رباي معاوضي
مسأله 2176 :
اگر مقداري از جنسي را که با وزن يا پيمانه مي فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد، مثلا يک من گندم را به يک من و نيم گندم بفروشد. ربا و حرام است و گناه يک درهم ربا بزرگتر از آن است که انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا کند، بلکه اگر يکي از دو جنس سالم و ديگري معيوب، يا جنس يکي خوب و جنس ديگري بد باشد، يا با يکديگر تفاوت قيمت داشته باشند، چنانچه بيشتر از مقداري که مي دهد بگيرد، باز هم ربا و حرام است، پس اگر مس درست را بدهد و بيشتر از آن مس شکسته بگيرد يا برنج صدري را بدهد و بيشتر از آن برنج گرده بگيرد يا طلاي ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاي نساخته بگيرد، ربا و حرام مي باشد.
مسأله 2177 :
اگر چيزي را که اضافه مي گيرد غير از جنسي باشد که مي فروشد، مثلا يک من گندم به يک من گندم و يک ريال پول بفروشد، ربا و حرام است بلکه اگر چيزي زيادتر نگيرد ولي شرط کند که خريدار عملي براي او انجام دهد، ربا و حرام مي باشد.
مسأله 2178 :
اگر کسي که مقدار کمتر را مي دهد چيزي علاوه کند مثلا يک من گندم و يک دستمال را به يک من و نيم گندم بفروشد، اگر مقدار کمتر در قيمت مساوي با مقدار بيشتر همجنس آن باشد و کسي که مقدار کمتر را مي دهد، براي خلاصي از فروش آن به زيادتر از همجنس، چيزي علاوه کند مثلا يک من گندم اعلا و يک دستمال را به يک من و نيم گندم متوسط بفروشد اشکال ندارد، و همچنين است اگر از هر دو طرف چيزي زياد کنند مثلا يک من گندم و يک دستمال را به يک من و نيم گندم و يک دستمال بفروشد.
مسأله 2179 :
اگر چيزي را که مثل پارچه متري مي فروشند يا چيزي را که مثل گردو و تخم مرغ عددي معامله مي کنند، بفروشد و زيادتر بگيرد مثلا ده تا تخم مرغ بدهد و يازده تا بگيرد اشکال ندارد. و چنانچه ده عدد تخم مرغ را به يازده عدد در ذمّه بفروشد لازم نيست بين آنها امتياز باشد زيرا خريد و فروش محقق مي شود مثلا مي تواند ده عدد تخم مرغ بزرگ را به 11 عدد تخم مرغ متوسط به ذمّه بفروشد، و از اين قبيل است فروش اسکناس، يعني مي تواند اسکناس نقد را به زيادتر از آن با مدّت بفروشد مثلا هزار تومان نقد را به هزار و دويست تومان بفروشد که بعد از شش ماه ديگر وصول کند، و همچنين خريد و فروش يا صرف کردن اسکناس به دلار يا ساير ارزهاي خارجي توسط بانکها يا صرافي ها و اشخاص اشکال ندارد ولي قرض ربوي حرام است.
مسأله 2180 :
جنسي را که در بعضي از شهرها با وزن، يا پيمانه مي فروشند و در بعضي از شهرها با شماره معامله مي کنند اگر در شهري که آن را با وزن يا پيمانه مي فروشند زيادتر بگيرد ربا و حرام است و در شهر ديگر ربا نيست.
مسأله 2181 :
اگر چيزي را که مي فروشد و عوضي را که مي گيرد از يک جنس نباشد زيادي گرفتن اشکال ندارد، پس اگر يک من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد معامله صحيح است.
مسأله 2182 :
اگر جنسي را که مي فروشد و عوضي را که مي گيرد از يک چيز عمل آمده باشد، بايد در معامله زيادي نگيرد، پس اگر يک من روغن بفروشد و در عوض آن يک من و نيم پنير بگيرد، ربا و حرام است و همچنين است اگر ميوه رسيده را با ميوه نارس معامله کند نمي تواند زيادي بگيرد.
مسأله 2183 :
جو و گندم در ربا يک جنس حساب مي شود، پس اگر يک من گندم بدهد و يک من و پنج سير جو بگيرد، ربا و حرام است. و نيز اگر مثلا ده من جو بخرد که سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدّتي گندم را مي دهد، مثل آن است که زيادي گرفته و حرام مي باشد.
مسأله 2184 :
اگر مسلمان از کافري که در پناه اسلام نيست ربا بگيرد اشکال ندارد و نيز پدر و فرزند و زن و شوهر مي توانند از يکديگر ربا بگيرند.