مکان نمازگزار چند شرط دارد:
شرط اول
مسأله ۱۸۸.:
بنا بر احتیاط واجب، مکان نمازگزار باید مباح باشد. کسی که در ملک غصبی نماز اقامه کند، به گونه ای که نماز تصرف در ملک غصبی محسوب شود، بنا بر احتیاط واجب، نماز او باطل است؛ ولی نماز در زیر سقف غصبی، در صورتی که تصرف در آن صدق نکند، اشکال ندارد. فرش یا تخت مباح روی مكان غصبی، مانع بطلان نماز نمی شود.
مسأله ۱۸۹.:
نماز در مکانی که عین یا منفعت یا انتفاع آن، مال دیگری است، بنا بر احتیاط واجب، باطل است. مکانی که ملک دیگری است، نماز در آن، بدون رضایت مالک صحیح نیست؛ همچنین مکانی که در اجاره دیگری است یا به عاریه در اختیار اوست، نماز خواندن در آن، بدون رضایت مستأجر يا مستعیر (عاریه گیرنده) صحیح نیست. در این جهت، فرقی بین زنده بودن صاحب حق یا مرده بودن آن نیست، بنابراین نماز خواندن در مال به جا مانده از میت، پیش از ادای دین و جدا کردن ثلث وصیت شده او صحیح نیست.|
مسأله ۱۹۰.:
کسی که در مکانی که برای عموم آزاد است و همگان میتوانند در آن مکان بمانند و بهرههای عبادی و مانند آن برند؛ نظیر مسجد، صحن و رواق امامزاده ها، پارکهای محلی جا گرفته است، اگر دیگری بدون اعراض وی جای او را غصب کند و در آن نماز بخواند، بنا بر احتیاط واجب، نماز او باطل است.
مسأله ۱۹۱.:
باطل بودن نماز در مكان غصبی، به حالت علم به غصب و عمد و بدون اضطرار، اختصاص دارد، بنابراین کسی که جاهل به غصبی بودن مکان یا غافل از آن بوده یا فراموش کرده یا هیچ چاره ای نداشت، نماز او باطل نیست، مگر آنکه خود غاصب از غصب خویش غفلت یا آن را فراموش کرده باشد و در صدد رفع غصب نباشد که نماز او باطل است.
مسأله ۱۹۲.:
کسی که غصبی بودن مکان، نیز حرمت تصرف در آن را میداند، ولی نمیداند نماز در آن باطل است و در یادگیری آن، کوتاهی کرده باشد، نماز او در آن مكان احتیاطا باطل است.
مسأله ۱۹۳.:
کسی که ناچار است روی وسیله نقلیه، اعم از حیوان، اتومبیل، چرخ و مانند آن، نماز را اقامه کند، نیز نماز مستحبی را در حال سوار بودن بخواند، باید آن وسیله غصبی نباشد؛ وگرنه نماز او باطل است.
مسأله ۱۹۴.:
مکانی که ملک چند شریک است و سهم هیچ کدام جدا نشده،هیچ شریکی نمی تواند بدون رضایت سایر شرکا، در آن نماز اقامه کند.
مسأله ۱۹۵.:
اگر با عین پول غصبی یا پولی که خمس یا زکات آن را نداده، ملکی بخرد، تصرف او در آن ملک حرام و نماز وی در آن باطل است، نیز اگر ملکی را به ذمه بخرد و قصد او در حین خریدن آن باشد که پول آن را ندهد یا از مال غصبی بدهد یا از عین مالی که خمس یا زکات آن داده نشده بپردازد، در همه این موارد، تصرف وی در آن ملک حرام، و نماز او در آن صحیح نیست.
مسأله ۱۹۶.:
معیار صحت و بطلان نماز در ملک دیگری، رضایت و عدم رضایت قلبی اوست، اگر رضایت قلبی دارد که در ملک او نماز اقامه شود، نماز صحیح است، هرچند به زبان اذن نداده باشد و اگر رضایت قلبی ندارد، نماز در آن صحیح نیست، هرچند به زبان اذن داده باشد.
مسأله ۱۹۷.:
تصرف در ملکی که حق خدا یا خلق به آن تعلق دارد، بدون ادای آن حق، حرام و نماز در آن باطل است؛ خواه مالک آن ملک زنده باشد و یا مرده، بنابراین کسی که خمس یا زکات مال خود را نداده و در گذشته، پیش از ادای حقوق یادشده نمی توان در مال او نماز خواند، مگر آنکه کسی ادای آن را به عهده بگیرد یا بدون مسامحه در صدد آدای آن باشد. سایر حقوق و دیون مردمی نیز به همین صورت است. البته در صورت رضایت طلبکاران، تصرف و اقامه نماز در آن، اشکال ندارد.
مسأله ۱۹۸.:
اگر بعضی از وارثان میت، غایب یا کودک یا محجور (مانند دیوانه) باشد، تصرف در مال به جا مانده از میت، بدون اذن ولی شرعی حرام و نماز در آن باطل است. تصرفهای جزئی، مانند تجهیز میت، اشکال ندارد.
مسأله ۱۹۹.:
اقامه نماز در مسافرخانه، هتل، حمام و مانند اینها که برای مشتریان آماده است و برابر محاوره، اذن یا رضایت مالکان آنها به دست می آید،!به صحیح است و در موارد دیگر، به جا آوردن نماز در ملک دیگری، بدون علم یا اطمینان به رضای او، صحیح نیست. اگر مالک عین، منفعت یا انتفاع، اذن ماندن در آن ملک را داده، می توان رضایت او نسبت به اقامه نماز را فهمید.
مسأله ۲۰۰.:
اقامه نماز در زمین های بسیار وسیع مزرع یا مرتع که فعلا زراعتی در آن نیست و هیچ ضرری از این راه به ملک یا مالک نمیرسد، صحیح است، هرچند مالک آنها راضی نباشد؛ ولی به جا آوردن نماز در زمینهایی که مزرع یا مرتع خصوصی است و دیوار و مانند آن ندارد، بدون علم به رضایت مالک آنها، صحیح و با منع آنها باطل است.
شرط دوم
مسأله ۲۰۱.:
مكان نماز باید موجب حرکت محسوس نمازگزار نباشد، بنابراین اقامه نماز در هواپیمای سریع که حرکت آن محسوس نیست، با رعایت قبله، صحيح است. اقامه نماز در مکان متحرک یا لرزان، مانند خرمن گندم و تل شن که اضطراب آن محسوس است، نیز در اتومبیل، کشتی، ترن و مانند آن که مانع آرامش بدن نمازگزارند، باطل است.
مسأله ۲۰۲.:
اقامه نماز در حال ناچاری در مکان متحرک یا لرزان، مانند تل شن، با رعایت آرامش در اجرای نماز به قدر امکان و حفظ قبله، صحیح است.
مسأله ۲۰۳.:
نماز در مکانی که بر اثر ازدحام جمعیت با وزش باد تند و مانند آن، اطمینانی به حفظ آرامش بدن نیست، اگر به امید آرام بودن بدن شروع شود و تا پایان مانعی پدید نیاید، صحیح است.
مسأله ۲۰۴.:
نماز در مکانی که ماندن در آن حرام است؛ مانند زیر سقف در حال ریزش، مسیر در حال آمدن سیل، روی فرشی که نام خدا یا آیه قرآن بر آن نوشته شده، باطل نیست، هرچند معصیت است.
شرط سوم
مسأله ۲۰۵.:
مکان نمازگزار باید از لحاظ ارتفاع، طول و عرض به قدری باشد که بتوان تمام افعال نماز را در آن انجام داد، اگر مساحت مکان نمازگزار در یکی از جهات یادشده، به اندازه ای کم باشد که قیام یا رکوع یا سجود یا نشستن در آن ممکن نباشد، نماز باطل است و در صورت ناچاری، در حد امکان باید قیام، رکوع و سجود انجام شود.
شرط چهارم
مسأله ۲۰۶.:
اقامه نماز در مکان خاص که مستلزم معصیت باشد، حرام است؛ ولی نماز باطل نیست؛ مثلا اگر اقامه نماز جلوتر از قبر پیامبر و امام معصوم ستانم به فاصله کم، موجب هتک حرمت آن ذوات قدسی شود، حرام است؛ ولی نماز باطل نیست و اقامه نماز در مکان محاذی و همسطح با قبر معصوم تلفظ، حرام نیست.
مسأله ۲۰۷.:
اگر بین نمازگزار و قبر معصوم شلالافت، دیوار و مانند آن حاجبی باشد که مانع صدق هتک حرمت است، اقامه نماز حرام نیست؛ ولی ضریح یا پرده ای که روی قبر شریف قرار دارد، حاجب نخواهند بود.
شرط پنجم
مسأله ۲۰۸.:
مكان نمازگزار نباید به نجاستي آلوده باشد که موجب سرایت به لباس یا بدن وی می شود، به گونه ای که با آن نجاست نمی توان نماز را اقامه کرد، پس اگر مکان نمازگزار نجس شده بود، ولی خشک است و سبب سرایت به بدن یا لباس نمی شود یا اگر سرایت کرده، سبب بطلان نماز نمی شود، مانند خون کمتر از درهم، غیر از خونهایی که ذره ای از آنها نماز را باطل می کند، یا آلوده شدن دستکش با جوراب، اقامه نماز در آن مکان اشکال ندارد و احتیاط مستحب آن است که مکان نمازگزار پاک باشد.
مسأله ۲۰۹.:
محل سجده نماز باید پاک باشد و نجس شدن آن، سبب بطلان نماز است، هرچند نجاست آن به پیشانی نمازگزار نرسد.
شرط ششم
مسأله ۲۱۰.:
مکروه است که زن در نماز جلوتر از مرد نمازگزار یا محاذی او باشد. کراهت یادشده در غیر مگه است. هر گاه زن و مرد باهم نماز را شروع کردند و زن جلو با محاذی مرد نمازگزار باشد مستحب است هر دو نماز خود را اعاده کنند و اگر یکی بعد از دیگری به گونه ای وارد نماز شده که زن مقدم یا محاذی باشد، کسی که نماز او دیرتر شروع شده، احتیاط نماز را اعاده نماید.
مسأله ۲۱۱.:
کراهت تقدم یا محاذات مكان زن نمازگزار نسبت به مکان مرد نمازگزار، اختصاصی به نامحرم ندارد. در صورت وجود حاجب، مانند دیوار یا پرده یا فاصله، نه کراهت دارد و نه احتیاط مستحب در اعاده نماز است. این حکم برای نافله مانند فریضه است؛ ولی در حال غفلت یا فراموشی جاری نیست.
مسأله ۲۱۲.:
لازم است مکان پیشانی نمازگزار در حال سجود با مکان ایستادن او بیش از چهار انگشت بسته اختلاف سطح نداشته باشد؛ اما برای سایر اعضای سجده نسبت به یکدیگر یا نسبت به مکان پیشانی، مادامی که از صورت سجده بیرون نباشد، حد خاصی معتبر نیست.
مسأله ۲۱۳.:
بودن مرد و زن نامحرم در مکانی که هیچ کس نمی تواند وارد شود، در صورت احتمال گناه حرام است و احتیاط مستحب است که در آن مکان نماز اقامه نشود.
مسأله ۲۱۴.:
مکانی که مهیای کارهای حرام - مانند قمار، شرب خمر، آهنگهای لهو و لعب، معاملات ریوی محض و... - است و بودن در آن، ابتلا یا امضای آنها را در بردارد، حرام است؛ ولی نماز در آن مکان باطل نیست، هرچند احتیاط مستحب، ترک نماز در آن است. ا
مسأله ۲۱۵.:
اقامه نماز واجب در درون کعبه و بر بام آن، مکروه است و در حال ناچاری منعی ندارد.
مسأله ۲۱۶.:
اقامه نماز مستحب در درون کعبه و بر بام آن منعی ندارد. اقامه نماز واجب یا مستحب بر بام کعبه باید به گونه ای باشد که در تمام حالت نماز، مقداری از فضای بام کعبه روبه روی نمازگزار باشد.