احکام تخلی و استبراء (آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی)

احکام تَخَلّى

(دفع ادرار و مدفوع)

مسأله 231 :

واجب است انسان هنگام تخَلّى و مواقع ديگر، عورت خود را از

(44)

مردان و زنانى که مکلّفند، اگرچه مثل خواهر، برادر و يا مادر به او محرم باشند و همچنين از ديوانه مميّز و بچّه‌هاى مميّز که خوب و بد را مى‌فهمند، بپوشاند ولى زن و شوهر لازم نيست عورت خود را از يکديگر بپوشانند.

مسأله 232 :

لازم نيست با چيز مخصوصى عورت خود را بپوشاند و اگر مثلاً با دست نيز آن را بپوشاند، کافى است.

مسأله 233 :

انسان نبايد در حال تخَلّى به گونه‌اى بنشيند که بگويند رو يا پشت به قبله نشسته است.

مسأله 234 :

اگر هنگام تخلّى رو به قبله يا پشت به قبله باشد و عورت خود را از قبله برگرداند، بنابر احتياط کفايت نمى‌کند؛ و اگر رو به قبله يا پشت به قبله نباشد، احتياط واجب آن است که عورت خود را رو يا پشت به قبله ننمايد.

مسأله 235 :

در هنگام استبراء و تطهيرِ مخرجِ ادرار و مدفوع، رو يا پشت به قبله بودن اشکالى ندارد، هرچند بهتر است که در اين حالت نيز رو يا پشت به قبله ننشيند.

مسأله 236 :

اگر براى آن که نامحرم او را نبيند مجبور شود رو يا پشت به قبله بنشيند، بايد رو يا پشت به قبله بنشيند؛ و نيز اگر به دليل ديگرى ناچار باشد که رو يا پشت به قبله بنشيند مانعى ندارد.

مسأله 237 :

احتياط مستحب آن است که بچّه را در وقت تخلّى رو يا پشت به قبله ننشانند و اگر خود بچّه بنشيند نيز جلوگيرى از او واجب نيست.

مسأله 238 :

در چهار جا تخلّى حرام است:

اوّل: در کوچه‌هاى بن بست و مانند آن در صورتى که صاحبان آن اجازه نداده باشند. دوم: در ملک کسى که اجازه تخلّى نداده است. سوم: در جايى که براى عده مخصوصى وقف شده است، مثل بعضى از مدرسه‌ها. چهارم: روى قبر مؤمنين در صورتى که بى‌احترامى به آنان باشد؛ و يا در هر جايى که موجب بى‌احترامى به مقدسات دينى گردد.

مسأله 239 :

در سه صورت، مخرج مدفوع فقط با آب پاک مى‌شود:

(45)

اوّل: آن که همراه مدفوع، نجاست ديگرى مثل خون بيرون آمده باشد. دوم: آن که نجاستى از خارج به مخرج مدفوع رسيده باشد. سوم: آن که اطراف مخرج بيشتر از مقدار معمول آلوده شده باشد. در غير اين سه صورت مى‌شود مخرج را با آب شست و يا به دستورى که بعدا گفته مى‌شود، با پارچه و سنگ و مانند آنها پاک کرد، اگرچه شستن با آب بهتر است.

مسأله 240 :

مخرج ادرار با غير آب پاک نمى‌شود و اگر با آب جارى يا کُر، يک مرتبه بشويند کافى است؛ ولى احتياط واجب آن است که با آب قليل، دو مرتبه بشويند و چنانچه بول کسى از غير مجراى طبيعى خارج شود، اگر بخواهد محلّ خروج ادرار را با آب قليل بشويد، بايد دو مرتبه آن را بشويد.

مسأله 241 :

اگر مخرج مدفوع را با آب بشويند، بايد چيزى از مدفوع در آن نماند، ولى باقى ماندن رنگ و بوى آن مانعى ندارد و اگر در مرتبه اوّل به گونه‌اى شسته شود که ذرّه‌اى از مدفوع در آن نماند، دوباره شستن لازم نيست.

مسأله 242 :

هرگاه با سنگ و کلوخ و مانند اينها مدفوع را از مخرج برطرف کنند، محل پاک مى‌شود و باقى ماندن اثرى از آن که معمولاً جز با آب پاک نمى‌شود، اشکال ندارد.

مسأله 243 :

لازم نيست با سه سنگ يا پارچه مخرج را پاک کنند، بلکه با اطراف يک سنگ يا يک پارچه هم کافى است، امّا مراعات سه مرتبه احتياطا لازم است هرچند با کمتر از آن نيز محل پاک شود و اگر با سه مرتبه پاک نشود، بايد به قدرى ادامه دهد که محل پاک شود و اگر با استخوان و سرگين محل را پاک کند، پاک شدن آن، محلّ اشکال است؛ و اگر با چيزهايى که احترام آنها لازم است خود را پاک کند، معصيت کرده است و حتى گاهى موجب کفر مى‌شود، ولى مخرج پاک مى‌گردد.

مسأله 244 :

اگر شک کند که مخرج را تطهير کرده يا نه ـ اگرچه هميشه بعد از ادرار يا مدفوع فورا تطهير مى‌کرده ـ بايد خود را تطهير نمايد.

مسأله 245 :

اگر بعد از نماز شک کند که قبل از نماز مخرج را تطهير کرده يا نه، نمازى که خوانده صحيح است، ولى براى نمازهاى بعد بايد تطهير کند.

(46)

اِسْتِبـْراء

مسأله 246 :

استبراء عمل مستحبّى است که مردها بعد از بيرون آمدن ادرار انجام مى‌دهند و هدف از انجام آن خارج کردن ادرار باقى‌مانده در مجراى ادرار و اطمينان از پاکى آن مى‌باشد؛ و داراى اقسامى است، بهترين آنها اين است که بعد از قطع شدن ادرار، اگر مخرج مدفوع نجس شده، اوّل آن را تطهير کنند و بعد سه دفعه با انگشت ميانه دست چپ از مخرج مدفوع تا بيخ آلت بکشند و بعد شست را روى آلت و انگشت پهلوى شست را زير آن بگذارند و سه مرتبه تا ختنه‌گاه بکشند و پس از آن، سه مرتبه سر آلت را فشار دهند.

مسأله 247 :

آبى که گاهى بعد از ملاعبه و تحريک شهوت جنسى از انسان خارج مى‌شود و به آن «مَذْى» مى‌گويند، پاک است و نيز آبى که گاهى بعد از خروج منى بيرون مى‌آيد و به آن «وَذْى» گفته مى‌شود و آبى که گاهى بعد از ادرار بيرون مى‌آيد و به آن «وَدْى» مى‌گويند، پاک است و چنانچه انسان بعد از ادرار استبراء کند و بعد از آن آبى از او خارج شود و شک کند که ادرار است يا يکى از اينها، پاک مى‌باشد.

مسأله 248 :

اگر انسان شک کند استبراء کرده يا نه و رطوبتى از او بيرون آيد که نداند پاک است يا نه، نجس مى‌باشد و چنانچه وضو گرفته باشد، وضويش باطل مى‌شود؛ ولى اگر شک کند استبرايى که کرده درست بوده يا نه و رطوبتى از او بيرون آيد که نداند پاک است يا نه، پاک مى‌باشد و وضو را نيز باطل نمى‌کند.

مسأله 249 :

کسى که استبراء نکرده، اگر به واسطه آن که مدتى از ادرار کردن او گذشته، يقين کند که ادرار در مجرا نمانده است و رطوبتى ببيند و شک کند که پاک است يا نه، آن رطوبت پاک مى‌باشد و وضو را نيز باطل نمى‌کند.

مسأله 250 :

اگر انسان بعد از ادرار استبراء کند و وضو بگيرد، چنانچه بعد از وضو رطوبتى ببيند که بداند يا ادرار است يا منى، واجب است غسل کرده و وضو نيز بگيرد، ولى اگر وضو نگرفته باشد، فقط گرفتن وضو کافى است.

مسأله 251 :

براى زن استبراء از ادرار نيست و اگر رطوبتى ببيند و شک کند که پاک

(47)

است يا نه، پاک مى‌باشد و وضو و غسل او نيز باطل نمى‌شود.

مسأله 252 :

ادرار کردن پس از خارج شدن منى که به آن استبراى از منى مى‌گويند، موجب پاکسازى مجراى ادرار از منى مى‌شود و اگر کسى بدون استبراء از منى غسل کند و پس از غسل رطوبتى مشکوک در خود بيابد و احتمال دهد که منى باشد، بايد دوباره غسل نمايد.

مستحبّات و مکروهات تخلّى

مسأله 253 :

مستحب است در هنگام تخلّى (دفع ادرار و مدفوع) جايى بنشيند که کسى او را نبيند و هنگام وارد شدن به مکان تخلى، اوّل پاى چپ و هنگام بيرون آمدن، اوّل پاى راست را بگذارد. همچنين مستحب است در حال تخلى سر را بپوشاند و سنگينى بدن را بر روى پاى چپ بيندازد.

مسأله 254 :

نشستن روبروى خورشيد و ماه در حال تخلى مکروه است، ولى اگر عورت خود را به وسيله‌اى ـ حتى با دست ـ بپوشاند مکروه نيست. همچنين در حال تخلّى نشستن روبروى باد و در جاده، خيابان، کوچه، درِ خانه و هر جايى که محل عبور و مرور باشد مکروه است، بلکه در بعضى از شرايط حرام مى‌باشد. همچنين تخلى در زير درختى که ميوه مى‌دهد و چيز خوردن و توقف زياد و تطهير کردن با دست راست و حرف زدن در حال تخلى، مکروه مى‌باشد، ولى اگر ذکر خدا بگويد يا ناچار باشد که صحبت کند، اشکال ندارد.

مسأله 255 :

ايستاده ادرار کردن و ادرار کردن در زمين سخت و سوراخ جانوران و در آب، خصوصا آب راکد و بالاخصّ به هنگام شب، مکروه است.

مسأله 256 :

خوددارى کردن از دفع ادرار و مدفوع، مکروه است و اگر ضرر قابل توجهى داشته باشد، حرام است.

مسأله 257 :

مستحب است انسان پيش از نماز و پيش از خواب و پيش از جماع و بعد از بيرون آمدن منى، ادرار کند.

(48)