معامله مکروه و حرام (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

معاملات مکروه

مسأله 2158 :

عمده معاملات مکروه از اين قرار است: اول: بنده فروشى. دوم: قصابى. سوم: کفن فروشى. چهارم: معامله با مردمان پست. پنجم: معامله بين اذان

[344]

صبح و اول آفتاب. ششم: آن که کار خود را خريد و فروش گندم و جو و مانند اينها قرار دهد. هفتم: آن که براى خريدن جنسى که ديگرى مى خواهد بخرد داخل معامله او شود.

معاملات حرام

مسأله 2159 :

در چند مورد معامله باطل است:

اول: خريد و فروش عين نجس مانند مشروبات مسکر و سگ غير شکارى و خوک. ولى خريد و فروش عين نجسى که بتوان از آن استفاده حلال نمود جايز است. مثلا خريد و فروش غائط براى کودسازى جايز است. همچنين خريد و فروش خون که در زمان ما براى نجات مجروحين و بيماران مورد استفاده قرار مى گيرد جايز است.

دوم: خريد و فروش مال غصبى مگر آن که صاحبش معامله را اجازه کند.

سوم: خريد و فروش چيزهايى که ماليت ندارد مثل خريد و فروش حيوانات درنده.

چهارم: معامله چيزى که منافع معمولى آن حرام باشد، مثل آلات قمار و موسيقى.

پنجم: معامله اى که در آن ربا باشد.

غش در معامله حرام است. يعنى فروختن جنسى که با چيز ديگر مخلوط است، در صورتى که آن چيز معلوم نباشد و فروشنده هم به خريدار نگويد، مثل فروختن روغنى که آن را با پيه مخلوط کرده است، از پيغمبر اکرم (صلى الله عليه وآله وسلم) منقول است که فرمود: از ما نيست کسى که در معامله با مسلمانان غش کند يا به آنان ضرر بزند يا تقلّب و حيله نمايد و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزى او را مى برد و راه معاش او را مى بندد و او را به خودش واگذار مى کند.

مسأله 2160 :

فروختن چيز پاکى که نجس شده و آب کشيدن آن ممکن است اشکال ندارد، و اگر مشترى بخواهد آن چيز را بخورد بايد فروشنده نجس بودن آن را به او بگويد. ولى اگر لباس است لازم نيست به او بگويد، اگر چه مشترى با آن نماز بخواند زيرا که در نماز طهارت ظاهرى بدن و لباس کافى است.

مسأله 2161 :

اگر چيزى مانند روغن و نفت که آب کشيدن آن ممکن نيست نجس شود، چنانچه مثلا روغن نجس را براى خوردن به خريدار بدهند معامله باطل و

[345]

عمل حرام است و اگر براى کارى بدهند که شرط آن پاک بودن نيست مثلا بخواهند نفت نجس را بسوزانند، يا روغن نجس را تبديل به صابون کنند فروش آن اشکال ندارد.

مسأله 2162 :

خريد و فروش دواهاى نجس خوردنى اگر چه جائز است ولى بايد نجاستش را به مشترى بگويند.

مسأله 2163 :

خريد و فروش روغن و دواهاى روان و عطرهايى که از ممالک غير اسلامى مى آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد، ولى روغنى را که از حيوان بعد از جان دادن آن مى گيرند، چنانچه در شهر کفّار از دست کافر بگيرند و از حيوانى باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن مى کند. در صورتى که احتمال آن برود که از حيوانى است که بدستور شرع کشته شده اگر چه پاک و خريد و فروش آن جايز است ولى خوردنش حرام و بر فروشنده لازم است کيفيّت را به مشترى بگويد.

مسأله 2164 :

اگر روباه را به غير دستورى که در شرع معين شده کشته باشند، يا خودش مرده باشد، خريد و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است.

مسأله 2165 :

خريد و فروش گوشت و پيه و چرمى که از ممالک غير اسلامى مى آورند، يا از دست کافر گرفته مى شود در صورتى که احتمال برود از حيوانى است که بدستور شرع کشته شده خريد و فروش آن جائز است ولى نماز در آن جائز نيست.

مسأله 2166 :

خريد و فروش گوشت و پيه و چرمى که از دست مسلمان گرفته شود اشکال ندارد، ولى اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته و تحقيق نکرده که از حيوانى است که به دستور شرع کشته شده يا نه، خريد و فروش آن جايز است ولى نماز در آن چرم و خوردن آن گوشت جايز نيست.

مسأله 2167 :

خريد و فروش مسکرات حرام و معامله آنها باطل است.

مسأله 2168 :

فروختن مال غصبى اگر مالک آن معامله را ردّ کرد باطل است، و فروشنده بايد پولى را که از خريدار گرفته به او برگرداند.

مسأله 2169 :

اگر خريدار قصدش اين باشد که پول جنس را ندهد معامله

[346]

اشکال دارد.

مسأله 2170 :

اگر خريدار بخواهد پول جنس را بعداً از حرام بدهد، و از اول هم قصدش اين باشد معامله اشکال دارد. و اگر از اول قصدش اين نباشد معامله صحيح است ولى بايد مقدارى را که بدهکار است از مال حلال بدهد.

مسأله 2171 :

خريد و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حرام است.

مسأله 2172 :

اگر چيزى را که مى شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد اين بفروشد که آن را در حرام مصرف کنند مثلا انگور را به اين قصد بفروشد که از آن شراب تهيه نمايند، معامله آن حرام و بنابر احتياط باطل است.

مسأله 2173 :

خريد و فروش مجسّمه و چيزهاى ديگرى که روى آن مجسمه دارد اشکال ندارد.

مسأله 2174 :

خريدن چيزى که از قمار، يا دزدى، يا از معامله باطل تهيه شده باطل و تصرف در آن مال حرام است. و اگر کسى آن را بخرد يا به معامله ديگر به او منتقل شود، بايد به صاحب اصليش برگرداند.

مسأله 2175 :

اگر روغنى را که با پيه مخلوط است بفروشد، چنانچه آن را معين کند مثلا بگويد اين يک مَن روغن را مى فروشم، مشترى مى تواند معامله را به هم بزند، ولى اگر آنرا معين نکند بلکه يک من روغن بفروشد، بعد روغنى که پيه دارد بدهد، مشترى مى تواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص مطالبه نمايد.