احکام لُقَطه «اموال پیدا شده» (آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی)

احکام لُقَطه

«اموال پيدا شده»

به مالى که گم شده و انسان آن را پيدا مى‌کند «لُقَطه» مى‌گويند. مالى که انسان پيدا مى‌کند، اگر نشانه‌اى نداشته باشد که به واسطه آن صاحب آن معلوم شود، احتياط واجب آن است که آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد.

مسأله 3117 :

اگر مالى را پيدا کند که نشانه داشته و قيمت آن از «6/12» نخود نقره سکّه‌دار کمتر باشد، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضى است يا نه، نمى‌تواند بدون اجازه او آن را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مى‌تواند به قصد اين که ملک خودش شود، آن را بردارد و در اين صورت اگر تلف شود، لازم نيست عوض آن را بدهد، بلکه اگر قصد ملک شدن هم نکرده باشد و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نيست.

مسأله 3118 :

اگر چيزى که پيدا کرده نشانه‌اى داشته باشد که به واسطه آن بتواند صاحب آن را پيدا کند ـ اگرچه صاحب آن کافرى باشد که در امان مسلمانان است ـ در صورتى که قيمت آن به «6/12» نخود نقره سکّه‌دار برسد، احوط آن است که يک سال به نحوى اعلام کند که عرفا گفته شود يک سال اعلام کرده است.

مسأله 3119 :

اگر انسان خودش نخواهد اعلام کند، مى‌تواند به کسى که اطمينان دارد بگويد تا از طرف او اعلام نمايد.

مسأله 3120 :

اگر معرّفى و اعلام، نياز به هزينه داشته باشد ـ مثل اين که پيدا کننده به هر دليلى قدرت اعلام نداشته باشد و بايد به ديگرى مزد بدهد تا اعلام کند يا

(589)

کالاى پيدا شده داراى اهميّت باشد و بايد به وسيله روزنامه يا نظاير آن آگهى و اعلام نمايد ـ مى‌تواند هزينه معرّفى و آگهى را از صاحب آن بگيرد.

مسأله 3121 :

اگر تا يک سال اعلام کند و صاحب مال پيدا نشود، مى‌تواند به قصد اين که هر وقت صاحب آن پيدا شد عوض آن را به او بدهد، براى خود بردارد يا براى او نگهدارى کند که هر وقت پيدا شد به او بدهد، ولى احتياط مستحب آن است که از طرف صاحب آن صدقه بدهد، امّا چيزى که در حرم (مکّه) پيدا شود، احتياط واجب آن است که آن را براى خود برندارد بلکه صدقه دهد.

مسأله 3122 :

اگر بعد از آن که يک سال اعلام کرد و صاحب مال پيدا نشد، مال را براى صاحب آن نگهدارى کند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى يا زياده‌روى نکرده باشد، ضامن نيست؛ همچنين اگر آن مال را به حاکم شرعى تحويل دهد و سپس صاحب آن پيدا شود، ضامن نيست؛ ولى اگر از طرف صاحب آن صدقه داده باشد يا براى خود برداشته باشد، ضامن است.

مسأله 3123 :

کسى که مالى را پيدا کرده، اگر عمدا به دستورى که گفته شد اعلام نکند، علاوه بر اين که معصيت کرده، باز هم واجب است اعلام کند.

مسأله 3124 :

اگر بچّه نابالغ چيزى پيدا کند، ولىّ او بايد اعلام نمايد.

مسأله 3125 :

اگر انسان در بين سالى که اعلام مى‌کند، از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود، اگر نخواهد آن را اعلام کند، احتياط واجب آن است که آن را صدقه بدهد.

مسأله 3126 :

اگر در بين سالى که اعلام مى‌کند، مال از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى يا زياده‌روى کرده باشد، بايد عوض آن را به صاحب آن بدهد و اگر کوتاهى نکرده و زياده‌روى هم ننموده باشد، چيزى بر او واجب نيست.

مسأله 3127 :

اگر مالى را که نشانه دارد و قيمت آن به «6/12» نخود نقره سکّه‌دار مى‌رسد، در جايى پيدا کند که معلوم است به واسطه اعلام صاحب آن پيدا نمى‌شود، مى‌تواند در روز اوّل آن را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و چنانچه صاحب آن پيدا شود و به صدقه دادن راضى نشود، بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه‌اى

(590)

که داده مال خود اوست.

مسأله 3128 :

اگر چيزى را پيدا کند و به گمان اين که مال خود اوست بردارد و بعد بفهمد مال خود او نبوده، بايد تا يک سال اعلام نمايد.

مسأله 3129 :

لازم نيست هنگام اعلام، جنس چيزى را که پيدا کرده بگويد، بلکه همين قدر که بگويد: «چيزى پيدا کرده‌ام» کافى است.

مسأله 3130 :

اگر کسى چيزى را پيدا کند و ديگرى بگويد مالِ من است، در صورتى بايد به او بدهد که نشانه‌هاى آن را بگويد و يقين پيدا کند که مال اوست، ولى اگر ذکر نشانه‌ها فقط موجب گمان به مالک بودن آن شود، مخيّر است که به او بدهد يا از دادن به او خوددارى نمايد.

مسأله 3131 :

اگر قيمت چيزى که پيدا کرده به «6/12» نخود نقره سکّه‌دار برسد، چنانچه اعلام نکند و در مسجد يا جاى ديگرى که محلّ اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود يا ديگرى آن را بردارد، کسى که آن را پيدا کرده ضامن است.

مسأله 3132 :

هرگاه چيزى را پيدا کند که اگر بماند فاسد مى‌شود، بايد تا مقدارى که ممکن است آن را نگهدارد، بعد قيمت کند و خودش بردارد يا بفروشد و پول آن را نگهدارد و احتياط مستحب آن است که در صورت امکان براى فروش آن به خودش يا به ديگرى، از حاکم شرع اجازه بگيرد و در هر صورت بايد اعلام را يک سال ادامه دهد تا اگر صاحب آن پيدا شد، پول آن چيز را به او تسليم کند و اگر صاحب آن پيدا نشود، از طرف او صدقه بدهد و احتياط واجب آن است که براى صدقه دادن از حاکم شرع اجازه بگيرد.

مسأله 3133 :

قيمت مال پيدا شده بايد بر حسب زمان و مکانى که مال در آن پيدا شده محاسبه شود.

مسأله 3134 :

اگر چيزى که پيدا کرده، هنگام وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، در صورتى که قصد او اين باشد که صاحب آن را پيدا کند، اشکال ندارد.

مسأله 3135 :

اگر دو شاهد عادل شهادت دهند که مالِ پيدا شده متعلّق به فلان

(591)

شخص است، بايد مال به آن فرد داده شود، چه پيش از شروع اعلام يا در بين و يا بعد از آن باشد.

مسأله 3136 :

اگر کسى که مال نشانه‌دار را پيدا کرده بميرد، چنانچه پس از پايان اعلام، آن را براى خود برداشته و مرده باشد، مالکيّت آن به همان صورت به وارث او منتقل مى‌شود که اگر صاحب آن پيدا شد، به او برگردانده شود و اگر قبل از شروع اعلام يا در بين آن مرده باشد، ظاهرا ورثه بايد به جاى او اعلام نمايند.

مسأله 3137 :

اگر کفش او را اشتباها ببرند و کفش ديگرى به جاى آن بگذارند، چنانچه بداند کفشى که مانده مالِ کسى است که کفش او را برده و قيمت آن از کفش خودش بيشتر نباشد، در صورتى که از پيدا شدن صاحب آن مأيوس شود و يا براى او مشقّت داشته باشد، مى‌تواند آن را به جاى کفش خودش بردارد، ولى اگر قيمت آن از کفش خودش بيشتر باشد، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادى قيمت را به او بدهد و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود، بايد با اجازه حاکم شرع زيادى قيمت را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و اگر احتمال بدهد کفشى که مانده مالِ کسى نيست که کفش او را برده، بايد با آن معامله مجهول المالک نمايد، يعنى از صاحب آن جستجو و تحقيق کند و چنانچه از پيدا کردن او مأيوس شود، از طرف او به فقير صدقه بدهد.

مسأله 3138 :

اگر مالى را که کمتر از «6/12» نخود نقره سکّه‌دار ارزش دارد، پيدا کند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاى ديگرى بگذارد، چنانچه کسى آن را بردارد، براى او حلال است.

مسأله 3139 :

لوازم و ابزار و اشيايى که آنها را براى تعمير و مانند آن نزد تعميرکاران و صاحبان صنايع مى‌برند، اگر صاحب آن جنس ناشناخته باشد و ديگر سراغ آن نرود و صاحب صنعت پس از جستجو و تحقيق از آمدن صاحب جنس نااميد شود، بايد آن را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و بنابر احتياط واجب بايد با اجازه حاکم شرع باشد.

مسأله 3140 :

اگر دزد مالى را که به سرقت برده نزد انسان امانت بگذارد، جايز نيست آن را به خود دزد برگرداند، بلکه بايد آن را به صاحب آن بدهد و اگر صاحب آن به

(592)

هيچ وجه معلوم نباشد، حکم لُقطه بر آن جارى مى‌شود.

مسأله 3141 :

اگر مالى از ديگران در بين اموال انسان باقى بماند و صاحب آن يا محل و مکان او به هيچ وجه معلوم نباشد به گونه‌اى که رساندن مال به صاحب آن براى او ميسّر نبوده و از پيدا کردن او نيز مأيوس باشد، بايد آن را از طرف صاحب آن و بنابر احتياط واجب با اجازه حاکم شرع صدقه بدهد. همچنين اگر انسان در معاملات و دادوستدها کم و زياد کرده و بر اثر مرور زمان صاحبان آنها را فراموش کرده باشد و شناخت آنان براى او ميسّر نباشد، بايد عوض آنها را از طرف صاحبان آنها و بنابر احتياط واجب با اجازه حاکم شرع صدقه بدهد و بنابر احتياط در هر دو صورت اگر مقدار آن را نداند، بايد به قدرى صدقه بدهد که مطمئن شود برى‌ءالذّمّه شده است و به اين کار در اصطلاح «ردّمظالم» گفته مى‌شود.

(593)