وضو
مسأله :
در وضو واجب است صورت و دستها را بشويند و جلوى سر و روى پاها را مسح کنند.
مسأله :
در ازاى صورت را بايد از بالاى پيشانى - جايى که موى سر بيرون مى‌آيد - تا آخر چانه شست، و پهناى آن به مقدارى که بين انگشت وسط و شَست قرار مى‌گيرد بايد شسته شود، و اگر مختصرى از اين مقدار را نشويد وضو باطل است، و براى‌آنکه‌يقين‌کند اين‌مقدار کاملاً شسته شده بايد کمى اطراف آن را هم بشويد.
مسأله :
اگر صورت يا دست کسى کوچکتر يا بزرگتر از معمول مردم باشد بايد ملاحظه کند که مردمان معمولى تا کجاى صورت خود را مى‌شويند، او هم تا همانجا را بشويد و اگر دست و صورتش هر دو بر خلاف معمول باشد ولى با هم متناسب باشند لازم نيست ملاحظه معمول را بکند بلکه به دستورى که در مسأله پيش گفته شد وضو بگيرد، و نيز اگر در پيشانى او مو روئيده يا جلوى سرش مو ندارد بايد به اندازه معمول پيشانى را بشويد.
مسأله :
اگر احتمال دهد چرک يا چيز ديگرى در ابروها و گوشه‌هاى چشم و لب او هست که نمى‌گذارد آب به آنها برسد. چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، بايد پيش از وضو وارسى کند که اگر هست برطرف نمايد.
مسأله :
اگر پوست صورت از لاى مو پيدا باشد بايد آب را به پوست برساند و اگر پيدا نباشد شستن مو کافى است، و رساندن آب به زير آن لازم نيست.
مسأله :
اگر شک کند که پوست صورت از لاى مو پيداست يا نه، بايد مو را بشويد و آب را به پوست هم برساند.
مسأله :
شستن توى بينى و مقدارى از لب و چشم که در وقت بستن ديده نمى‌شود واجب نيست، ولى براى آنکه يقين کند از جاهايى که بايد شسته شود چيزى باقى نمانده، واجب است مقدارى از آنها را هم بشويد، و کسى که نمى‌دانسته بايد اين مقدار را بشويد اگر نداند در وضوهايى که گرفته اين مقدار را شسته يا نه، نمازهايى که خوانده صحيح است.
مسأله :
بايد صورت و دستها را از بالا به پايين شست و اگر از پايين به بالا بشويد وضو باطل است.
مسأله :
اگر دست را تر کند و به صورت و دستها بکشد، چنانچه ترى دست به قدرى باشد که به واسطه کشيدن دست، آب کمى بر آنها جارى شود کافى‌است.
مسأله :
بعد از شستن صورت بايد دست راست و بعد از آن دست چپ را از آرنج تا سر انگشتها بشويد.
مسأله :
براى آنکه يقين کند آرنج را کاملاً شسته بايد مقدارى بالاتر از آرنج را هم بشويد.
مسأله :
کسى که پيش از شستن صورت دستهاى خود را تا مچ شسته، در موقع وضوبايد تا سر انگشتان رابشويد و اگرفقط تا مچ را بشويد وضوى او باطل‌است.
مسأله :
در وضو شستن صورت و دستها مرتبه اوّل واجب و مرتبه دوّم جايز و مرتبه سوّم و بيشتر از آن حرام مى‌باشد، ولى در غير دست چپ وضو باطل نيست. و اينکه کدام شستن، اوّل يا دوّم يا سوّم است مربوط به قصد کسى است که وضو مى‌گيرد، پس اگر به قصد شستن مرتبه اوّل مثلاً ده مرتبه آب بريزد، اشکال ندارد و همه آنها شستن اوّل حساب مى‌شود.
مسأله :
بعد از شستن هر دو دست بايد جلوى سر را با ترى آب وضو که در دست راست مانده از بالا به پايين مسح نمايد.
مسأله :
يک قسمت از چهار قسمت سر که مقابل پيشانى است جاى مسح مى‌باشد، و هر جاى اين قسمت را به هر اندازه مسح کند کافى است، گرچه بهتر آن است که از درازا به اندازه درازاى يک انگشت و از پهنا به اندازه پهناى سه انگشت بسته مسح نمايد.
مسأله :
لازم نيست مسح سر بر پوست آن باشد بلکه بر موى جلوى سر هم صحيح است. ولى کسى که موى جلوى سر او به اندازه‌اى بلند است که اگر مثلاً شانه کند به صورتش مى‌ريزد، يا به جاهاى ديگر سر مى‌رسد، بايد بيخ موها را مسح کند يا فرق سر را باز کرده پوست سر را مسح نمايد، و اگر موهايى را که به صورت مى‌ريزد يا به جاهاى ديگر سر مى‌رسد جلوى سر جمع کند و بر آنها مسح نمايد، يا بر موى جاهاى ديگر سر، که جلوى آن آمده مسح کند باطل است.
مسأله :
بعد از مسح سر بايد با ترى آب وضو که در دست مانده روى پاها را از سر يکى از انگشتها تا برآمدگى روى پا مسح کند و بهتر آن است که تا آخر پا را مسح نمايد.
مسأله :
پهناى‌مسح پا به هر اندازه باشد کافى است، ولى بهتر آن است که به اندازه پهناى سه انگشت بسته مسح نمايد، و بهتر از آن، مسح تمام روى پا مى‌باشد.
مسأله :
اگر در مسح‌پا همه‌دست را روى پابگذارند و کمى‌بکشندصحيح‌است.
مسأله :
در مسح سر و روى پا بايد دست را روى آنها بکشند و اگر دست را نگه دارد و سر يا پا را به آن بکشد وضو باطل است، ولى اگر موقعى که دست را مى‌کشد سر يا پا مختصرى حرکت کند اشکال ندارد.
مسأله :
جاى مسح بايد خشک باشد، و اگر به قدرى تر باشد که رطوبت کف دست به آن اثر نکند مسح باطل است. ولى اگر ترى آن به قدرى کم باشد، که به رطوبتى که بعد از مسح در آن ديده مى‌شود بگويند فقط از ترى کف دست است اشکال ندارد.
مسأله :
اگر براى‌مسح‌رطوبتى در کف دست‌نمانده‌باشد نمى‌تواند دست را با آب خارج تر کند بلکه بايد از اعضاى ديگر وضو رطوبت بگيرد و با آن مسح نمايد.
مسأله :
اگر رطوبت کف دست فقط به اندازه مسح سر باشد بايد سر را با همان رطوبت مسح کند و براى مسح پاها از اعضاى ديگر وضو رطوبت بگيرد.
مسأله :
مسح کردن از روى جوراب و کفش باطل است، ولى اگر به واسطه سرماى شديد يا ترس از دزد و درنده و مانند اينها نتواند کفش يا جوراب را بيرون آورد، مسح کردن بر آنها اشکال ندارد، و اگر روى کفش نجس باشد بايد چيز پاکى بر آن بيندازد و بر آن چيز مسح کند.
مسأله :
اگر روى پا نجس باشد و نتواند براى مسح، آن را آب بکشد بايد تيمّم‌نمايد.
مسأله :
انسان مى‌تواند صورت و دستها را به قصد وضو در آب فرو برد، يا آنها را در آب فرو برد و به قصد وضو بيرون آورد.
مسأله :
در وضوى ارتماسى هم بايد صورت و دستها از بالا به پايين شسته شود پس اگر وقتى که صورت و دستها را در آب فرو مى‌برد قصد وضو کند بايد صورت را از طرف پيشانى و دستها را از طرف آرنج در آب فرو برد و اگر موقع بيرون آوردن از آب قصد وضو کند، بايد صورت را از طرف پيشانى و دستها را از طرف آرنج بيرون آورد.
مسأله :
اگر وضوى بعضى از اعضا را ارتماسى و بعضى را غير ارتماسى انجام دهد اشکال ندارد، و همچنين مى‌تواند قسمتى از يک عضو را ارتماسى و قسمتى را غير ارتماسى انجام دهد.
مسأله :
کسى که وضو مى‌گيرد مستحبّ است موقعى که نگاهش به آب مى‌افتدبگويد:
»بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُللَّهِِ الَّذى جَعَلَ الْماءَ طَهُورَاً وَ لَمْ يَجْعَلْهُ نَجِساً«.
] - به نام خداوند و به وسيله او، و حمد براى خداوندى است که آب را پاکيزه قرار داد و آن را نجس قرار نداد. [
و موقعى که پيش از وضو دست خود را مى‌شويد بگويد:
»اَللَّهُمَّ اجْعَلْنى مِنَ التَّوَّابينَ وَاجْعَلْنى مِنَ المُتطَهِّرين«.
] - خداوندا مرا از توبه کنندگان و پاکيزه‌گان قرار ده. [
و در وقت مضمضه کردن يعنى آب در دهان گردانيدن بگويد:
»اَللَّهُمَّ لَقِّنى حُجَّتى يَوْمَ اَلْقاکَ وَ اَطْلِقْ لِسانِى بِذِکْرِکَ«.
] - پروردگارا در روزى که به حضور تو نائل مى‌شوم مرا با حجّت و دليل خويش مواجه گردان و زبانم را به ذکر خودت گويا فرما. [
و در وقت استنشاق يعنى آب در بينى کردن بگويد:
»اَللَّهُمَّ لاتُحَرِّمْ عَلَىَّ ريْحَ الْجَنَّة وَاجْعَلْنى مِمَّنْ يَشُمُّ رِيْحَها وَ رَوْحَها و طيبَها«.
] - بار الها رايحه بهشت را بر من حرام مگردان و مرا از کسانى قرار ده که رايحه بهشت و دلفزايى و عطر آن را درک مى‌کند. [
و موقع شستن صورت بگويد:
»اَللَّهُمَّ بَيِّضْ وَجْهى يَوْمَ تَسْوَدُّ فيه الْوُجُوهُ وَ لا تُسَوِّدْ وَجْهى يَوْمَ تَبْيَضُّ فيه الْوُجُوه«.
] - خداوندا سفيد گردان روى مرا در روزى که بسيارى از صورتها سياه مى‌شود و سياه مگردان روى مرا در روزى که بسيارى از وجوه سفيد مى‌گردد. [
و در وقت شستن دست راست بخواند:
»اَللَّهُمَّ اَعْطِنى کِتابى بِيَمنى وَ الْخُلْدَ فى الْجَنانِ بِيَسارى وَ حاسِبْنى حِساباً يَسيراً«.
] - خداوندا نامه عمل مرا به دست راستم عطا فرما و جاودانگى در بهشت را به دست چپم عطا فرما و محاسبه مرا محاسبه‌اى آسان مقرر فرما. [
و موقع شستن دست چپ بگويد:
»اَللَّهُمَّ لا تُعْطِنى کِتابى بِشِمالى وَ لا مِنْ وَراءِ ظَهْرى وَ لا تَجْعَلْها مَغْلُولَةً اِلى عُنُقى وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِ النّيرانِ«.
] - پروردگارا نامه عمل مرا در دست چپم و از پشت سرم قرار مده و آن را همچون بار گرانى بر گردانم مگذار و من به تو پناه مى‌برم از تکّه پاره‌هاى آتش. [
و موقعى که سر را مسح مى‌کند بگويد:
»اَللَّهُمَّ غَشِّنى بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکاتِکَ و عَفْوِکَ«.
] - بار الها مرا به مهربانى خود و به فزونى‌هاى خود و به بخشش خود، آغشته فرما. [
و در وقت مسح پا بخواند:
»اَللَّهُمَّ ثَبِّتْنى على الصِّراطِ يَوْمَ تَزِلُّ فيهِ الأَقْدامُ وَ اجْعَلْ سَعْيى فى ما يُرْضيکَ عَنّى يا ذَاالجَلالِ وَالْاِکْرام«.
] - خداوندا در روزى که در آن روز، قدمها مى‌لغزد، مرا بر صراط ثابت قدم بدار و کوشش مرا در آن راهى قرار ده که موجب رضايت تو از من مى‌باشد اى صاحب بزرگى و بزرگوارى. [