قرائت و احکام آن
سوال 458 :
نمازى که قرائت آن بلند خوانده نشده باشد، چه حکمى دارد؟ ج: بر مردان واجب است که حمد و سوره را در نمازهاى صبح و مغرب و عشاء بلند بخوانند. اگر سهوا يا جهلا آهسته بخوانند نماز صحيح است، ولى اگر از روى عمد باشد، نماز باطل است.
سوال 459 :
آيا اگر قصد خواندن قضاى نماز صبح را داشته باشيم بايد آن را بلند بخوانيم يا آهسته؟ ج: واجب است که قرائت حمد و سوره در نمازهاى صبح و مغرب و عشاء چه اداء باشد و چه قضاء در هر حالى بلند باشد، حتى اگر قضاى آنها در روز خوانده شود، و اگر عمدا بلند خوانده نشود، نماز باطل است.
سوال 460 :
مى‌دانيم که يک رکعت از نماز متشکل از نيت، تکبيرةالاحرام، حمد، سوره، رکوع و سجده است، و از طرف ديگر در نماز ظهر و عصر و رکعت سوم نماز مغرب و رکعت سوم و چهارم نماز عشاء آهسته خواندن واجب است. ولى در نماز جماعتى که از راديو و تلويزيون مستقيما پخش مى‌کنند، مشاهده مى‌شود که امام جماعت ذکر رکوع و سجده رکعت سوم را بلند مى‌خواند، با توجه به اينکه آن رکوع وسجده دو جزء رکعتى هستند که آهسته خواندن در آن واجب است. اين مسأله چه حکمى دارد؟ ج: وجوبِ بلند خواندن در نمازهاى مغرب و عشاء و صبح و وجوبِ آهسته خواندن در نماز ظهر و عصر، مختص به قرائت حمد و سوره است. همانگونه که وجوب آهسته خواندن در غير از دو رکعت اول نماز مغرب و عشا، فقط مخصوص قرائت حمد يا تسبيحات در رکعت سوم و چهارم است. ولى در ذکر رکوع و سجده و تشهد و سلام و ديگر ذکرهاى واجب در نمازهاى پنجگانه، مکلّف بين آهسته يا بلند خواندن مخيّر است.
سوال 461 :
اگر شخص بخواهد علاوه بر هفده رکعت نماز واجب روزانه، هفده رکعت نماز قضاء احتياطى هم بخواند، آيا قرائت دو رکعت اول و دوم نمازهاى صبح و مغرب و عشاء را بايد بلند بخواند يا آهسته؟ ج: در وجوب جهر و اخفات در نمازهاى واجب فرقى بين نماز اداء و قضا وجود ندارد، هر چند نماز قضا احتياطى باشد.
سوال 462 :
مى‌دانيم که کلمه «صلاة» به حرف «تاء» ختم مى‌شود ولى در اذان «حى على الصلاه» با «هاء» گفته مى‌شود، آيا اين صحيح است؟ ج: ختم لفظ صلوة به هاء، هنگام وقف اشکال ندارد، بلکه متعيّن است.
سوال 463 :
با توجه به نظر حضرت امام «قدس سره» در تفسير سوره مبارکه حمد مبنى بر راجح بودن لفظ «ملک» بر «مالک»، آيا هنگام قرائت اين سوره مبارکه، احتياط در قرائت به هر دو صورت در نمازهاى واجب و غير واجب، صحيح است؟ ج: احتياط در اين مورد اشکال ندارد.
سوال 464 :
آيا صحيح است که نمازگزار هنگام خواندن «غير المغضوب عليهم» آن را بدون عطف فورى، با وقف بخواند و سپس «ولا الضالين» را قرائت نمايد؟ آيا در تشهد وقف بر «محمد» «صلى الله عليه و آله» در جمله «اللهّم صلّ على محمد» و سپس قرائت عبارت «آل محمد» صحيح است؟ ج: وقف و فاصله تا مقدارى که به وحدت جمله ضرر نزند، اشکال ندارد.
سوال 465 :
استفتاء زير از حضرت امام «قدس سره» شده است: با توجه به تعدد اقوال در تلفظ «الضاد» در علم تجويد، شما به کدام قول عمل مى‌کنيد؟
امام «قدس سره» در پاسخ نوشته‌اند: شناخت مخارج حروف بر اساس نظرات علماى تجويد، واجب نيست، بلکه بايد تلفظ هر حرفى به صورتى باشد که نزد عُرف عرب صدق کند که آن حرف را ادا کرده است.
سوال ما اين است که اولا: عبارت «نزد عرف عرب صدق کند که آن حرف را ادا کرده است» به چه معنى است؟
ثانيا: آيا قواعد علم تجويد هم همانند قواعد علم صرف و نحو از عرف و کلام عرب استخراج نشده است؟ در اين صورت چگونه مى‌توان قائل به جدائى آن دو از ريشه خود شد؟
ثالثا: اگر براى کسى از طريق معتبر يقين حاصل شود که حروف را هنگام قرائت از مخارج صحيح خود ادا نمى‌کند و يا به طور کلى حروف و کلمات را صحيح تلفظ نمى‌نمايد و زمينه مناسبى براى يادگيرى از جميع جهات دارد، مثل اين که استعداد خوبى و يا فرصت مناسبى براى فراگيرى اين علم دارد، آيا واجب است در حد استعداد سعى در آموختن قرائت صحيح نمايد؟
ج: ملاک در صحت قرائت، موافقت آن با نحوه قرائت اهل لغتى است که قواعد تجويد از آنها گرفته شده است. بنابراين اگر اختلاف نظرات علماى تجويد در کيفيت تلفظ يکى از حروف ناشى از اختلاف آنان در فهم نحوه تلفظ اهل لغت باشد، مرجع حل اختلاف، خود عرف اهل لغت است. ولى اگر اختلاف نظرات آنان ناشى از اختلاف خود آنان در کيفيت تلفظ باشد، مکلّف در انتخاب هر يک از آن اقوال مخيّر است. کسى که قرائت خود را صحيح نمى‌داند، بايد در صورت تمکن براى يادگيرى قرائت صحيح اقدام نمايد.
سوال 466 :
کسى که از ابتدا و يا بر حسب عادت قصد خواندن سوره فاتحه و اخلاص را داشت و بسم الله الرحمن الرحيم را گفت ولى سهوا سوره را تعيين نکرد، آيا بايد از اول، سوره معينى را قصد نمايد و بعد بسم الله الرحمن الرحيم را قرائت کند؟ ج: اعاده بسم الله الرحمن الرحيم واجب نيست، بلکه مى‌تواند براى خواندن هر سوره‌اى به آن اکتفا کند.
سوال 467 :
آيا اداء کامل الفاظ عربى در نماز واجب است؟ آيا اگر کلمات به صورت عربى صحيح و کامل تلفظ نشود، نماز محکوم به صحت است؟ ج: واجب است که همه ذکرهاى واجب نماز از قبيل قرائت حمد و سوره و غير آنها به طور صحيح قرائت شود و اگر نمازگزار کيفيت صحيح تلفظ کلمات عربى را نمى‌داند، واجب است که ياد بگيرد و اگر قادر به يادگيرى نيست، معذور است.
سوال 468 :
آيا بر قرائت قلبى در نماز يعنى گذراندن کلمات در قلب بدون تلفظ آنها، قرائت صدق مى‌کند يا خير؟ ج: عنوان قرائت بر آن صدق نمى‌کند و در نماز واجب است که کلمات تلفظ شوند، به طورى که قرائت بر آن صدق کند.
سوال 469 :
بنا بر نظر بعضى از مفسرين، تعدادى از سوره‌هاى قرآن کريم مثل سوره فيل، قريش، انشراح، وضحى يک سوره کامل محسوب نمى‌شوند. آنان مى‌گويند: کسى که يکى از آن دو سوره مثل سوره فيل را در نماز قرائت کند، حتما بايد بعد از آن، سوره قريش را هم بخواند و همچنين دو سوره انشراح وضحى بايد با هم قرائت شوند. بنابراين اگر کسى بر اثر جهل به مسأله، سوره فيل يا انشراح را به تنهائى در نماز بخواند، وظيفه او چيست؟ ج: اگر در يادگيرى مسأله کوتاهى نکرده باشد، نمازهاى گذشته او محکوم به صحت است.
سوال 470 :
اگر شخصى هنگام نماز بر اثر غفلت در رکعت سوم يا چهارم نماز ظهر، حمد و سوره بخواند و بعد از نماز متوجه شود، آيا اعاده نماز بر او واجب است، و اگر متوجه نشود، آيا نماز وى صحيح است؟ ج: در فرض سوال، نمازش صحيح است.
سوال 471 :
آيا بانوان مى‌توانند، حمد و سوره نمازهاى صبح و مغرب و عشاء را بلند بخوانند؟ ج: مى‌توانند بلند يا آهسته بخوانند ولى اگر نامحرم صدايشان را مى‌شنود، بهتر است آهسته بخوانند.
سوال 472 :
طبق نظر امام خمينى «قدس سره» ملاک آهسته خواندن قرائت در نماز ظهر و عصر، عدم جهر است و ما مى‌دانيم که به استثناى ده حرف، بقيه حروف با صدا هستند، بنابراين اگر نماز ظهر و عصر را آهسته و بدون صدا بخوانيم، هجده حرف صدادار درست تلفظ نخواهند شد، خواهشمند است اين مسأله را توضيح فرمائيد. ج: ملاک اخفات (آهسته خواندن) عدم وجود جوهر صدا نيست، بلکه ملاک آشکار نکردن آن است و در مقابل، ملاک جهر (بلند خواندن) آشکار کردن جوهر صدا است.
سوال 473 :
افراد خارجى اعم از زن و مرد که مسلمان مى‌شوند و شناختى نسبت به کلمات عربى ندارند، چگونه مى‌توانند واجبات دينى خود اعم از نماز و غيره را انجام دهند؟ و اصولا نيازى به فراگيرى عربى براى اين کار وجود دارد؟ ج: يادگيرى تکبيرة الاحرام، حمد، سوره، تشهد و سلام نماز و هر چيزى که عربى بودن در آن شرط است، واجب است.
سوال 474 :
آيا دليلى بر اين که نافله‌هاى شب يا نافله نمازهائى که بلند خواندن قرائت در آنها واجب است، بايد بلند خوانده شوند و نافله نمازهائى که آهسته خواندن آن واجب است، بايد آهسته خوانده شوند، وجود دارد؟ اگر جواب مثبت باشد آيا اگر نافله‌هاى نمازهاى جهرى آهسته خوانده شوند و همچنين برعکس، مجزى است؟ ج: قرائت در نافله‌هاى نمازهاى جهرى مستحب است که بلند باشد و در نمازهاى اخفاتى مستحب است که آهسته باشد و اگر بر عکس هم انجام شود، مجزى است.
سوال 475 :
آيا بعد از قرائت سوره حمد در نماز واجب است که يک سوره کامل خوانده شود يا تلاوت مقدارى از قرآن کريم هم کافى است؟ و در صورت اول آيا بعد از قرائت سوره، خواندن بعضى از آيات قرآنى جايز است؟ ج: در نمازهاى واجب يوميه، قرائت آياتى از قرآن کريم به جاى سوره کامل، مجزى نيست. ولى قرائت بعضى از آيات به قصد قرآن بعد از قرائت يک سوره کامل، اشکال ندارد.
سوال 476 :
اگر بر اثر سهل انگارى و يا لهجه‌اى که انسان به آن تکلم مى‌کند، اشتباهى در قرائت حمد و سوره و يا در اعراب و حرکات کلمات نماز رخ دهد مثلا کلمه يولَد به جاى فتح لام، به کسر لام خوانده شود، نماز چه حکمى دارد؟ ج: اگر عامد يا جاهل مقصر (قادر بر يادگيرى) باشد، نماز باطل است، والاّ نماز صحيح است. البته اگر نمازهاى گذشته را با اعتقاد به صحت، به صورت مذکور خوانده باشد، در هر صورت قضاى آنها واجب نيست.
سوال 477 :
شخصى است که حدود 35 يا 40 سال سن دارد و پدر و مادرش در دوران کودکى به او نماز ياد نداده‌اند و سواد هم ندارد، اما سعى کرده است که نماز را به صورت صحيح ياد بگيرد، ولى قادر بر اداى صحيح کلمات و ذکرهاى نماز نيست و بعضى از کلمات را اصلا نمى‌تواند تلفظ کند، آيا نماز او صحيح است؟ ج: اگر آنچه را که قادر بر تلفظ آن است، انجام دهد، نمازش محکوم به صحت است.
سوال 478 :
من کلمات نماز را همانگونه که از پدر و مادرم آموخته‌ام و در دبيرستان آموزش داده‌اند، تلفظ مى‌کردم. بعدا متوجه شدم که کلمات را اشتباه ادا مى‌کرده‌ام. آيا طبق فتواى امام «قدس سره» اعاده نماز بر من واجب است يا آنکه همه نمازهائى را که به آن صورت خوانده‌ام، صحيح هستند؟ ج: در فرض سوال، تمامى نمازهاى گذشته محکوم به صحت است و اعاده و قضاء ندارد.
سوال 479 :
کسى که بر اثر ابتلاء به بيمارى لالى قادر بر تکلم نيست، ولى حواس سالمى دارد، اگر نمازش را با اشاره بخواند، آيا صحيح است؟ ج: نماز او در فرض مزبور صحيح و مجزى است.