احکام ضامن شدن (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

احکام ضامن شدن

مسأله 2418 :

اگر انسان بخواهد ضامن شود که بدهى کسى را بدهد، ضامن شدن او در صورتى صحيح است که بهر لفظى اگر چه عربى نباشد به طلبکار بگويد که من ضامن شده ام طلب تو را بدهم و طلبکار هم رضايت خود را بفهماند، ولى راضى بودن بدهکار شرط نيست. و نيز مى تواند قرارداد ضمانت را بوسيله امضا کردن ضمانت نامه، يا هر کار ديگر که اين مطلب را به طلبکار بفهماند و او هم عملا قبول کند، انجام دهد.

مسأله 2419 :

ضامن و طلبکار بايد مکلّف و عاقل باشند و کسى هم آنها را مجبور نکرده باشد و نيز بايد سفيه نباشند که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف کنند. و کسى که بواسطه ورشکستگى مجتهد جامع الشرائط او را از تصرّف در اموالش جلوگيرى کرده بابت طلبى که دارد، نمى تواند ضامن کسى شود، ولى اين شرطها در بدهکار نيست.

مثلا اگر کسى ضامن شود که بدهى بچه يا ديوانه يا سفيه را بدهد و طلبکار قبول کند، ضمانت صحيح است.

مسأله 2420 :

هر گاه براى ضامن شدن خودش شرطى قرار دهد مثلا بگويد: اگر بدهکار قرض تو را ندهد مى دهم، به احتياط واجب ضمان شرعى صحيح نيست ولى از باب يک عقد عقلائى رايج در فرض سوال ضامن لازم است طبق تعهد خود عمل نمايد.

مسأله 2421 :

کسى که انسان ضامن بدهى او مى شود بايد بدهکار باشد، پس

[401]

اگر کسى بخواهد از ديگرى قرض کند، تا وقتى قرض نکرده انسان نمى تواند ضامن او شود.

مسأله 2422 :

در صورتى انسان مى تواند ضامن شود که طلبکار و بدهکار و جنس بدهى همه معيّن باشد پس اگر دو نفر از کسى طلبکار باشند و انسان بگويد: من ضامن هستم که طلب يکى از شماها را بدهم، چون معيّن نکرده که طلب کدام را بدهد بنابر احتياط واجب ضامن شدن او باطل است. و نيز اگر کسى از دو نفر طلبکار باشد و انسان بگويد: من ضامن هستم که بدهى يکى از آن دو نفر را بتو بدهم، چون معيّن نکرده که بدهى کدام را مى دهد بنابر احتياط واجب ضامن شدن او باطل مى باشد. و همچنين اگر کسى از ديگرى مثلا ده من گندم و صد تومان پول طلبکار باشد و انسان بگويد: من ضامن يکى از دو طلب تو هستم و معيّن نکند که ضامن گندم است يا ضامن پول بنابر احتياط واجب صحيح نيست.

مسأله 2423 :

اگر طلبکار، طلب خود را به ضامن ببخشد، ضامن نمى تواند از بدهکار چيزى بگيرد و اگر مقدارى از آن را ببخشد، نمى تواند آن مقدار را مطالبه نمايد.

مسأله 2424 :

اگر انسان ضامن شود که بدهى کسى را بدهد، نمى تواند از ضامن شدن خود برگردد.

مسأله 2425 :

ضامن و طلبکار بنابر احتياط واجب نمى توانند شرط کنند که هر وقت بخواهند ضامن بودن ضامن را به هم بزنند.

مسأله 2426 :

هر گاه انسان در موقع ضامن شدن، بتواند طلب طلبکار را بدهد اگر چه بعد فقير شود، طلبکار نمى تواند ضامن بودن او را بهم بزند و طلب خود را از بدهکار اوّل مطالبه نمايد، و همچنين است اگر در آن موقع نتواند طلب او را بدهد ولى طلبکار بداند و به ضامن شدن او راضى شود.

مسأله 2427 :

اگر انسان در موقعى که ضامن مى شود، نتواند طلب طلبکار را بدهد و طلبکار در آن وقت نداند و بعد ملتفت شود، مى تواند ضامن بودن او را بهم بزند. ولى اگر پيش از آن که طلبکار ملتفت شود، ضامن قدرت پيدا کرده باشد،

[402]

چنانچه بخواهد ضامن بودن او را بهم بزند اشکال دارد.

مسأله 2428 :

اگر کسى بدون اجازه بدهکار ضامن شود که بدهى او را بدهد نمى تواند چيزى از او بگيرد.

مسأله 2429 :

اگر کسى با اجازه بدهکار ضامن شود که بدهى او را بدهد، مى تواند مقدارى را که ضامن شده پس از پرداخت آن از او مطالبه نمايد، ولى اگر بجاى جنسى که بدهکار بوده جنس ديگرى به طلبکار او بدهد، نمى تواند چيزى را که داده از او مطالبه نمايد، مثلا اگر ده من گندم بدهکار باشد و ضامن ده من برنج بدهد، نمى توند برنج را از او مطالبه نمايد، امّا اگر خودش راضى شود که برنج بدهد اشکال ندارد.

[403]