احکام سرقفلى
مسأله 2941 :
کسانى که خانه يا دکان يا غير آنها را از صاحبانش اجاره مى‌کنند، مدّت اجاره که به سر رسيد حرام است بدون اذن صاحب محل در آن‌جا اقامت کنند و بايد محل را فوراً با عدم رضايت صاحبش تخليه کنند و اگر نکنند غاصب و ضامن محل، و ضامن مثل مال الاجاره آن هستند و براى آنها به هيچ وجه حقّى شرعاً نيست، چه مدّت اجاره آنها کوتاه باشد يا طولانى و چه بودن آنها در مدّت اجاره موجب زيادت ارزش محل شده باشد يا نه و چه بيرون رفتن از محل، موجب نقص در تجارتشان باشد يا نه.
مسأله 2942 :
اگر کسى از مستأجر سابق که مدّت اجاره‌اش گذشته است، محلى را اجاره کند، اجاره‌اش صحيح نيست، و توقّفش در آن محل حرام و غصب است مگر با اجازه صاحب محل و اگر به محل خسارت وارد شود يا تلف شود، موجب ضمان است براى اين شخص و مادامى که توقّف نموده است، بايد مثل مال الاجاره را به صاحب محل بپردازد.
مسأله 2943 :
اگر شخص غاصب که مستأجر سابق است، چيزى به عنوان سرقفلى از شخصى که محل را به او اجاره داده است بگيرد، حرام است و اگر آنچه را که گرفته است تلف کند يا به حادثه‌اى تلف شود ضامن دهنده است.
مسأله 2944 :
اگر محلّى را اجاره کند در مدّتى و حق داشته باشد که به غير اجاره دهد در بين مدّت و اجاره محل ترقّى کند، مى‌تواند آن محل را اجاره دهد به همان مقدار که اجاره کرده است و مقدارى هم به عنوان سرقفلى از آن شخص بگيرد که به او اجاره دهد، مثلاً اگر دکانى را اجاره نموده ده سال به ماهى ده تومان و پس از مدّتى اجاره محل افزايش پيدا کرد به ماهى صد تومان، در صورتى که حقّ اجاره داشته باشد مى‌تواند آن‌جا را در مابقى مدّت اجاره دهد به ماهى ده تومان و يک هزار تومان مثلاً به رضايت طرفين از آن شخص بگيرد که محل را به او اجاره دهد.
مسأله 2945 :
اگر محلّى را اجاره کند از صاحبش و شرط کند بر او که مدّت بيست سال مثلاً قيمت اجاره را بالا نبرد و شرط کند که اگر محلّ مذکور را به غير تحويل داد، صاحب محل با شخص ثالث نيز همين نحو عمل کند و اگر ثالث به ديگرى تحويل داد، نيز همين نحو عمل کند و اجاره را بالا نبرد، جايز است از براى مستأجر که محل را به ديگرى تحويل دهد و مقدارى سرقفلى از او بگيرد که محل را به او تحويل دهد و سرقفلى به اين نحو حلال است دومى به سومى و سومى به چهارمى نيز مى‌تواند به حسب قرار تحويل دهد و از او به اين عنوان سرقفلى بگيرد.
مسأله 2946 :
اگر مستأجر بر مؤجر شرط کند در ضمن عقد اجاره که مال الاجاره را تا مدّتى، زياد نکند و حقّ اخراج او را از محل نداشته باشد و حق داشته باشد به مقدارى که اجاره نموده در سال‌هاى بعد از او اجاره نمايد و بر مؤجر لازم باشد که اجاره به او بدهد، مى‌تواند مبلغى از او بگيرد يا از غير از او، براى اسقاط حقّ خود يا براى تخليه محل و اين گونه سرقفلى حلال است.
مسأله 2947 :
مالک مى‌تواند هر مقدارى بخواهد به عنوان سرقفلى از شخص بگيرد که محل را به او اجاره دهد و اگر مستأجر حقّ اجاره به غير داشته باشد مى‌تواند از او مقدارى بگيرد که اجاره به او بدهد و اين نحو سرقفلى مانع ندارد.