مواردی که انسان می تواند معامله را به هم بزند (آیت الله سید محمد صادق روحانی)

مواردى که انسان مى تواند معامله را بهم بزند

مسأله 2120 :

حق بهم زدن معامله را خيار مى گويند وخريدار وفروشنده در يازده صورت مى توانند معامله را بهم بزنند : اول - آنکه از مجلس معامله متفرق نشده باشند واين خيار را ( خيار مجلس مى گويند . دوم - آنکه مغبون شده باشند ( خيار غبن ) . سوم - در معامله قرار داد کنند که تا مدت معينى هر دو يا يکى از آنان بتوانند معامله را بهم بزنند ( خيار شرط ) . چهارم فروشنده يا خريدار ، مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد وطورى کند که قيمت مال در نظر مردم زياد شود ( خيار تخلف شرط ) . ششم - در جنس يا عوض آن عيبى باشد ( خيار عيب ) . هفتم - معلوم شود مقدراى از جيسى را که فروخته ، مال ديگرى است ، که اگر صاحب آن به معامله راضى نشود ، خريدار مى تواند معامله را بهم بزند ، يا پول آن مقدار را از فروشنده بگيرد . ونيز اگر معلوم شود مقدارى از چيزى را که خريدار عوض قرار داده ، مال ديگرى است وصاحب آن راضى نشود ، فروشنده مى تواند معامله را بهم بزند يا عوض آن مقدار را از خريدار بگيرد ( خيار شرکت ) . / صفحة 364 / هشتم - فروشنده خصوصيات جنس معينى را که مشترى نديده به او بگويد ، بعد معلوم شود طورى که گفته نبوده است . که در اين صورت مشترى مى تواند معامله را بهم بزند ، ونيز اگر مشترى خصوصيات عوض معينى را که مى دهد بگويد ، بعد معلوم شود طورى که گفته نبوده است فروشنده مى تواند معامله را بهم بزند ( خيار رؤيت ) . نهم - مشترى پول جنسى را که نقد خريده تا سه روز ندهد که اگر مشترى شرط نکرده باشد که دادن پول را تأخير بيندازد ، فروشنده مى تواند معامله را بهم بزند . ( خيار تأخير ) . دهم - حيوانى را خريده باشد که تا سه روز مى تواند معامله را بهم بزند واگر در عوض حيوانى که خريده ، حيوان ديگرى داده باشد ، فروشنده هم تا سه روز مى تواند معامله را بهم بزند . ( خيار حيوان ) . يازدهم - فروشنده نتواند جنسى راکه فروخته تحويل دهد ، مثلا اسبى را که فروخته فرار نمايد که در اين صورت مشترى مى تواند معامله را بهم بزند . ( خيار تعذر تسليم ) واحکام اينها در مسائل آينده گفته خواهد شد .

مسأله 2121 :

اگر خريدار قيمت جنس را نداند ، يا در موقع معامله غفلت کند وجنس را گرانتر از قيمت معمولى آن بخرد ، چنانچه بقدرى گران خريده که مردم به آن اهميت مى دهند ، مى تواند معامله را بهم بزند ونيز اگر فروشنده قيمت جنس را نداند ، يا موقع معامله غفلت کند وجنس را ارزانتر از قيمت آن بفروشد در صورتى که مردم بمقدارى که ارزان فروخته اهميت بدهند ، مى تواند معامله را بهم بزند .

مسأله 2122 :

در معامله بيع شرط مثلا خانه هزار تومانى را به دويست تومان مى فروشند وقرار مى گذارند که اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را بهم بزند ، معامله صحيح است .

مسأله 2123 :

در معامله بيع شرط اگر چه فروشنده اطمينان داشته باشد که / صفحة 365 / هر گاه سر مدت پول را ندهد ، خريدار ملک را به او مى دهد معامله صحيح است ولى اگر سر مدت پول را ندهد ، حق ندارد ملک را از خريدار مطالبه کند واگر خريدار بميرد ، نمى تواند ملک را از ورثه او مطالبه نمايد .

مسأله 2124 :

اگر چاى اعلا را با چاى پست مخلوط کند وبه اسم چاى اعلا بفروشد مشترى مى تواند معامله را بهم بزند .

مسأله 2125 :

اگر خريدار بفهمد مالى را که گرفته عيبى دارد مثلا حيوانى را بخرد وبفهمد که يک چشم آن کور است ، چنانچه آن عيب پيش از معالمه در مال بوده واو نمى دانسته ، مى تواند معامله را بهم بزند ، واگر نتواند رد کند مى تواند فرق قيمت سالم ومعيوب آن را معين کند وبه نسبت تفاوت قيمت سالم ومعيوب از پولى که به فروشنده داده پس بگيرد ، مثلا مالى را که به چهار تومان خريده ، اگر بفهمد معيوب است ، در صورتى که قيمت سالم آن هشت تومان وقيمت معيوب آن شش تومان باشد ، چون فرق قيمت سالم ومعيوب يک چهارم مى باشد ، مى تواند يک چهارم پولى را که داده يعنى يک توما از فروشنده بگيرد .

مسأله 2126 :

اگر فروشنده بفهمد در عوضى که گرفته عيبى هست ، چنانچه آن عيب پيش از معامله در عوض بوده واو نمى دانسته مى تواند معامله را بهم بزند ودر صورت عدم امکان رد تفاوت قيمت سالم ومعيوب را به دستورى که در

مسأله پيش گفته شد مى تواند بگيرد .

مسأله 2127 :

اگر بعد از معامله وپيش از تحويل گرفتن مال عيبى در آن پيدا شود ، خريدار مى تواند معامله را بهم بزند ونيز اگر در عوض مال بعد از معامله وپيش از تحويل گرفتن ، عيبى پيدا شود ، فروشنده مى تواند معامله را بهم بزند ، ولى اگر بخواهند تفاوت قيمت بگيرند اشکال دارد .

مسأله 2128 :

اگر بعد از معامله عيب مال را بفهمد وفورا معامله رابهم نزند ، حق بهم زدن معامله از بين نمى رود ومى تواند معامله را بهم بزند . / صفحة 366 /

مسأله 2129 :

هر گاه بعد از خريدن جنس عيب آن را بفهمد ، اگر چه فروشنده حاضر نباشد ، مى تواند معامله را بهم بزند .

مسأله 2130 :

در چهار صورت اگر خريدار بفهمد مال عيبى دارد ، نمى تواند معامله را بهم بزند ، يا تفاوت قيمت بگيرد : اول - آنکه موقع خريدن ، عيب مال را بداند دوم - به عيب مال راضى شود . سوم - در وقت معامله بگويد اگر مال عيبى داشته باشد پى نمى دهم وتفاوت قيمت هم نمى گيردم . چهارم - فروشنده در وقت معامله بگويد اين مال را با هر عيبى که دارد مى فروشم ولى اگر عيبى را معين کند وبگويد مال را با اين عيب مى فروشم ومعلوم شود عيب ديگرى هم دارد / خريدار مى تواند براى عيبى که فروشنده معين نکرده مال را پس دهد ، يا تفاوت قيمت بگيرد .

مسأله 2131 :

در سه صورت اگر خريدار بهمد مال عيبى دارد ، نمى تواند معامله را بهم بزند ولى مى تواند تفاوت قيمت بگيرد : اول - آنکه بعد از معامله در مال تصرف کند به نحوى که موجب تغيير مورد معامله بشود مانند دوختن پارچه وبريدن آن وامثال اينها . دوم - بعد از معامله بفهمد مال عيب دارد وفقط حق بر گرداندن آن را ساقط کند . سوم - بعد از تحويل گرفتن مال ، عيب ديگرى در آن پيدا شود ، ولى اگر حيوان معيوبى را بخرد وپيش از گذاشتن سه روز عيب ديگرى پيدا کند اگر چه آن را تحويل گرفته باشد ، باز هم مى تواند آن را پس دهد نيز اگر فقط خريدار تا مدتى حق بهم زدن معامله را داشته باشد ودر آن مدت ، مال عيب ديگرى پيدا کند ، اگر چه آن را تحويل گرفته باشد ، مى تواند معامله را بهم بزند .

مسأله 2132 :

اگر انسان مالى داشته باشد که خودش آن را نديده وديگرى خصوصيات آن را بارى او گفته باشد ، چنانچه او همان خصوصيات را به مشترى بگويد وآن را بفروشد وبعد از فروش بفهمد که بهتر از آن بوده ، مى تواند معامله را بهم بزند . / صفحة 367 /