احکام قسم خوردن (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

احکام قسم خوردن

مسأله 2829 :

قسم دو نوع است:

الف: قسم براى انجام يا ترک کارى در آينده.

ب: قسم براى اثبات يا نفى چيزى.

مسأله 2830 :

الف: اگر قسم بخورد که کارى را انجام دهد يا ترک کند مثلا قسم بخورد که روزه بگيرد، يا دود استعمال نکند، چنانچه عمداً مخالفت کند، بايد کفاره بدهد، يعنى يک بنده آزاد کند، يا ده فقير را سير کند، يا آنان را بپوشاند، و اگر اينها را نتواند بايد سه روز پى درپى، روزه بگيرد.

مسأله 2831 :

ب: کسى که قسم مى خورد، اگر حرف او راست باشد قسم خوردن او مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مى باشد، ولى کفاره قسم را ندارد. ولى اگر براى اين که خودش يا مسلمان ديگرى را از شر ظالمى نجات دهد، قسم دروغ بخورد اشکال ندارد بلکه گاهى واجب مى شود امّا اگر بتواند توريه کند يعنى: موقع قسم خوردن طورى نيّت کند که دروغ نشود بنابر احتياط واجب بايد توريه نمايد; مثلا اگر ظالمى بخواهد کسى را اذيّت کند و از انسان بپرسد که او را نديده اى؟ و انسان يک ساعت قبل او را ديده باشد، ولى بگويد او را نديده ام به اين قصد که از پنج دقيقه پيش نديده ام.

مسأله 2832 :

قسم چند شرط دارد:

اوّل: کسى که قسم مى خورد بايد بالغ و عاقل باشد و اگر مى خواهد راجع به مال خودش قسم بخورد سفيه نباشد و حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع نکرده

[483]

باشد و از روى قصد و اختيار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه و ديوانه و مست و کسى که مجبورش کرده اند، درست نيست، و همچنين است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد يا بى اختيار قسم بخورد.

دوّم: کارى را که قسم مى خورد انجام دهد، بايد حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم مى خورد ترک کند، بايد واجب و مستحب نباشد و اگر قسم بخورد که کار مباحى را به جا آورد بايد ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد و نيز اگر قسم بخورد که کار مباحى را ترک کند بايد انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

سوّم: به يکى از اسامى خداوند عالم قسم بخورد که به غير ذات مقدس او گفته نمى شود مانند «خدا» و «الله» و نيز اگر به اسمى قسم بخورد که به غير خدا هم مى گويند ولى بقدرى به خدا گفته مى شود که هر وقت کسى آن اسم را بگويد، ذات مقدس حق در نظر مى آيد، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد صحيح است. بلکه اگر به لفظى قسم بخورد که بدون قرينه، خدا بنظر نمى آيد ولى او قصد خدا را کند بنابر احتياط بايد به آن قسم عمل نمايد.

چهارم: قسم را به زبان بياورد و اگر بنويسد يا به قلبش خطور دهد، صحيح نيست ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است.

پنجم: عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد و بعد تا آخر وقتى که براى قسم معين کرده عاجز شود يا برايش مشقت داشته باشد قسم او از وقتى که عاجز شده به هم مى خورد. و نيز اگر متعلّق قسم در موقع عمل مرجوح يا حرام شود قسم بهم مى خورد و همينطور است حکم در عهد و نذر.

مسأله 2833 :

اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگيرى کند، يا شوهر از قسم خوردن زن جلوگيرى نمايد، قسم آنان صحيح نيست.

مسأله 2834 :

اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد، قسم آنان بعيد نيست صحيح نباشد لکن نبايد احتياط را ترک کنند.

مسأله 2835 :

اگر انسان از روى فراموشى، يا ناچارى به قسم عمل نکند، کفاره

[484]

بر او واجب نيست، و همچنين است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننمايد. و قسمى که آدم وسواسى مى خورد، مثل اين که مى گويد والله الآن مشغول نماز مى شوم و بواسطه وسواس مشغول نمى شود، اگر وسواس او طورى باشد که بى اختيار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.

[485]