امر به معروف و نهى از منکر
شرائط وجوب امر به معروف و نهى از منکر
سوال 1053 :
اگر امر به معروف و نهى از منکر مستلزم بى آبروئى کسى که واجب را ترک کرده و يا فعل حرام را به جا آورده باشد، و موجب کاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حکمى دارد؟ ج: اگر در امر به معروف و نهى از منکر، شرائط و آداب آن رعايت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشکال ندارد.
سوال 1054 :
بنابر اينکه وظيفه مردم در امر به معروف و نهى از منکر در نظام جمهورى اسلامى، اکتفا به امر به معروف و نهى از منکر زبانى است و مراتب ديگر آن بر عهده مسئولين است، آيا اين نظريه، حکم از طرف دولت است يا فتوى؟ ج: فتواى فقهى است.
سوال 1055 :
آيا در مواردى که راه جلوگيرى از وقوع منکر منحصر به ايجاد مانع بين فعل حرام و فاعل آن، و آن هم متوقف بر کتک زدن وى يا زندانى کردن و سخت گرفتن بر او و يا تصرف در اموال وى هر چند با تلف کردن آن باشد، مى‌توان بدون کسب اجازه از حاکم، اقدام به آن از باب نهى از منکر نمود؟ ج: اين موضوع حالات و موارد مختلفى دارد، به طور کلى مراتب امر به معروف و نهى از منکر، اگر متوقف بر تصرّف در نفس يا مال کسى که فعل حرام را بجا آورده نباشد، احتياج به کسب اجازه از کسى ندارد، بلکه اين مقدار بر همه مکلّفين واجب است. ولى مواردى که امر به معروف و نهى از منکر متوقف بر چيزى بيشتر از امر و نهى زبانى باشد، اگر در سرزمينى باشد که داراى نظام و حکومت اسلامى است و به اين فريضه اسلامى اهميت داده مى‌شود، احتياج به اذن حاکم و مسئولين ذيربط و پليس محلى و دادگاههاى صالح دارد.
سوال 1056 :
اگر نهى از منکر در امور بسيار مهم مانند حفظ نفس محترمه، متوقف بر کتک زدنى که منجر به زخمى شدن مهاجم و احيانا قتل او باشد، آيا در اين موارد هم اذن حاکم شرط است؟ ج: اگر حفظ نفس محترمه و جلوگيرى از وقوع قتل، مستلزم دخالت فورى و مستقيم باشد، جائز بلکه شرعا از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است و از جهت ثبوتى متوقف بر کسب اجازه از حاکم و يا وجود امر به آن نيست، مگر آنکه دفاع از نفس محترمه متوقف بر قتل مهاجم باشد که صورتهاى متعددى دارد که احکام آنها هم ممکن است متفاوت باشد.
سوال 1057 :
کسى که مى‌خواهد شخصى را امر به معروف و نهى از منکر نمايد، آيا بايد قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زمانى امر به معروف و نهى از منکر بر او واجب مى‌شود؟ ج: آمر به معروف و نهى کننده از منکر بايد عالم به معروف و منکر باشد، و همچنين بداند که فاعل منکر هم به آن علم دارد و در عين حال عمدا و بدون عذر شرعى مرتکب آن مى‌شود، و زمانى اقدام به امر ونهى واجب مى‌شود که احتمال تأثير امر به معروف و نهى از منکر در مورد آن شخص داده شود، و ضررى براى خود او نداشته باشد، و در اين مورد بايد تناسب بين ضرر احتمالى و اهميت معروفى را که به آن امر مى‌نمايد يا منکرى که از آن نهى مى‌کند، ملاحظه نمايد. در غير اين صورت، امر به معروف و نهى از منکر بر او واجب نيست.
سوال 1058 :
اگر يکى از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصيت کند و نسبت به آن لاابالى باشد، تکليف ما نسبت به رابطه با او چيست؟ ج: اگر احتمال بدهيد که ترک معاشرت با او موقتا موجب خوددارى او از ارتکاب معصيت مى‌شود، به عنوان امر به معروف و نهى از منکر واجب است، و در غير اين صورت ،قطع رحم جايز نيست.
سوال 1059 :
آيا ترک امر به معروف و نهى از منکر بر اثر ترس از اخراج از کار، جايز است؟ مثلا با اينکه مى‌بيند مسئول يکى از مراکز آموزشى که با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد، مرتکب اعمال خلاف شرع مى‌شود و يا زمينه ارتکاب گناه در آن مکان را فراهم مى‌آورد. اگر او را نهى از منکر نمايد ترس آن دارد که از طرف مسئول مقدمات اخراج او از کار فراهم شود. ج: به طور کلى اگر خوف دارد که در صورت اقدام به امر به معروف و نهى از منکر ضرر قابل توجهى متوجه خود او شود، انجام آن واجب نيست.
سوال 1060 :
اگر در بعضى از محيطهاى دانشگاهى معروف ترک شود و معصيت رواج پيدا کند و شرائط امر به معروف و نهى از منکر هم وجود داشته باشد و امر کننده به معروف و نهى کننده از منکر شخصى مجرّد باشد که هنوز ازدواج نکرده است آيا به خاطر مجرّد بودن، امر به معروف و نهى از منکر از او ساقط مى‌شود يا خير؟ ج: اگر موضوع و شرائط امر به معروف و نهى از منکر محقق باشد، تکليف شرعى و وظيفه واجب اجتماعى و انسانى همه مکلفين است، و حالت‌هاى مختلف مکلّف مانند مجرّد يا متأهل بودن در آن تاثير ندارد، و به صرف اينکه مکلّف مجرد است، تکليف از او ساقط نمى‌شود.
سوال 1061 :
اگر شخصى داراى نفوذ و موقعيت اجتماعى خاصى باشد که اگر بخواهد مى‌تواند بر معترضين به خود ضرر وارد سازد، و شواهدى هم دلالت کند بر اينکه وى مرتکب گناه و کارهاى خلاف و دروغگوئى مى‌شود، با اين وضع، آيا جايز است امر به معروف و نهى از منکر را در مورد او ترک کنيم يا اينکه با وجود ترس از ضرر رساندن او، واجب است او را امر به معروف و نهى از منکر کنيم؟ ج: اگر ترس از ضرر منشاء عقلائى داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهى از منکر واجب نيست، بلکه تکليف از شما ساقط مى‌شود. ولى سزاوار نيست کسى به مجرد ملاحظه مقام کسى که واجب را ترک کرده و يا مرتکب فعل حرام شده و يا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر کمى از طرف او، تذکر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترک کند.
سوال 1062 :
گاهى در اثناى امر به معروف و نهى از منکر مواردى پيش مى‌آيد که شخص گناهگار بر اثر عدم آگاهى از واجبات و احکام اسلامى، با نهى از منکر، نسبت به اسلام بدبين مى‌شود، و اگر هم او را به حال خود رها کنيم، زمينه فساد و ارتکاب گناه توسط ديگران را فراهم مى‌کند، تکليف ما در اين موارد چيست؟ ج: امر به معروف و نهى از منکر با رعايت شرائط آن يک تکليف شرعى عمومى براى حفظ احکام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهم اينکه موجب بدبينى فاعل منکر يا بعضى از مردم نسبت به اسلام مى‌گردد، باعث نمى‌شود که اين وظيفه بسيار مهم ترک شود.
سوال 1063 :
اگر مأمورانى که از طرف دولت وظيفه جلوگيرى از فساد را بر عهده دارند، در انجام وظيفه خود کوتاهى کنند، آيا خود مردم مى‌توانند اقدام به اين کار کنند؟ ج: دخالت اشخاص ديگر در امورى که از وظائف نيروهاى امنيتى و قضائى محسوب مى‌شود، جايز نيست، ولى مبادرت مردم به امر به معروف و نهى از منکر با رعايت حدود و شرائط آن، اشکال ندارد.
سوال 1064 :
آيا وظيفه افراد در امر به معروف و نهى از منکر اين است که فقط به امر به معروف و نهى از منکر زبانى اکتفا کنند؟ و اگر اکتفا به تذکر زبانى واجب باشد، اين امر با آنچه در رساله‌هاى عمليه بخصوص تحرير الوسيله آمده است، منافات دارد، و اگر مراتب ديگرِ امر به معروف و نهى از منکر هم براى افراد در موارد لزوم جايز باشد، آيا در صورت نياز مى‌توان همه مراتب مذکور در تحرير الوسيله را انجام داد؟ ج: با توجه به اينکه در زمان حاکميت و اقتدار حکومت اسلامى مى‌توان مراتب ديگر امر به معروف و نهى از منکر را که بعد از مرحله امر و نهى زبانى هستند، به نيروهاى امنيتى داخلى (پليس) و قوه قضائيه واگذار کرد، بخصوص در مواردى که براى جلوگيرى از ارتکاب معصيت چاره‌اى جز اعمال قدرت از طريق تصرف در اموال کسى که فعل حرام انجام مى‌دهد يا تعزير و حبس او و مانند آن نيست، در چنين زمانى با حاکميت و اقتدار چنين حکومت اسلامى، واجب است مکلفين در امر به معروف و نهى از منکر به امر و نهى زبانى اکتفا کنند، و در صورت نياز به توسل به زور، موضوع را به مسئولين ذيربط در نيروى انتظامى و قوه قضائيه ارجاع دهند و اين منافاتى با فتاواى امام راحل «قدس‌سره» در اين رابطه ندارد. ولى در زمان و مکانى که حاکميت و اقتدار با حکومت اسلامى نيست، بر مکلفين واجب است که در صورت وجود شرائط، جميع مراتب امر به معروف و نهى از منکر را با رعايت ترتيب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.
سوال 1065 :
بعضى از رانندگان از نوارهاى موسيقى غنا و حرام استفاده مى‌کنند و على‌رغم نصيحت‌ها و راهنمائى‌ها آن را خاموش نمى‌کنند، خواهشمنديم نحوه برخورد مناسب با اين موارد و اين افراد را بيان فرمائيد، آيا برخورد شديد با آنان جايز است يا خير؟ ج: با تحقق شرائط نهى از منکر، بر شما بيشتر از نهى زبانى از منکر واجب نيست، و در صورتى که مؤثر واقع نشود، واجب است که از گوش دادن به غنا و موسيقى حرام اجتناب کنيد، و اگر به طور غير ارادى صداى موسيقى حرام و غنا به گوش شما برسد، چيزى بر شما نيست.
سوال 1066 :
من در يکى از بيمارستانها به کار مقدس پرستارى مشغولم، گاهى در بعضى از قسمت‌هاى محل کارم ملاحظه مى‌کنم که تعدادى از بيماران به نوارهاى موسيقى مبتذل و حرام گوش مى‌دهند، من آنان را نصيحت مى‌کنم که اين کار را نکنند و بعد از نصيحت مجدد آنان، چنانچه بى اثر باشد، نوار را از ضبط صوت بيرون آورده و پس از پاک کردن، آن را به آنان بر مى‌گردانم، آيا اينگونه برخورد جايز است يا خير؟ ج: محو محتويات باطل براى جلوگيرى از استفاده حرام از نوار، جايز است، ولى اين کار منوط به اجازه مالک يا حاکم شرع است.
سوال 1067 :
از بعضى از منازل صداى موسيقى شنيده مى‌شود که معلوم نيست جايز است يا خير، و گاهى صداى آن بلند است به طورى که باعث اذيت و آزار مؤمنين مى‌شود، وظيفه ما در برابر آن چيست؟ ج: تعرض به داخل خانه‌هاى مردم جايز نيست، و امر به معروف و نهى از منکر متوقف بر تشخيص موضوع و تحقق شرائط آن است.
سوال 1068 :
امر و نهى زنانى که حجاب کامل ندارند، چه حکمى دارد، و در صورتى که انسان هنگام نهى زبانى از تحريک شهوت خود بترسد، چه حکمى دارد؟ ج: نهى از منکر متوقف بر نگاه با ريبه به زن نامحرم نيست، و بر هر مکلفى واجب‌است که از حرام اجتناب کند، بخصوص زمانى که مبادرت به انجام فريضه نهى از منکر مى‌کند.
کيفيت امر به معروف و نهى از منکر
سوال 1069 :
وظيفه فرزند در برابر پدر و مادر و يا زن در برابر شوهرش، اگر خمس يا زکات اموال را نپردازند، چيست؟ آيا براى آنان تصرف در مالى که خمس يا زکات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأکيدات وارد در روايات مبنى بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده کردن روح انسان جايز است؟ ج: بر آنان واجب است که هنگام مشاهده ترک معروف يا انجام حرام توسط پدر و مادر يا شوهر، به امر به معروف و نهى از منکر در صورت تحقق شرائط آن مبادرت کنند، ولى تصرّف در اموال آنان اشکال ندارد، مگر آنکه يقين به وجود خمس يا زکات در خصوص مالى که مصرف مى‌کنند، داشته باشند، که در اين صورت واجب است که از ولىّ امر خمس و زکات نسبت به آن مقدار اجازه بگيرند.
سوال 1070 :
روش مناسبى که بهتر است فرزند در برابر پدر و مادرى که بر اثر عدم اعتقاد کامل به تکاليف دينى، به آنها اهميت نمى‌دهند، اتخاذ نمايد، کدام است؟ ج: واجب است که با زبان نرم و مراعات احترام ايشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهى از منکر کند.
سوال 1071 :
برادر من مسائل شرعى و اخلاقى را رعايت نمى‌کند و تاکنون نصيحت در او تأثيرى نداشته است، وظيفه من هنگام مشاهده رفتارهاى او چيست؟ ج: واجب است از اعمال خلاف شرع وى اظهار تنفر کنيد و او را به هر روش برادرانه‌اى که مفيد و مؤثر مى‌دانيد، موعظه کنيد، ولى قطع رحم، جائز نيست.
سوال 1072 :
رابطه با اشخاصى که در گذشته مرتکب اعمال حرامى مانند شرب خمر شده‌اند، چگونه بايد باشد؟ ج: معيار وضعيت فعلى اشخاص است، اگر از آنچه انجام داده‌اند، توبه کرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با ساير مؤمنين است. ولى کسى که در حال حاضر هم مرتکب حرام مى‌شود، بايد او را از طريق نهى از منکر از آن کار منع کرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمى‌کند مگر با دورى جستن از او، قطع رابطه و ترک معاشرت با وى از باب نهى از منکر واجب مى‌شود.
سوال 1073 :
با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربى که در تضاد بااخلاق اسلامى است، و رواج بعضى از عادتهاى غيراسلامى، مثل به گردن آويختن صليب طلائى توسط بعضى از مردان، و يا استفاده بعضى از زنان از مانتو با رنگ‌هاى زننده، و يا استفاده بعضى از مردان و زنان، از زيورآلات و عينک‌هاى تيره و ساعت هائى که جلب نظر مى‌کند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبيح است، و عده‌اى از آنها حتى بعد از امر به معروف و نهى از منکر هم اصرار بر کار خود دارند، اميدواريم حضرتعالى روشى را که بايد در برابر اين افراد در پيش گرفت، بيان فرمائيد. ج: پوشيدن طلا يا آويختن آن به گردن بر مردان مطلقا حرام است، و پوشيدن لباسهائى که از نظر دوخت يا رنگ يا غير آن تقليد و ترويج فرهنگ مهاجمِ غير مسلمانان در نظر عرف محسوب مى‌شود، جايز نيست. همچنين استفاده از زيور آلاتى که استعمال آن تقليد از فرهنگ تهاجمى دشمنان اسلام و مسلمين محسوب شود، جايز نيست، و بر ديگران واجب است که در برابر اينگونه مظاهر فرهنگى تقليدى از بيگانگان مبادرت به نهى از منکر زبانى کنند.
سوال 1074 :
گاهى مشاهده مى‌کنيم که دانشجوى دانشگاهى و يا کارمندى مرتکب فعل حرام مى‌شود، حتى بعد از تذکرات و راهنمائى‌هاى مکرر هم از کار خود دست برنمى‌دارد، بلکه بر انجام کارهاى زشت که باعث ايجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار مى‌ورزد، نظر شريف جنابعالى درباره اِعمال بعضى از مجازاتهاى ادارى مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چيست؟ ج: با مراعات نظام داخلى دانشگاه اشکال ندارد، و بر جوانان عزيز لازم است که مسأله امر به معروف و نهى از منکر را جدى گرفته و شرائط و احکام شرعى آن را به دقت بياموزند و اين اصل را عام و فراگير نموده و روش‌هاى اخلاقى و مؤثر را براى تشويق فعل معروف و جلوگيرى از ارتکاب محرمات به کار بگيرند، و از استفاده از آن براى اغراض شخصى بايد خوددارى نمايند و بدانند که اين راه بهترين و مؤثرترين روش براى ترويج کار خير و جلوگيرى از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضاى او در آن است، موفق بدارد.
سوال 1075 :
آيا جواب ندادن به سلام کسى که فعل حرام انجام مى‌دهد، براى تنبيه او جايز است؟ ج: جوابِ سلامِ مسلمان شرعا واجب است، ولى اگر بر خوددارى از جواب سلام به قصد نهى از منکر، عرفا نهى و منع از منکر صدق کند، جايز است.
سوال 1076 :
اگر براى مسئولين به طور قطعى ثابت شود که بعضى از کارمندان ادارات در خواندن نماز کوتاهى کرده و يا اصلا نماز نمى‌خوانند و نصيحت و راهنمائى هم تأثيرى نداشته باشد، در برابر اينگونه افراد چه وظيفه‌اى دارند؟ ج: در عين حال واجب است که از تأثير مداومت بر امر به معروف و نهى از منکر با رعايت شرائط آن غفلت نکنند، در صورت نااميدى از تأثير امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانونى محروم ساختن اينگونه افراد از مزاياى شغلى مجاز باشد، بايد در مورد آنان اجرا شود و به آنان تذکر هم داده شود که اين محروميت بر اثر سستى و کوتاهى‌شان در انجام اين فريضه الهى اتخاذ شده است.
مسائل متفرقه امر به معروف و نهى از منکر
سوال 1077 :
خواهرم مدتى است با مردى ازدواج کرده که نماز نمى‌خواند و چون هميشه در جمع ما حضور دارد، مجبور به صحبت و معاشرت با وى هستم و گاهى بنا به درخواست خودش او را در بعضى از کارها کمک مى‌کنم، سوال من اين است که آيا شرعا براى من سخن گفتن با وى و معاشرت و يارى کردن او جايز است؟ و نسبت به او چه تکليفى دارم؟ ج: بر شما به جز مداومت بر امر او به معروف و نهى وى از منکر، در صورت تحقق شرائط آن، چيزى واجب نيست، و معاشرت و يارى کردن او اگر سبب تشويق بيشتر او بر ترک نماز نباشد، اشکال ندارد.
سوال 1078 :
اگر رفت و آمد و معاشرت علماى اعلام با ظالمين و سلاطين جور باعث کاهش ظلم‌شان شود، آيا جايز است يا خير؟ ج: اگر براى عالم در اين موارد ثابت شود که ارتباط او با ظالم منجر به منع ظلم او مى‌شود و در نهى وى از منکر مؤثر است و يا مسأله مهمى مستلزم اهتمام و پيگيرى آن نزد ظالم باشد، اشکال ندارد.
سوال 1079 :
چند سالى است که ازدواج کرده‌ام و به مسائل شرعى و امور دينى اهميت فراوانى مى‌دهم و مقلد امام راحل «قدس سره» هستم، ولى متأسفانه همسرم به مسائل دينى اهميت چندانى نمى‌دهد، گاهى بعد از مشاجره لفظى، يک بار نماز مى‌خواند، ولى باز دوباره ترک مى‌کند و اين رفتار او مرا بسيار رنج مى‌دهد، وظيفه من در برابر او چيست؟ ج: وظيفه شما فراهم نمودن زمينه اصلاح او به هر وسيله ممکن است، و بايد از هرگونه خشونت که حاکى از بداخلاقى و ناسازگارى شما باشد، خوددارى کنيد، و اطمينان داشته باشيد که شرکت در مجالس دينى و رفت و آمد با خانواده‌هاى متديّن تأثير بسيار زيادى در اصلاح او دارد.
سوال 1080 :
اگر مرد مسلمانى با استناد به قرائنى اطلاع پيدا کند که همسرش با اينکه چندين فرزند دارد، به طور پنهانى مرتکب اعمال خلاف عفت مى‌شود، ولى دليل شرعى براى اثبات آن مثل شاهدى که حاضر به شهادت دادن باشد، در اختيار ندارد. با توجه به اينکه فرزندان او تحت تربيت چنين زنى هستند، رفتار وى با او چگونه بايد باشد؟ در صورت شناسائى فرد يا افرادى که مرتکب اين عمل شنيع و مخالف احکام الهى شده‌اند، با توجه به اينکه ادلّه قابل ارائه به دادگاه شرعى بر عليه‌شان وجود ندارد، چگونه بايد با آنان برخورد کرد؟ ج: واجب است از سوء ظن و استناد به قرائن و شواهد ظنى اجتناب شود، و در صورت احراز ارتکاب فعلى که شرعا حرام است، جلوگيرى از آن از طريق تذکر و نصيحت و نهى از منکر واجب است، و اگر نهى از منکر مؤثر نباشد، در صورت وجود دلائل اثبات کننده، مى‌توان به مراجع قضائى مراجعه کرد.
سوال 1081 :
آيا دختر مى‌تواند پسر جوانى را راهنمائى کرده و با رعايت موازين اسلامى به او در درس و غير آن کمک کند؟ ج: در فرض سوال اشکال ندارد، ولى بايد از فريب و وسوسه‌هاى شيطانى جدا پرهيز شود، و احکام شرع در اين رابطه مانند خلوت نکردن با اجنبى مراعات گردد.
سوال 1082 :
اگر کارکنان ادارات و مؤسسات در محل کار خود ارتکاب تخلفات ادارى و شرعى را توسط مسئولين مافوق مشاهده کنند، چه وظيفه‌اى دارند؟ اگر کارمندى خوف داشته باشد که در صورت مبادرت به نهى از منکر ضررى از طرف مسئولين بالاتر متوجه او شود، آيا تکليف از او ساقط مى‌شود؟ ج: اگر شرائط امر به معروف و نهى از منکر وجود داشته باشد، بايد امر به معروف و نهى از منکر کنند، در غير اين صورت تکليفى در آن مورد ندارند. همچنين با وجود خوف از ضرر هم تکليف از آنان ساقط مى‌شود، اين حکم در مواردى است که حکومت اسلامى حاکم نباشد. ولى با وجود حکومت اسلامى که اهتمام به اجراى اين فريضه الهى دارد، بر کسى که قادر بر امر به معروف و نهى از منکر نيست، واجب است که نهادهاى مربوطه را که از طرف حکومت براى اين کار اختصاص يافته‌اند، مطلع نمايد و تا کَنده شدن ريشه‌هاى فاسد که فساد آور هم هستند، موضوع را پيگيرى کند.
سوال 1083 :
اگر در يکى از اداره‌هاى دولتى اختلاس از بيت المال صورت بگيرد و اين اختلاس استمرار داشته باشد و شخصى اين توانائى را در خود ببيند که اگر مسئوليت آن اداره را بر عهده بگيرد، مى‌تواند اين وضع را اصلاح کند، و اين کار هم فقط از طريق دادن رشوه به يکى از کسانى که مسئول آن هستند، امکان‌پذير است، آيا دادن رشوه براى جلوگيرى از اختلاس در بيت‌المال، که در حقيقت دفع افسد به فاسد است، جايز است يا خير؟ ج: وظيفه اشخاصى که از تخلفات قانونى مطلع مى‌شوند، نهى از منکر با رعايت شرائط و ضوابط شرعى آن است، و توسل به رشوه و راههاى غيرقانونى براى هر عملى هر چند به منظور جلوگيرى از فساد، جايز نيست. البته، با فرض وقوع چنين عملِ خلافِ شرع و قانون در کشورى که نظام اسلامى بر آن حاکم است، وظيفه مردم به مجرد عجز شخصى از امر به معروف و نهى از منکر ساقط نمى‌شود، بلکه واجب است که به نهادهاى مربوط اطلاع داده و موضوع را پيگيرى نمايند.
سوال 1084 :
آيا منکرات امور نسبى هستند تا با مقايسه محيط دانشگاه مثلا با محيطهاى بدتر از آن، نهى از منکر نسبت به بعضى از منکرات ترک شود و جلوى آن به دليل اينکه نسبت به ساير منکرات حرام و منکر محسوب نمى‌شود، گرفته نشود؟ ج: منکرات از اين جهت که منکر هستند، فرقى بين آنها نيست، ولى در عين حال ممکن است که بعضى از آنها در مقايسه با منکرات ديگر داراى حرمت شديدترى باشد. به هرحال نهى از منکر براى کسى که شرائط آن را احراز کرده، يک وظيفه شرعى است و ترک آن جايز نيست، و در اين حکم بين منکرات و محيطهاى دانشگاهى و غير دانشگاهى تفاوتى وجود ندارد.
سوال 1085 :
مشروبات الکلى که در حوزه‌هاى مأموريتى متخصصينِ بيگانه که گاهى در بعضى از مؤسسات کشور اسلامى کار مى‌کنند، يافت مى‌شود و آن را در منازل يا محل اختصاصى سکونت خود تناول مى‌کنند، و همچنين آماده کردن گوشت خوک و خوردن آن توسط آنان چه حکمى دارد؟ و ارتکاب اعمال منافى عفت و ارزشهاى حاکم بر مردم، توسط آنان داراى چه حکمى است؟ مسئولين کارخانه‌ها و اشخاصى که با آنان در ارتباط هستند، چه تکليفى دارند؟ بعد از اعلام به مسئولين کارخانه‌ها و نهادهاى مربوطه در آن استان، اگر هيچگونه اقدامى انجام ندهند، تکليف چيست؟ ج: بر مسئولين مربوطه واجب است که به آنان دستور دهند که از تظاهر به امورى مثل شرابخوارى، خوردن گوشت‌هاى حرام خوددارى کنند و آنان را از خوردن علنى آنها منع نمايند. ولى امورى که با عفت عمومى منافات دارد، به هيچ وجه نبايد به آنان اجازه انجام آن داده شود. به هر حال، از طرف مسئولين مربوطه بايد تدابير مناسبى در اين باره اتخاذ شود.
سوال 1086 :
بعضى از برادران براى امر به معروف و نهى از منکر و نصيحت و ارشاد به مکانهائى مى‌روند که ممکن است زنان بى حجاب در آنجا حضور داشته باشند، آيا از آنجا که براى امر به معروف به آنجا رفته‌اند، نگاه کردن به زنهاى بى حجاب براى آنان جايز است؟ ج: نگاهِ اول اگر بدون قصد باشد، اشکال ندارد، ولى نگاه عمدى به غير از صورت و دست‌ها تا مچ جايز نيست، هر چند به قصد امر به معروف باشد.
سوال 1087 :
وظيفه جوانان مؤمن در دانشگاههاى مختلط در برابر مفاسدى که در بعضى از آن مکانها مشاهده مى‌کنند، چيست؟ ج: بر آنان واجب است که ضمن دورى جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمکّن و تحقق شرائط امر به معروف و نهى از منکر مبادرت به انجام اين فريضه کنند