احکام ودیعه (امانت) (آیت الله محمد تقی بهجت (ره))

احکام وديعه (امانت)

مسأله 2437 :

اگر انسان مال خود را به کسي بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند يا بدون اين که حرفي بزنند صاحب مال بفهماند که مال را براي نگهداري به او مي دهد و او هم به قصد نگهداري کردن بگيرد بايد به احکام وديعه و امانتداري که بعداً گفته مي شود عمل نمايد.

مسأله 2438 :

اگر کسي امانتي را بپذيرد نبايد در نگهداري آن کوتاهي کند و هر وقت صاحب امانت از او بخواهد بايد آنرا تحويل دهد.

مسأله 2439 :

امانتدار و کسي که مال را امانت مي گذارد، بايد هر دو عاقل باشند، پس اگر انساني مالي را پيش ديوانه امانت بگذارد، يا ديوانه مالي را پيش کسي امانت بگذارد صحيح نيست، ولي جايز است بچّه مميّز با اذن ولي خود مالش را نزد کسي امانت بگذارد و همچنين مي تواند مال شخص ديگري را با اجازه او نزد کسي امانت بگذارد و همينطور امانت گذاشتن نزد بچّه مميّز با اذن ولي او اشکال ندارد.

مسأله 2440 :

اگر از بچه اي چيزي را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول کند بايد آنرا به صاحبش بدهد و اگر آن چيز مال خود بچه است و ولي در امانت گذاشتن بچّه اجازه نداده باشد لازم است آن مال را به ولي او برساند و چنانچه در رساندن مال به آنان کوتاهي کند و تلف شود بايد عوض آنرا بدهد ولي اگر براي اين که مال از بين نرود آن را از بچه گرفته چنانچه در نگهداري آن کوتاهي نکرده باشد ضامن نيست و همچنين است اگر امانت گذار ديوانه باشد.

مسأله 2441 :

کسي که نمي تواند امانت را نگهداري نمايد، بنابر احتياط واجب بايد قبول نکند، ولي اگر صاحب مال در نگهداري آن عاجزتر باشد و کسي هم که بهتر حفظ کند نباشد اين احتياط واجب نيست.

مسأله 2442 :

اگر انسان به صاحب مال بفهماند که براي نگهداري مال او حاضر نيست، چنانچه او مال را بگذارد و برود و اين شخص مال را بر ندارد و آن مال تلف شود، کسي که امانت را قبول نکرده ضامن نيست ولي احتياط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداري نمايد.

مسأله 2443 :

کسي که چيزي را امانت مي گذارد، هر وقت بخواهد مي تواند آن را پس بگيرد و کسي هم که امانت را قبول مي کند، هر وقت بخواهد مي تواند آن را به صاحبش برگرداند.

مسأله 2444 :

اگر انسان از نگهداري امانت منصرف شود و وديعه را به هم بزند بايد هر چه زودتر مال را به صاحب آن يا وکيل يا ولي صاحبش برساند، يا به آنان خبر دهد که به نگهداري حاضر نيست، و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد چنانچه مال تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.

مسأله 2445 :

کسي که امانت را قبول مي کند، اگر براي آن، جاي مناسبي ندارد، بايد جاي مناسب تهيه نمايد و طوري آن را نگهداري کند که مردم نگويند در امانت خيانت کرده و در نگهداري آن کوتاهي نموده است، و اگر در جايي که مناسب نيست بگذارد و تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.

مسأله 2446 :

کسي که امانت را قبول مي کند، اگر در نگهداري آن کوتاهي نکند و تعدي يعني زياده روي هم ننمايد و اتّفاقاً آن مال تلف شود، ضامن نيست. ولي اگر به اختيار خودش آن را در جايي بگذارد که گمان مي رود ظالمي بفهمد و آن را ببرد، چنانچه تلف شود بايد عوض آن را به صاحبش بدهد مگر آن که جايي محفوظ تر از آن نداشته باشد و نتواند مال را به صاحبش يا به کسي که بهتر حفظ مي کند، برساند که در اين صورت ضامن نيست.

مسأله 2447 :

اگر صاحب مال براي نگهداري مال خود جايي را معين کند و به کسي که امانت را قبول کرده بگويد که بايد مال را در اينجا حفظ کني و اگر احتمال هم بدهي که از بين برود نبايد آن را به جاي ديگر ببري چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آن جا از بين مي رود و بداند چون آن جا در نظر صاحب مال براي حفظ بهتر بوده گفته است که نبايد از آن جا بيرون ببري مي تواند آن را به جاي ديگر ببرد، و اگر در آنجا ببرد و تلف شود ضامن نيست. ولي اگر نداند به چه جهت گفته که به جاي ديگر نبر، چنانچه به جاي ديگر ببرد دو صورت دارد: الف: جاي ديگر به نظر امانت دار محفوظ تر از جائي است که امانت دهنده معيّن کرده، در اين صورت اگر تلف شود ضامن نيست. ب: جاي ديگر مساوي يا بدتر از جائي است که امانت دهنده معيّن کرده، در اين صورت اگر تلف شود ضامن است و بايد عوض آن را بدهد.

مسأله 2448 :

اگر صاحب مال براي نگهداري مال خود جايي را معين کند و کسي که امانت را قبول کرده بداند آن محلّ در نظر صاحب مال خصوصيّتي نداشته بلکه يکي از موارد حفظ آن بوده، مي تواند آنرا به جاي ديگري که مال در آنجا محفوظ تر يا مثل محلّ اوّلي است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود ضامن نيست.

مسأله 2449 :

اگر صاحب مال ديوانه شود کسي که امانت را قبول کرده بايد فوراً امانت را به ولي او برساند و يا به ولي او خبر دهد، و اگر بدون عذر شرعي مال را به ولي او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهي کند و مال تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.

مسأله 2450 :

اگر صاحب مال بميرد، امانتدار بايد مال را به وارث او برساند يا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهي کند و مال تلف شود ضامن است، ولي اگر براي آن که مي خواهد بفهمد کسي که مي گويد من وارث ميتم، راست مي گويد يا نه، يا ميت وارث ديگري دارد يا نه، مال را ندهد و خبر هم ندهد ولي در حفظ آن کوتاهي نکند و مال تلف شود ضامن نيست.

مسأله 2451 :

اگر صاحب مال بميرد و چند وارث داشته باشد کسي که امانت را قبول کرده بايد مال را به همه ورثه بدهد، يا به کسي بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده اند، و اگر وصي داشته باشد بايد بوصي هم مراجعه شود پس اگر بدون اجازه ديگران تمام مال را به يکي از ورثه بدهد ضامن سهم ديگران است.

مسأله 2452 :

اگر کسي که امانت را قبول کرده بميرد، يا ديوانه شود، وارث يا ولي او بايد هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد، يا امانت را به او برساند.

مسأله 2453 :

اگر امانتدار نشانه هاي مرگ را در خود ببيند چنانچه ممکن است بايد امانت را به صاحب آن يا وکيل او برساند و اگر ممکن نيست بايد آن را به مجتهد جامع الشرائط بدهد و چنانچه به مجتهد جامع الشرائط دسترسي ندارد، در صورتي که وارث او امين است و از امانت اطلاع دارد، لازم نيست وصيت کند و گر نه بايد وصيّت کند و شاهد بگيرد و به وصي و شاهد، اسم صاحب مال و جنس و خصوصيّات مال و محل آن را بگويد.

مسأله 2454 :

اگر امانتدار نشانه هاي مرگ را در خود ببيند و به وظيفه اي که در مسأله پيش گفته شد عمل نکند، چنانچه آن امانت از بين برود بايد عوضش را بدهد، اگر چه در نگهداري آن کوتاهي نکرده باشد و مرض او خوب شود، يا بعد از مدتي پشيمان شود و وصيّت کند.