احکام عارِیَه (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

احکام عارِيَه

مسأله 2494 :

عاريه آن است که انسان مال خود را به ديگرى بدهد که از آن استفاده کند و در عوض، چيزى هم از او نگيرد.

مسأله 2495 :

لازم نيست در عاريه صيغه بخوانند، و اگر مثلا لباس را به قصد عاريه به کسى بدهد و او به همين قصد بگيرد عاريه صحيح است.

مسأله 2496 :

عاريه دادن چيز غصبى و چيزى که مال انسان است ولى منفعت آن را به ديگرى واگذار کرده مثلا آن را اجاره داده، در صورتى صحيح است که مالک چيز غصبى يا کسى که آن چيز را اجاره کرده بگويد به عاريه دادن راضى هستم يا از قرائن رضايت او معلوم باشد.

مسأله 2497 :

چيزى را که منفعتش مال انسان است مثلا آن را اجاره کرده مى تواند عاريه بدهد. ولى اگر در اجاره شرط کرده باشند يا عرف از اجاره اين معنى را بفهمد که خودش از آن استفاده کند، نمى تواند آن را به ديگرى عاريه دهد.

مسأله 2498 :

اگر ديوانه و بچه و سفيه و مفلس مال خود را عاريه بدهند صحيح نيست، اما اگر ولىّ مصلحت بداند مال کسى را که بر او ولايت دارد عاريه دهد چنانچه اين کار مصلحت آنها باشد اشکال ندارد و همچنين جايز است خود بچّه با اجازه ولىّ مال خود را در مورديکه مصلحت او باشد عاريه دهد و نيز مفلّس با اذن غرماء (طلبکاران) مى تواند مالش را عاريه بدهد.

[418]

مسأله 2499 :

اگر در نگهدارى چيزى که عاريه کرده کوتاهى نکند و در استفاده از آن هم زياده روى ننمايد و اتفاقاً آن چيز تلف شود ضامن نيست، ولى چنانچه شرط کنند که اگر تلف شود عاريه کننده ضامن باشد، يا چيزى را که عاريه کرده طلا و نقره باشد، بايد عوض آن را بدهد

مسأله 2500 :

اگر طلا و نقره را عاريه نمايد و شرط کند که اگر تلف شود ضامن نباشد، چنانچه تلف شود ضامن نيست.

مسأله 2501 :

اگر عاريه دهنده بميرد، عاريه گيرنده بايد چيزى را که عاريه کرده به ورثه او بدهد.

مسأله 2502 :

اگر عاريه دهنده طورى شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرف کند مثلا ديوانه شود، عاريه کننده بايد مالى را که عاريه کرده به ولىّ او بدهد.

مسأله 2503 :

کسى که چيزى عاريه داده هر وقت بخواهد مى تواند آن را پس بگيرد و کسى هم که عاريه کرده هر وقت بخواهد مى تواند آن را پس دهد، و در صورت اوّل اگر پس گرفتن، عرفاً موجب خسارت عاريه گيرنده شود بنابر احتياط واجب بايد مهلت بدهد.

مسأله 2504 :

عاريه دادن چيزى که استفاده حلال ندارد مثل آلات لهو و قمار يا ظرف طلا و نقره به جهت استعمال باطل است. و امّا عاريه دادن به جهت زينت نمودن جائز است اگر چه احتياط در ترک است.

مسأله 2505 :

عاريه دادن گوسفند براى استفاده از شير و پشم آن، و عاريه دادن حيوان نر براى آبستن کردن حيوان مادّه صحيح است و نيز عاريه دادن حيوانات ديگر براى منافع مشروع آنها اشکال ندارد.

مسأله 2506 :

اگر چيزى را که عاريه کرده به مالک يا به ولىّ يا به وکيلى که در مطلق کارها وکالت داشته باشد و يا به وکيلى که در خصوص عاريه وکالت دارد بدهد و بعد آن چيز تلف شود، عاريه کننده ضامن نيست، ولى اگر بدون اجازه صاحب مال يا وکيل يا ولىّ او آنرا بجائى ببرد اگر چه جائى باشد که صاحبش معمولا بآنجا مى برده مثلا اتومبيل را در پارکينگى پارک کند که معمولا صاحبش در آنجا پارک مى کرده و بعد تلف شود يا کسى آنرا تلف کند يا بسرقت برود ضامن است.

مسأله 2507 :

اگر چيز نجس را براى کارى که شرط آن پاکى است عاريه دهد، مثلا ظرف نجس را عاريه دهد که در آن غذا بخورند، بايد نجس بودن آنرا به کسيکه

[419]

عاريه مى کند بگويد، و امّا اگر لباس نجس را براى نماز خواندن عاريه دهد لازم نيست نجس بودنش را اطلاع دهد.

مسأله 2508 :

چيزى را که عاريه کرده بدون اجازه صاحب آن نمى تواند به ديگرى اجاره، يا عاريه دهد.

مسأله 2509 :

اگر چيزى را که عاريه کرده با اجازه صاحب آن به ديگرى عاريه دهد، چنانچه کسى که اول آن چيز را عاريه کرده بميرد يا ديوانه شود، عاريه دوّمى باطل نمى شود.

مسأله 2510 :

اگر بداند مالى را که عاريه کرده غصبى است، بايد آن را به صاحبش برساند و نمى تواند به عاريه دهنده بدهد.

مسأله 2511 :

اگر مالى را که مى داند غصبى است عاريه کند و از آن استفاده اى ببرد و در دست او از بين برود، مالک مى تواند عوض مال و عوض استفاده اى را که عاريه کننده برده از او يا از کسى که مال را غصب کرده مطالبه کند و اگر از عاريه کننده بگيرد، او نمى تواند چيزى را که به مالک مى دهد از عاريه دهنده مطالبه نمايد.

مسأله 2512 :

اگر نداند مالى را که عاريه کرده غصبى است و در دست او از بين برود، چنانچه صاحب مال عوض آن را از او بگيرد، او هم مى تواند آنچه را به صاحب مال داده از عاريه دهنده مطالبه نمايد، ولى اگر چيزى را که عاريه کرده طلا و نقره باشد، يا عاريه دهنده با او شرط کرده باشد که اگر آن چيز از بين برود عوضش را بدهد، نمى تواند چيزى را که به صاحب مال مى دهد، از عاريه دهنده مطالبه نمايد.

[420]