26. احکام اموال گمشده
مسأله 1991 :
مالى که انسان پيدا مى کند اگر نشانه اى نداشته باشد (مانند صد تومانى يا سکه طلا) که به واسطه آن; صاحبش معلوم شود; آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد. و اگر خود او مستحق است، مى تواند بردارد.
مسأله 1992 :
اگر مالى پيدا کند که نشانه دارد و قيمت آن کمتر از يک درهم(1) است چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضى است يا نه، نمى تواند آن را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مى تواند به قصد اينکه ملک خودش شود بردارد و در اين صورت اگر تلف شود نبايد عوض آن را بدهد، بلکه اگر قصد ملک شدن هم نکرده و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نيست.
مسأله 1993 :
هر گاه چيزى را که پيدا کرده نشانه اى دارد که به واسطه آن مى تواند صاحبش را پيدا کند، اگرچه بداند صاحب آن کافرى است که در امان مسلمانان است، در صورتى که قيمت آن چيز به 6/12 نخود نقره سکه دار برسد بايد يک سال در محل اجتماع مردم اعلان کند و همين قدر که مردم بگويند: فلانى در طول سال اعلان کرده و مى کند، کافى است.
مسأله 1994 :
اگر انسان خودش نخواهد اعلان کند مى تواند به کسى که اطمينان دارد بگويد از طرف او اعلان نمايد.
مسأله 1995 :
اگر تا يک سال اعلان کند و صاحب مال پيدا نشود، مى تواند يکى از چهار
1 . درهم عبارت از 6/12 نخود نقره سکه دار.
صفحه 443
کار را انجام دهد: 1.آن را براى خود بردارد، به قصد اينکه هر وقت صاحبش پيدا شد عوض آن را به او بدهد، 2. به صورت امانت براى او نگهدارى کند که هر وقت پيدا شد به او بدهد، 3. از طرف صاحبش صدقه بدهد، 4. آن را به حاکم شرع بسپارد.
مسأله 1996 :
اگر بعد از آنکه يک سال اعلان کرد و صاحب مال پيدا نشد مال را براى صاحبش نگهدارى کند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده و تعدى يعنى زياده روى هم ننموده ضامن نيست ولى اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد; يا براى خود برداشته باشد، اگر صاحب مال راضى نشد بايد مثل و يا قيمت آن را بدهد.
مسأله 1997 :
کسى که مالى را پيدا کرده، اگر عمداً به شيوه اى که گفته شد اعلان نکند، گذشته از اينکه معصيت کرده، باز هم واجب است اعلان کند.
مسأله 1998 :
اگر بچه نابالغ چيزى پيدا کند ولى او بايد اعلان نمايد.
مسأله 1999 :
اگر انسان در بين سالى که اعلان مى کند، از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود مى تواند آن را صدقه بدهد.
مسأله 2000 :
اگر در بين سالى که اعلان مى کند مال از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى کرده، يا تعدى يعنى زياده روى کرده باشد، بايد عوض آن را به صاحبش بدهد، و اگر کوتاهى نکرده و زياده روى هم ننموده چيزى بر او واجب نيست.
مسأله 2001 :
اگر مالى را که نشانه دارد و قيمت آن به 6/12 نخود نقره سکه دار مى رسد در جائى پيدا کند که معلوم است به واسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمى شود مى تواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد يا تملک نمايد و چنانچه صاحبش پيدا شود و به صدقه دادن راضى نشود بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه اى که داده مال خود او است.
مسأله 2002 :
اگر چيزى را پيدا کند و به خيال اينکه مال خود او است بردارد بعد بفهمد مال خودش نبوده، بايد تا يک سال اعلان نمايد.
مسأله 2003 :
لازم نيست موقع اعلان، جنس چيزى را که پيدا کرده بگويد بلکه همين قدر که بگويد چيزى پيدا کرده ام کافى است مگر اين که اعلان بدون تعيين جنس بى فائده باشد
صفحه 444
در اين صورت بايد نوع جنس را اعلان کند.
مسأله 2004 :
اگر کسى چيزى را پيدا کند و ديگرى بگويد مال من است، در صورتى بايد به او بدهد که نشانه هاى آن را بگويد و اطمينان حاصل شود که مال او است ولى لازم نيست نشانه هائى را که بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست بگويد.
مسأله 2005 :
اگر قيمت چيزى که پيدا کرده به 6/12 نخود نقره سکه دار برسد چنانچه اعلان نکند و در مسجد; يا جاى ديگرى که محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود، يا ديگرى آن را بردارد کسى که آن را پيدا کرده ضامن است.
مسأله 2006 :
هر گاه چيزى پيدا کند که اگر بماند فاسد مى شود، بايد تا مقدارى که ممکن است آن را نگهدارد بعد قيمت کند و خودش بردارد يا بفروشد و پولش را نگهدارد و اگر صاحب آن پيدا نشد از طرف او صدقه بدهد.
مسأله 2007 :
اگر چيزى را که پيدا کرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، در صورتى که قصدش اين باشد که صاحب آن را پيدا کند اشکال ندارد.
مسأله 2008 :
اگر کفش او را ببرند و کفش ديگرى به جاى آن بگذارند چنانچه بداند کفشى که مانده مال کسى است که کفش او را برده در صورتى که از پيدا شدن صاحبش مأيوس و يا برايش مشقت داشته باشد مى تواند به جاى کفش خودش بردارد ولى اگر قيمت آن از کفش خودش بيشتر باشد، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادى قيمت را به او بدهد، و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود، بايد با اجازه حاکم شرع زيادى قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد.
و اگر احتمال دهد کفشى که مانده مال کسى نيست که کفش او را برده در صورتى که قيمت آن از 6/12 نخود نقره سکه دار کمتر باشد; مى تواند براى خود بردارد و اگر بيشتر باشد حکم «مجهول المالک» دارد، هر موقع از پيدا کردن صاحبش مأيوس شد، از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2009 :
اگر مالى را که کمتر از 6/12 نخود نقره سکه دار ارزش دارد پيدا کند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاى ديگر بگذارد; چنانچه کسى آن را بردارد، براى او حلال است.
صفحه 445