احکام مساقات
مسأله 2234 :
اگر انسان با کسى به اين قسم معامله کند که درختهاى ميوه اى را که ميوه آن مال خود اوست ، يا اختيار ميوه هاى آن با اوست ، تا مدت معينى به آن کس واگذار کند که تربيت نمايد وآب دهد وبه مقدارى که قرار مى گذراند از ميوه آن بردارد ، اين معامله را مساقات مى گويند .
مسأله 2235 :
معامله مساقات در درختهايى که مثل بيد وچنار ميوه نميدهد صحيح نيست ودر مثل درخت حنا که از برگ آن استفاده مى کنند اسکال ندارد .
مسأله 2236 :
در معامله مساقات لازم نيست صيغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند وکسى که کار مى کند بهمين قصد مشغول کار شود ، معامله صحيح است . / صفحة 387 /
مسأله 2237 :
مالک وکسى که تربيت درختها را به عهده مى گيرد ، بايد مکلف وعاقل باشند وکسى آنها را مجبور نکرده باشد ونيز مالک بايد سفيه نباشد ، يعنى مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف نکند .
مسأله 238 :
مدت مساقات بايد معلوم باشد واگر اول آن را معين کنند وآخر آن را موقعى قرار دهتد که ميوه آن سال بدست مى آيد صحيح است .
مسأله 2239 :
بايد سهم هر کدام نصف يا ثلث حاصل ومانند اينها باشد ، واگر قرار بگذراند که مثلا صد من از ميوه ها مال مالک وبقيه مال کسى باشد که کار مى کند ، معامله باطل است .
مسأله 2240 :
بايد قرار معامله مساقات را پيش از ظاهر شدن ميوه بگذارند واگر بعد از ظاهر شدن ميوه پيش از رسيدن آن قرار بگذارند اشکال دارد اگر چه کارى مانند آبيارى که براى تربيت درخت لازم است باقى مانده باشد ، يا احتياج به کارى مانند چيدن ميوه ونگهدارى آن داشته باشد .
مسأله 2241 :
معامله مساقات در بوته خربزه وخيار ومانند اينها صحيح نيست .
مسأله 2242 :
درختى که از آب باران يا رطوبت زمين استفاده مى کند وبه آبيارى احتياج ندارد ، اگر به کارهاى ديگر مانند بيل زدن وکود دادن محتاج باشد ، معامله مساقات در آن صحيح است .
مسأله 2243 :
دو نفريکه مساقات کرده اند ، با رضايت يکديگر مى توانند معامله را بهم بزنند . ونيز اگر در ضمن خواندن صيغه مساقات شرط کنند که هر دو ، يا يکى از آنان حق بهم زدن معامله را داشته باشند ، مطابق قرارى که گذاشته اند ، بهم زدن معامله اشکال ندارد ، بلکه اگر در معامله شرطى کنند وعملى نشود ، کسى که براى نفع او شرط کرده اند ، مى تواند معامله را بهم بزند . / صفحة 388 /
مسأله 2244 :
اگر مالک بميرد ، معامله مساقات بهم نمى خورد وورثه اش بجاى او هستند .
مسأله 2245 :
اگر کسى که تربيت درختها ره او واگذار شده ، بميرد ، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربيت کند ، ورثه اش بجاى او هستند وچنانچه خودشان عمل ورا انجام ندهند واجير هم نگيرند ، حاکم شرع از مال ميت اجير مى گيرد وحاصل را بين ورثه ميت قسمت مى کند ، واگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربيت نمايد ، پس اگر قرار گذاشته اند که به ديگرى واگذار نکند ، با مردن او معامله بهم مى خورد ، واگر قرار نگذاشته اند ، مالک مى تواند عقد را بهم بزند ، يا راضى شود که ورثه او يا کسى که آنها اجيرش مى کنند ، درختها را تربيت نمايد .
مسأله 2246 :
اگر شرط کنند که تمام حاصل براى مالک باشد ، مساقات باطل است . وميوه مالک مى باشد وکسى که کار مى کند نمى تواند مطالبه اجرت نمايد ، ولى اگر باطل بودن مساقات به جهت ديگر باشد ، مالک بايد مزد آبيارى وکارهاى ديگر را به مقدار معمول به کسى که درختها را تربيت کرده بدهد .
مسأله 2247 :
اگر زمينى را به ديگرى واگذار کند که در ان درخت بکارد
وآنچه عمل مى آيد مال هر دو باشد ، معامله باطل است ، پس اگر درختها مال صاحب زمين بوده ، بعد از تربيت هم مال اوست وبايد مزد کسى که آنها را تربيت کرده بدهد ، واگر مال کسى بوده که آنها را تربيت کرده بعد از تربيت هم مال اوست ومى تواند آنها را بکند ، ولى بايد گودالهايى را که به واسطه کندن دختها پيدا شده پر کند واجازه زمين را از روزى که دختها راکاشته به صاحب زمين بدهد ومالک هم مى تواند او را مجبور نمايد که دختها را بکند ، واگر به واسطه کندن درخت ، عيبى در آن پيدا شود ، بايد تفاوت قيمت آن را به صاحب درخت بدهد ونمى تواند او رامجبور کند که با اجاره ، يا بدون اجاره ، درخت را در زمين باقى بگذارد . / صفحة 389 /