ارث طبقه دوم
مسأله 2836 :
طبقه دوم از کسانى که بواسطه خويشى ارث مى‌برند جد، يعنى‌پدربزرگ و جدّه، يعنى مادربزرگ و برادر و خواهر ميّت هستند و اگر برادر و خواهر در حيات نباشند، اولادشان ارث مى‌برند.
مسأله 2837 :
اگر وارث ميّت فقط يک برادر، يا يک خواهر باشد، همه مال به او مى‌رسد و اگر چند برادر پدر و مادرى، يا چند خواهر پدر و مادرى باشد مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‌شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر مى‌برد، مثلاً اگر دو برادر و يک خواهر پدر و مادرى دارد، مال را پنج قسمت مى‌کنند، هر يک از برادرها دو قسمت و خواهر يک قسمت آن را مى‌برد.
مسأله 2838 :
اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد، برادر و خواهر پدرى که از مادر با ميّت جدا است ارث نمى‌برند. و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد چنانچه فقط يک خواهر يا يک برادر پدرى داشته باشد همه مال به او مى‌رسد که اگر چند برادر يا چند خواهر پدرى داشته باشد، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‌شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد، هر برادرى دو برابر خواهر مى‌برد.
مسأله 2839 :
اگر وارث ميّت فقط يک خواهر يا يک برادر مادرى باشد که از پدر با ميّت جدا است، همه مال به او مى‌رسد و اگر چند برادر مادرى يا چند خواهر مادرى يا چند برادر و خواهر مادرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‌شود.
مسأله 2840 :
اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و يک برادر يا يک خواهر مادرى داشته باشد، برادر و خواهر پدرى ارث نمى‌برند و مال را شش قسمت مى‌کنند، يک قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى‌دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‌برد.
مسأله 2841 :
اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و برادر و خواهر مادرى داشته باشد برادر و خواهر پدرى ارث نمى‌برد و مال را سه قسمت مى‌کنند، يک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‌کنند و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى‌دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‌برد.
مسأله 2842 :
اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر پدرى و يک برادر مادرى يا يک خواهر مادرى باشد، مال را شش قسمت مى‌کنند، يک قسمت آن را برادر يا خواهر مادرى مى‌برد و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى‌دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‌برد.
مسأله 2843 :
اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد، مال را سه قسمت مى‌کنند، يک قسمت آن را برادران و خواهران مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‌کنند و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى‌دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‌برد.
مسأله 2844 :
اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصيلى که بعداً گفته مى‌شود مى‌برد و خواهر و برادر به طورى که در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را مى‌برند. و نيز اگر زنى بميرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را مى‌برد و خواهر و برادر به طورى که در مسائل پيش گفته شد ارث خود را مى‌برند. ولى با ارث بردن زن يا شوهر از سهم برادر و خواهر مادرى چيزى کم نمى‌شود ولى از سهم برادر و خواهر پدر و مادرى يا پدرى کم مى‌شود، مثلاً اگر وارث ميّت شوهر و برادر و خواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى او باشد، نصف مال به شوهر مى‌رسد و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادرى مى‌دهند که بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود و آنچه ميماند مال برادر و خواهر پدر و مادرى است که طورى تقسيم مى‌کنند که برادر دوبرابر خواهر ارث ببرد. پس اگر همه مال او شش تومان باشد، سه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادرى و يک تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مى‌دهند.
مسأله 2845 :
اگر ميّت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان مى‌دهند و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادرى به طور مساوى بين آنان قسمت مى‌شود و از سهمى که به برادرزاده و خواهرزاده پدرى يا پدر و مادرى مى‌رسد هر پسرى دو برابر دختر مى‌برد.
مسأله 2846 :
اگر وارث ميّت فقط يک جدّ يا يک جدّه است، چه پدرى باشد يا مادرى، همه مال به او مى‌رسد و با بودن جدّ ميّت، پدرِ جدّ او ارث نمى‌برد.
مسأله 2847 :
اگر وارث ميّت فقط جدّ و جدّه پدرى باشد، مال سه قسمت مى‌شود، دو قسمت را جدّ و يک قسمت را جدّه مى‌برد و اگر جدّ و جدّه مادرى باشد، مال را به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‌کنند.
مسأله 2848 :
اگر وارث ميّت فقط يک جدّ يا جدّه پدرى و يک جدّ يا جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مى‌شود، دو قسمت را جدّ يا جدّه پدرى و يک قسمت را جدّ يا جدّه مادرى مى‌برد.
مسأله 2849 :
اگر وارث ميّت جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مى‌شود. يک قسمت آن را جدّ و جدّه مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‌کنند و دو قسمت آن را به جدّ و جدّه پدرى مى‌دهند و جدّ دو برابر جدّه مى‌برد.
مسأله 2850 :
اگر وارث ميّت فقط زن و جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى او باشد زن يک چهارم از او ارث مى‌برد، و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّ و جدّه مادرى مى‌دهند که به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‌کنند و بقيه را به جدّ و جدّه پدرى مى‌دهند و جدّ دو برابر جدّه مى‌برد و اگر وارث ميّت شوهر و جدّ و جدّه باشد، شوهر نصف مال را مى‌برد و جدّ و جدّه به دستورى که در مسائل گذشته گفته شد، ارث خود را مى‌برند.
مسأله 2851 :
در اجتماع برادر يا خواهر يا برادرها و خواهرها با جدّ يا جدّه يا اجداد يا جدّات چند صورت است:
اوّل اينکه هر يک از جدّ يا جدّه و برادر يا خواهر همه از طرف مادر باشند. در اين صورت مال بين آنها بطور مساوى تقسيم مى‌شود، اگرچه از حيث ذکورت و انوثت مختلف باشند.
دوم اينکه همه آنها از طرف پدر باشند. در اين صورت مال بين آنها نيز بطور مساوى تقسيم مى‌شود در فرضى که همه ذکور يا همه اناث باشند. و اگر مختلف باشند پس هر يک مذکّرى دو مقابل مؤنّث مى‌برد.
سوم اينکه هر يک از جدّ يا جدّه از طرف پدر باشد و برادر يا خواهر از طرف پدر و مادر باشد. حکم اين صورت حکم صورت گذشته است، و دانسته شد که برادر يا خواهر پدرى ميّت اگر با برادر يا خواهر پدرى و مادرى جمع شود، پدرى تنها ارث نمى‌برد.
چهارم اينکه اجداد يا جدّات بعض از آنها پدرى باشد و بعضى مادرى، چه اينکه همه‌شان ذکور باشند يا اناث يا مختلف و برادرها يا خواهرها نيز چنين باشند. در اين صورت از براى خويشان مادرى از برادرها و خواهرها و اجداد و جدّات يک سوم از ترکه است و بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود، اگرچه مختلف باشند از جهت ذکورت و انوثت، و از براى خويشان پدرى از آنها دو سوم از ترکه است که به هر مذکّرى دو مقابل مؤنّث داده مى‌شود، و اگر اختلاف بين آنها نباشد و همه ذکور و يا همه اناث باشند بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود.
پنجم اينکه جدّ يا جدّه از طرف پدر با برادر يا خواهر از طرف مادر جمع شود. در اين صورت برادر يا خواهر در فرضى که يکى باشد يک ششم از مال را مى‌برد و اگر متعدّد باشند يک سوم را بطور مساوى بينشان تقسيم مى‌نمايند و باقيمانده مال جدّ يا جدّه است و اگر جدّ و جدّه هر دو باشند جدّ دو مقابل جدّه مى‌برد.
ششم اينکه جدّ يا جدّه از طرف مادر با برادر از طرف پدر جمع شود. در اين صورت از براى جدّ يا جدّه يک سوم است اگرچه يکى باشد و دو سوم آن براى برادر است اگرچه نيز يکى باشد. و اگر با آن جدّ يا جدّه خواهر از طرف پدر باشد در صورتى که يکى باشد نصف را مى‌برد و اگر متعدّد باشد دوسوم را مى‌برند. و در هر صورت از براى جدّ و يا جدّه يک سوم است و بنابراين اگر خواهر يکى شد، يک ششم از ترکه زائد از فريضه مى‌ماند و احتياط واجب در آن مصالحه است.
هفتم اينکه اجداد يا جدّات بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها برادر يا خواهر پدرى باشد چه اينکه يکى باشد يا متعدّد. در اين صورت از براى جدّ يا جدّه مادرى يک سوم است و با تعدّد بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود اگرچه اختلاف داشته باشند از حيث ذکورت و انوثت، و از براى جدّ يا جدّه پدرى و برادر يا خواهر پدرى دوسوم باقى از ترکه است، و با اختلاف از حيث ذکورت و انوثت با تفاضل و بدون اختلاف بطور مساوى تقسيم مى‌شود. و اگر با آن اجداد يا جدّات برادر يا خواهر مادرى باشد از براى جدّ يا جدّه مادرى با برادر يا خواهر مادرى يک سوم است که بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود اگرچه از حيث ذکورت و انوثت اختلاف داشته باشند. و از براى جدّ و يا جدّه پدرى دو سوم است و بينشان در صورت اختلاف با تفاضل و الا بطور مساوى تقسيم مى‌شود.
هشتم اينکه برادرها يا خواهرها بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها جدّ و يا جدّه پدرى باشد. در اين صورت از براى برادر يا خواهر مادرى يک‌ششم ترکه است اگر يکى باشد و يک سوم از آن است اگر متعدد باشد و بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود. و از براى برادر يا خواهر پدرى با جدّ يا جدّه پدرى باقى از آن ترکه است و بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود در صورتى که اختلاف از حيث ذکورت و انوثت نداشته باشند، و در صورت اختلاف به تفاضل بين آنها تقسيم مى‌شود. و اگر با آن برادرها يا خواهرها، جدّ يا جدّه مادرى باشد از براى جدّ يا جدّه مادرى با برادر يا خواهر مادرى تماماً يک سوم است و بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‌شود، و از براى برادر يا خواهر پدرى دو سوم است و بين آنها در صورت اختلاف از حيث ذکورت و انوثت با تفاضل و در صورت عدم اختلاف بطور مساوى تقسيم مى‌شود.