احکام نَذْر و عَهْد (آیت الله محمد تقی بهجت (ره))

احکام نَذْر و عَهْد

مسأله 2797 :

نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خيري را براي خدا به جا آورد، يا کاري را که نکردن آن بهتر است براي خدا ترک نمايد.

مسأله 2798 :

نذر دو قسم است:

اوّل: نذري که بصورت مشروط انجام مي شود مثلا مي گويد: چنانچه بيمار من بهبود يابد انجام فلان کار براي خدا بر عهده من است "اينگونه نذر را نذر شکر مي گويند" يا اگر مرتکب فلان کار زشت شوم فلان کار خير را براي خدا انجام خواهم داد "اينگونه نذر کردن را نذر زجر گويند".

دوّم: نذر مطلق: و آن نذري است که بدون هيچ قيد و شرطي بگويد: "من براي خدا نذر مي کنم که نماز شب بخوانم" و همه اين نذرها صحيح است.

مسأله 2799 :

در نذر بايد صيغه خوانده شود و لازم نيست آن را به عربي بخوانند پس اگر بگويد چنانچه مريض من خوب شود، براي خدا بر من است که ده تومان به فقير بدهم نذر او صحيح است و بايد "براي خدا" به زبان گفته شود و قصد آن در دل کافي نيست.

مسأله 2800 :

نذر کننده بايد مکلف و عاقل باشد و به اختيار و قصد خود نذر کند، بنابر اين نذر کردن کسي که او را مجبور کرده اند، يا بواسطه عصباني شدن بي اختيار نذر کرده صحيح نيست.

مسأله 2801 :

شخص مفلّس و آدم سفيه "کسي که مال خود را در کارهاي بيهوده مصرف مي کند" چنانچه نذر کند چيزي به فقير بدهد صحيح نيست.

مسأله 2802 :

نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد بي اجازه او باطل است و اگر مزاحم نباشد احتياط واجب آنستکه با اجازه او باشد خصوصاً در نذر مال، گر چه مال متعلّق به خود زن باشد.

مسأله 2803 :

اگر زن با اجازه شوهر نذر کند شوهرش بنابر احتياط واجب نمي تواند نذر او را به هم بزند، يا او را از عمل کردن به نذر جلوگيري نمايد.

مسأله 2804 :

هر گاهفرزند نذري کند اگر چه بدون اجازه پدر باشد بايد به آن نذر عمل نمايد و چنانچه بعد از نذر پدر او را منع کند وفاء بنذر لازم نيست و همينطور مادر بنابر احتياط واجب.

مسأله 2805 :

انسان کاري را مي تواند نذر کند که انجام آن برايش ممکن باشد بنابر اين کسي که نمي تواند پياده کربلا برود، اگر نذر کند که پياده برود، نذر او صحيح نيست.

مسأله 2806 :

اگر نذر کند که کار حرام يا مکروهي را انجام دهد، يا کار واجب يا مستحبي را ترک کند، نذر او صحيح نيست.

مسأله 2807 :

لازم نيست جزئيات و خصوصيات عملي که نذر کرده مطلوب باشد، همين اندازه که اصل آن شرعاً مطلوب باشد کافي است، مثلا اگر نذر کند شب اوّل هر ماه نماز شب بخواند صحيح است و بايد به آن عمل کند، يا اگر نذر کند در محل خاصّي فقراء را اطعام نمايد بايد مطابق آن عمل نمايد.

مسأله 2808 :

اگر نذر کند که کار مباحي را انجام دهد يا ترک نمايد، چنانچه به جا آوردن آن و ترکش از هر جهت مساوي باشد، نذر او صحيح نيست و اگر انجام آن از جهتي بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر کند، مثلا نذر کند غذايي را بخورد که براي عبادت قوت بگيرد نذر او صحيح است. و نيز اگر ترک آن از جهتي بهتر باشد و انسان براي همان جهت نذر کند که آن را ترک نمايد، مثلاً براي اين که سيگار مضر است نذر کند که آن را استعمال نکند نذر او صحيح مي باشد.

مسأله 2809 :

اگر نذر کند نماز واجب خود را در جايي بخواند که بخودي خود ثواب نماز در آنجا زياد نيست مثلا نذر کند نماز را در اطاق بخواند، چنانچه نماز خواندن در آنجا از جهتي بهتر باشد مثلا بواسطه اين که خلوت است انسان حضور قلب پيدا مي کند، نذر صحيح است.

مسأله 2810 :

اگر نذر کند عملي را انجام دهد، بايد همان طور که نذر کرده به جا آورد پس اگر نذر کند که روز اول ماه صدقه بدهد، يا روزه بگيرد، يا نماز اول ماه بخواند چنانچه قبل از آن روز يا بعد از آن به جا آورد کفايت نمي کند. و نيز اگر نذر کند که وقتي مريض او خوب شود صدقه بدهد، چنانچه پيش از آن که خوب شود صدقه را بدهد کافي نيست.

مسأله 2811 :

اگر نذر کند روزه بگيرد ولي وقت و مقدار آن را معين نکند چنانچه يک روز روزه بگيرد کافي است. و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصيات آن را معين نکند، اگر يک نماز دو رکعتي بخواند کفايت مي کند و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معين نکند اگر چيزي بدهد که بگويند صدقه داده، به نذر عمل کرده است و اگر نذر کند کاري براي خدا به جا آورد، در صورتي که يک نماز بخواند يا يک روز روزه بگيرد، يا چيزي صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.

مسأله 2812 :

اگر نذر کند روز معيني را روزه بگيرد، بايد همان روز را روزه بگيرد و نمي تواند در آنروز مسافرت کند و اگر بواسطه مسافرت روزه نگيرد بايد گذشته از قضاي آنروز کفاره هم بدهد ولي اگر ناچار شود که مسافرت کند،، يا عذر ديگري مثل مرض يا حيض براي او پيش آيد قضاي تنها کافي است.

مسأله 2813 :

اگر انسان از روي اختيار به نذر خود عمل نکند، بايد کفاره بدهد يعني يک بنده آزاد کند يا به شصت فقير طعام دهد يا دو ماه پي در پي روزه بگيرد.

مسأله 2814 :

اگر نذر کند که تا وقت معيني عملي را ترک کند، بعد از گذشتن آن وقت مي تواند آن عمل را به جا آورد و اگر پيش از گذشتن وقت از روي فراموشي يا ناچاري انجام دهد، چيزي بر او واجب نيست ولي باز هم لازم است که تا آن وقت آن عمل را به جا نياورد و چنانچه دوباره پيش از رسيدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد، بايد به مقداري که در مسأله پيش گفته شد کفاره بدهد.

مسأله 2815 :

کسي که نذر کرده عملي را مستمراً ترک کند و وقتي براي آن معين نکرده است. چنانچه از روي اختيار آن را به جا آورد براي دفعه اول بايد کفاره بدهد و اگر نذر او چنان بوده که هر دفعه از آن عمل، مستقلا تحت نذر قرار داشته بايد براي هر دفعه که أن عمل را انجام مي دهد کفاره اي بدهد امّا اگر چنين قصدي نداشته يا شک کند قصدش چگونه بوده يک کفّاره بيشتر واجب نيست.

مسأله 2816 :

اگر نذر کند که در هر هفته روز معيّني مثلا روز جمعه را روزه بگيرد چنانچه يکي از جمعه ها عيد فطر يا قربان باشد يا در روز جمعه عذر ديگر مانند حيض براي او پيدا شود، بايد آن روز را روزه نگيرد و احتياطاً قضاي آن را بجا آورد.

مسأله 2817 :

اگر نذر کند که مقدار معيني صدقه بدهد چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد، لازم نيست آن مقدار را از مال او صدقه بدهند و بهتر اين است که بالغين از ورثه آن مقدار را از حصّه خود از طرف ميّت صدقه بدهند.

مسأله 2818 :

اگر نذر کند که به فقير معيني صدقه بدهد نمي تواند آن را به فقير ديگر بدهد و اگر آن فقير بميرد، بنابر احتياط بايد به ورثه او بدهد.

مسأله 2819 :

اگر نذر کند که به زيارت يکي از امامان مثلا به زيارت حضرت اباعبدالله(عليه السلام) مشرف شود، چنانچه به زيارت امام ديگر برود کافي نيست و اگر بواسطه عذري نتواند آن امام را زيارت کند چيزي بر او واجب نيست.

مسأله 2820 :

کسي که نذر کرده زيارت برود و غسل زيارت و نماز آن را نذر نکرده، لازم نيست آنها را بجا آورد.

مسأله 2821 :

اگر براي حرم يکي از امامان يا امامزادگان چيزي نذر کند بايد آن را به مصارف حرم برساند از قبيل فرش و پرده و روشنايي و اگر براي امام (عليه السلام) يا امامزاده نذر کند مي تواند به خدامي که مشغول خدمت هستند بدهد چنانچه مي تواند به مصارف حرم يا ساير کارهاي خير به قصد بازگشت ثواب آن به منذور له برساند.

مسأله 2822 :

اگر براي خود امام (عليه السلام) چيزي نذر کند، چنانچه مصرف معيني را قصد کرده بايد به همان مصرف برساند و اگر مصرف معيني را قصد نکرده، بايد به فقرا شيعه و زوار بدهد، يا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را هديه آن امام نمايد و يا صرف مجالس عزاداري و سوگواري يا نشر آثار آن بزرگواران يا هر کار ديگري که نسبتي با آنها دارد بکند و همچنين است اگر چيزي را براي امام زاده اي نذر کند.

مسأله 2823 :

گوسفندي را که براي صدقه، يا براي يکي از امامان نذر کرده اند پشم آن و مقداري که چاق مي شود جزء نذر است، و اگر پيش از آن که به مصرف نذر برسد شير بدهد، يا بچه بياورد بنابر احتياط واجب بايد به مصرف نذر برسانند.

مسأله 2824 :

هر گاه نذر کند که اگر مريض او خوب شود، يا مسافر او بيايد عملي را انجام دهد، چنانچه معلوم شود که پيش از نذر کردن مريض خوب شده، يا مسافر آمده است، عمل کردن به نذر لازم نيست.

مسأله 2825 :

اگر پدر يا مادر نذر کند که دختر خود را به سيد شوهر دهد بعد از آن که دختر به تکليف رسيد احتياط آن است که اگر بتوانند او را راضي نمايند که به سيد شوهر کند و اگر راضي نشد نذر آنان اعتبار ندارد و اختيار با خود دختر است.

مسأله 2826 :

هر گاه با خدا عهد کند که اگر به حاجت شرعي خود برسد کار خيري را انجام دهد، بعد از آن که حاجتش برآورده شد بايد آن کار را انجام دهد و نيز اگر بدون آن که حاجتي داشته باشد، عهد کند که عمل خيري را انجام دهد، آن عمل بر او واجب مي شود.

مسأله 2827 :

در عهد هم مثل نذر بايد صيغه خوانده شود و اسم خدا هم به زبان جاري شود و نيز کاري را که عهد مي کند انجام دهد، بايد يا عبادت باشد مثل نماز واجب و مستحب يا کاري باشد که انجام آن بهتر از ترکش باشد ولي بنابر احتياط واجب در صورتي که متعلق عهد مرجوح شرعي نباشد آن عمل را انجام دهد.

مسأله 2828 :

اگر به عهد خود عمل نکند، بايد کفاره بدهد، يعني شصت فقير را سير کند، يا دو ماه روزه بگيرد يا يک بنده آزاد کند.