احکام مالى که پيدا مى‌کنند
مسأله 2657 :
مالى که انسان پيدا مى‌کند اگر نشانه‌اى نداشته باشد که بواسطه آن صاحبش معلوم شود، و حيوان هم نباشد و ارزش آن از يک درهم (يعنى 6/12 نخود نقره سکه دار) کمتر نباشد مى‌تواند از طرف صاحبش صدقه و يا به حاکم شرع بدهد.
مسأله 2658 :
اگر مالى پيدا کند که نشانه دارد و قيمت آن از 6/12 نخود نقره سکّه دار کمتر است، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضى است يا نه، نمى‌تواند بدون اجازه او بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مى‌تواند به قصد اين که ملک خودش شود بردارد و در اين صورت اگر تلف شود نبايد عوض آن را بدهد، بلکه اگر قصد ملک شدن هم نکرده و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نيست.
مسأله 2659 :
هرگاه چيزى که پيدا کرده نشانه‌اى دارد که بواسطه آن مى‌تواند صاحبش را پيدا کند، اگرچه صاحب آن کافرى باشد که در امان مسلمانان است، در صورتى که قيمت آن چيز به 6/12 نخود نقره سکّه دار برسد بايد از روزى که آن را پيدا کرده تا يک سال در جاهايى که مردم اجتماع مى‌کنند اعلام کند و لازم نيست که هر روز باشد، بلکه اگر تا يک سال طورى بگويد که مردم بگويند مرتّباً اعلان کرده کافى است.
مسأله 2660 :
اگر انسان خودش نخواهد اعلان کند، مى‌تواند به کسى که اطمينان دارد بگويد از طرف او اعلان نمايد.
مسأله 2661 :
اگر تا يک سال اعلان کند و صاحب مال پيدا نشود در صورتى که آن مال را در غير حرم مکّه پيدا کرده باشد مى‌تواند آن را براى خود بردارد به قصد اين که هر وقت صاحبش پيدا شد عوض آن را به او بدهد، يا براى او نگهدارى کند که هر وقت پيدا شد به او بدهد ولى احتياط مستحب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد. و اگر در حرم پيدا کرده باشد بنابر احتياط واجب آن را صدقه بدهد.
مسأله 2662 :
اگر بعد از آن که يک سال اعلان کرد و صاحب مال پيدا نشد مال را براى صاحبش نگهدارى کند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده و تعدّى هم ننموده، ضامن نيست. همچنين اگر صدقه داده يا به حاکم شرع سپرده باشد. ولى اگر براى خود برداشته باشد ضامن است.
مسأله 2663 :
کسى که مالى را پيدا کرده، اگر عمداً به دستورى که گفته شد اعلان نکند، گذشته از اين که معصيت کرده، باز هم واجب است در صورتى که مفيد باشد اعلان کند.
مسأله 2664 :
اگر بچّه نابالغ چيزى پيدا کند بنابر احتياط واجب ولى او بايد اعلان نمايد.
مسأله 2665 :
اگر انسان در بين سالى که اعلان مى‌کند از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود بايد به حاکم شرع مراجعه کند.
مسأله 2666 :
اگر در بين سالى که اعلان مى‌کند مال از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى کرده يا تعدّى کرده باشد بايد عوض آن را به صاحبش بدهد و اگر کوتاهى نکرده و تعدّى هم ننموده، چيزى بر او واجب نيست.
مسأله 2667 :
اگر مالى را که نشانه دارد و قيمت آن به 6/12 نخود نقره سکّه دار مى‌رسد در جايى پيدا کند که معلوم است بواسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمى‌شود بايد به حاکم شرع رجوع کند، و اگر دسترسى به حاکم شرع ندارد آن را از طرف صاحبش صدقه دهد.
مسأله 2668 :
اگر چيزى را پيدا کند و به خيال اينکه مال خود اوست بردارد يا با پاى خود از جايش حرکت دهد و جابجا کند، بعد بفهمد مال خودش نبوده، بايد تا يک سال اعلان نمايد.
مسأله 2669 :
بايد در موقع اعلان بعضى از اوصاف مال پيدا شده را بگويد که تا حدودى آن را بشناسند، و بعضى ديگر را نگويد تا مالک حقيقى را بشناسد.
مسأله 2670 :
اگر کسى چيزى را پيدا کند و ديگرى بگويد مال من است، در صورتى بايد به او بدهد که نشانه‌هاى آن را بگويد. و يقين پيدا کند که مال او است ولى اگر ذکر نشانه‌ها فقط موجب گمان مالک بودنش باشد مخيّر است که به او بدهد يا از دادن به او خوددارى نمايد.
مسأله 2671 :
اگر قيمت چيزى که پيدا کرده و نشاندار است به 6/12 نخود نقره سکّه دار برسد چنانچه اعلان نکند و در مسجد، يا جاى ديگرى که محلّ اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود، يا ديگرى آن را بردارد، کسى که آن را پيدا کرده ضامن است.
مسأله 2672 :
هرگاه چيزى پيدا کند که اگر بماند فاسد مى‌شود بايد تا مقدارى که ممکن است آن را نگه دارد بعد با اذن حاکم قيمت کند و خودش بردارد يا بفروشد و پولش را نگه دارد و احتياط مستحب آن است که در فروش آن به خودش يا به ديگرى، از حاکم شرع در صورت امکان اجازه بگيرد و در هر صورت بايد تعريف تا يک سال را ادامه دهد تا اگر صاحب آن پيدا شد، پول را به او تسليم کند. و اگر صاحب آن پيدا نشد از طرف او صدقه بدهد و مى‌تواند به حاکم شرع مراجعه کرده و از او کسب تکليف نمايد.
مسأله 2673 :
اگر چيزى را که پيدا کرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، وضو و نمازش باطل نمى‌شود حتّى اگر نخواهد آن را به صاحبش تحويل دهد.
مسأله 2674 :
اگر کفش او را ببرند و کفش ديگرى به جاى آن بگذارند چنانچه بداند کفشى که مانده مال کسى است که کفش او را برده در صورتى که از پيدا شدن صاحبش مأيوس و يا برايش مشقّت داشته باشد مى‌تواند بجاى کفش خودش بردارد، ولى اگر قيمت آن از کفش خودش بيشتر باشد بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادى قيمت را به او بدهد و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود بايد با اجازه حاکم شرع زيادى قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد. و اگر احتمال دهد کفشى که مانده مال کسى نيست که کفش او را برده بنابر احتياط واجب بايد با آن معامله مجهول المالک نمايد، يعنى از صاحبش تفحّص کند و چنانچه از پيدا کردن او مأيوس شود از طرف او به فقير صدقه بدهد.
مسأله 2675 :
اگر مالى را که کمتر از 6/12 نخود نقره سکّه دار ارزش دارد پيدا کند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاى ديگر بگذارد چنانچه کسى آن را بردارد، براى او حلال است.