت باعث تکان خوردن و عدم آرامش انسان مى شود باطل است. مگر در زمان ناچارى ـ مثلاً تنگى وقت ـ که در اين صورت نيز بايد تا جايى که مى تواند شرايط نماز را رعايت کند و هنگام حرکت و تکان خوردن چيزى نخواند و هرگاه وسيله نقليه تغيير مسير داد خود را به سمت قبله بچرخاند.

مسأله 899 :

نماز خواندن در وسائل نقليه اى که موجب حرکت و تکان

[155]

خوردن انسان نمى شود و انسان در آن وسائل آرامش دارد; مثل کشتى، هواپيما، قطار با رعايت شرايط نماز، مثل قبله، اشکال ندارد.

مسأله 900 :

نماز روى خرمن گندم و جو و تپّه اى از رمل و مانند اينها که نمى شود استقرار پيدا کرد باطل است، امّا اگر حرکت کم باشد که بتوان واجبات نماز را انجام داد و شرايط ديگر را رعايت کرد مانع ندارد.

مسأله 901 :

در جائى که به واسطه احتمال باد و باران و زيادى جمعيّت و مانند اينها اطمينان ندارد که بتواند نماز را تمام کند، اگر به اميد تمام کردن شروع کند اشکال ندارد و اگر به مانعى برنخورد نمازش صحيح است، و در جائى که ماندن در آن حرام است (مثلاً جائى که خطر خراب شدن سقف يا ريزش کوه يا تصادف و...) نبايد نماز بخواند ولى اگر خواند نمازش صحيح است ليکن مرتکب حرام شده است. و همچنين روى چيزى که ايستادن و نشستن روى آن حرام است مانند فرش يا روزنامه اى که اسم خدا و آيات قرآن بر آن نوشته شده نبايد نماز بخواند ولى اگر خواند نمازش صحيح است امّا مرتکب حرام شده است.

مسأله 902 :

بودن مرد با زن نامحرم در جاى خلوت که ديگرى نمى تواند به آنجا وارد شود خلاف احتياط است و احتياطاً در آنجا نماز نخوانند ولى اگر يکى از آنها مشغول نماز باشد و ديگرى وارد شود نماز او اشکال ندارد.

مسأله 903 :

نماز خواندن در محلّى که مجلس گناه است مثلاً در آنجا شراب مى نوشند، قمار مى کنند، غيبت مى کنند يا تار و مانند آن مى زنند، خلاف احتياط است.

مسأله 904 :

احتياط واجب آن است که در خانه کعبه و بر بام آن نماز واجب را نخوانند ولى در حال ناچارى مانع ندارد.

مسأله 905 :

خواندن نماز مستحب در خانه کعبه و بر بام آن اشکال ندارد بلکه مستحب است در داخل خانه کعبه مقابل هر رکنى دو رکعت نماز بخوانند.

شرط سوّم:

در جائى نماز بخواند که بتواند واجبات نماز را انجام دهد.

مسأله 906 :

در جائى که سقف آن کوتاه است و نمى تواند در آنجا راست

[156]

بايستد يا به اندازه اى کوچک است که جاى رکوع و سجود ندارد نبايد نماز بخواند، و اگر ناچار شود که در چنين جائى نماز بخواند بايد قدرى که ممکن است قيام و رکوع و سجود را بجا آورد.

مسأله 907 :

انسان بايد رعايت ادب را بکند و جلوتر از قبر پيغمبر و امام(عليه السلام)نماز نخواند و چنانچه نماز خواندن بى احترامى باشد حرام است و نماز هم باطل است، امّا مساوى قبر مطهّر معصوم نماز خواندن باطل نيست گرچه احترام معصوم و رعايت ادب پسنديده و خوب است.

مسأله 908 :

اگر در نماز چيزى مانند ديوار بين او و قبر مطهّر معصوم حائل باشد که بى احترامى نشود اشکال ندارد ولى فاصله شدن صندوق شريف و ضريح و پارچه اى که روى آن افتاده کافى نيست.

شرط چهارم:

موجب نجاست لباس و بدن نمازگزار نشود.

مسأله 909 :

مکان نمازگزار اگر نجس است نبايد به طورى تر باشد که رطوبت آن به بدن يا لباس او برسد مگر نجاستى باشد که در نماز معفوّ است. ولى جائى که پيشانى را بر آن مى گذارد اگر نجس باشد در صورتى که خشک هم باشد نماز باطل است، و احتياط مستحبّ آن است که مکان نمازگزار اصلاً نجس نباشد.

شرط پنجم:

مرد بر زن مقدم باشد.

مسأله 910 :

در نماز، زن بايد عقب تر از مرد بايستد و بهتر است جاى سجده زن از جاى ايستادن مرد کمى عقب تر باشد، بنابراين اگر زن جلوتر يا مساوى مرد بايستد نماز باطل است و در اين حکم بين محرم و نامحرم يا زن و شوهر تفاوتى ندارند، و همينطور بين نماز واجب و مستحب فرق ندارد.

مسأله 911 :

اگر زن در کنار مرد يا جلوتر بايستد و با هم وارد نماز شوند نماز هر دو باطل است امّا اگر يکى قبلاً وارد نماز شده باشد نماز او صحيح است ولى نماز دوّمى باطل است.

[157]

مسأله 912 :

اگر ميان مرد و زن ديوار يا پرده يا چيز ديگرى باشد که يکديگر را نبينند يا بين آنها ده ذراع که تقريباً 5 متر است فاصله باشد نمازشان صحيح است.

مسأله 913 :

اگر زن در طبقه دوّم نماز بخواند گرچه جلوتر يا مساوى مرد باشد نمازش صحيح است حتّى اگر ارتفاع کمتر از 10 ذراع يعنى کمتر از پنج متر باشد.

شرط ششم:

مسطح بودن مکان نمازگزار.

مسأله 914 :

جاى پيشانى نمازگزار از جاى زانوهاى او نبايد بيش از چهار انگشت بسته پست تر يا بلندتر باشد و احتياط واجب آن است که از سر انگشتان پا هم بيشتر از اين پست و بلندتر نباشد.

جاهايى که نماز خواندن در آنها مستحب است

مسأله 915 :

در شرع مقدّس اسلام بسيار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همه مسجدها مسجدالحرام است و بعد از آن مسجد پيغمبر(صلى الله عليه وآله) و بعد مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بيت المقدّس و بعد مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محلّه، و بعد از مسجد محلّه، مسجد بازار است.

مسأله 916 :

براى زنها بهتر آن است که نماز را در خانه و اطاق اختصاصى خود بخوانند. ولى اگر بتوانند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کنند بهتر است در مسجد نماز بخوانند، و اگر راهى براى يادگرفتن احکام و مسائل اسلامى جز از طريق رفتن به مسجد وجود ندارد واجب است به مسجد بروند.

مسأله 917 :

نماز در حرم امامان «(عليهم السلام)» مستحب بلکه بهتر از مسجد است. و نماز در حرم مطهّر حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام) برابر دويست هزار نماز است.

مسأله 918 :

زياد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى که نمازگزار ندارد مستحّب است و همسايه مسجد اگر عذرى نداشته باشد مکروه است در غير مسجد نماز بخواند.

مسأله 919 :

مستحب است انسان با کسى که از روى بى اعتنائى به مسجد

[158]

مسلمانها حاضر نمى شود رابطه دوستى برقرار نکند، با او غذا نخورد، در کارها با او مشورت نکند، همسايه او نشود، از او زن نگيرد و به او زن ندهد.

جاهايى که نماز خواندن در آنها مکروه است

مسأله 920 :

نماز خواندن در موارد زير مکروه است: حمّام، زمين نمکزار، مقابل انسان، مقابل درى که باز است، در جادّه و خيابان و کوچه اگر براى کسانى که عبور مى کنند زحمت نباشد و چنانچه زحمت باشد حرام و نماز باطل است، مقابل آتش و چراغ، در آشپزخانه و هرجا که کوره آتش باشد، مقابل چاه و گودالى که محلّ بول باشد، روبروى عکس و روبروى مجسمه چيزى که روح دارد مگر آنکه روى آن پرده بکشند، در اطاقى که جُنُب در آن باشد، در جائى که عکس باشد اگرچه روبروى نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روى قبر، بين دو قبر و در قبرستان.

مسأله 921 :

کسى که در محلّ عبور مردم نماز مى خواند، يا کسى روبروى اوست مستحبّ است جلوى خود چيزى بگذارد که ميان او و آنها حائل گردد حتّى اگر عصا، تسبيح يا ريسمانى باشد.