موسيقى و غنا
سوال 1128 :
ملاک تمييز موسيقى حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقى کلاسيک حلال است، بسيار مناسب است که معيار آن را بيان فرماييد؟ ج: هر موسيقى که به نظر عرف موسيقى لهوى و مطرب که مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقى حرام محسوب مى‌شود و فرقى نمى‌کند که موسيقى کلاسيک باشد يا غير کلاسيک. تشخيص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است و اگر موسيقى اين گونه نباشد بخودى خود اشکال ندارد.
سوال 1129 :
گوش دادن به نوارهايى که توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا مؤسسه اسلامى ديگر مجاز اعلام شده‌اند، چه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسيقى مثل کمان، ويولون و نى چه حکمى دارد؟ ج: جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخيص خود مکلّف است که اگر تشخيص دهد مشتمل بر غنا و موسيقى لهوى مناسب با مجالس عيش و نوش و خوش‌گذرانى و همچنين مطالب باطل نيست، گوش دادن به آن اشکال ندارد بنابراين تجويز آن توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا هر مؤسسه اسلامى ديگر به تنهايى دليل شرعى براى مباح بودن آن نيست و بکارگيرى آلات موسيقى در موسيقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جايز نمى‌باشد، ولى استفاده حلال از آنها براى اهداف عقلائى اشکال ندارد و تشخيص مصاديق هم موکول به نظر خود مکلّف است.
سوال 1130 :
منظور از موسيقى مطرب ولهوى چيست؟ و راه تشخيص موسيقى مطرب و لهوى از غير آن چيست؟ ج: موسيقى مطرب و لهوى آن است که به سبب ويژگيهائى که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بى‌بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.
سوال 1131 :
آيا شخصيت نوازنده و محل نواختن و يا غرض و هدف از آن در حکم موسيقى تأثير دارد؟ ج: موسيقى حرام، موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهى شخصيت نوازنده يا کلام همراه آهنگ يا مکان و يا ساير شرايط در اينکه موسيقى تحت عنوان موسيقى مطرب و لهوى حرام و يا عنوان حرام ديگر قرار بگيرد مؤثر است مانند اينکه بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.
سوال 1132 :
آيا معيار حرمت موسيقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است يا اينکه ميزان تحريک و تهييج آن هم تأثير دارد؟ و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چه حکمى دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايى که به صورت سه ضرب و همراه با موسيقى خوانده مى‌شوند، چه حکمى دارد؟ ج: ملاک آن ملاحظه کيفيت نواختن موسيقى با در نظر گرفتن همه خصوصيات و ويژگيهاى آن است و اينکه از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسيقى که به حسب طبيعت خود از نوع موسيقى لهوى باشد، حرام است اعم از اينکه مهيّج باشد يا خير و موجب ايجاد حزن و اندوه و حالات ديگر در شنونده بشود يا خير و هرگاه غزل‌هائى که همراه با موسيقى خوانده مى شوند به صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آيند، خواندن و شنيدن آنها حرام است.
سوال 1133 :
غنا چيست؟ آيا غنا فقط شامل صداى انسان است يا اينکه شامل صداهاى حاصل از آلات موسيقى هم مى‌شود؟ ج: غنا عبارت است از صداى انسان در صورتى که باترجيع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به اين صورت و گوش دادن به آن حرام است.
سوال 1134 :
آيا زدن بر ظرفها و ساير وسايلى که جزء آلات موسيقى نيستند، در عروسى‌ها توسط زنان جايز است؟ اگر صدا به بيرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمى دارد؟ ج: جواز اين عمل بستگى به کيفيت نواختن دارد. اگر به شيوه متداول در عروسى‌هاى سنّتى باشد و لهو محسوب نشود و فسادى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.
سوال 1135 :
دف زدن توسط زنان درعروسى ها چه حکمى دارد؟ ج: استفاده از آلات موسيقى براى نواختن موسيقى لهوى و مطرب جايز نيست، امّا آوازخوانى در مجالس عروسى، بعيد نيست براى زنان جايز باشد.
سوال 1136 :
آيا گوش‌دادن به غنا در خانه جايز است؟ اگر در فردى تأثير نداشته باشد چه حکمى دارد؟ ج: گوش دادن به غنا بطور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهايى شنيده شود و يا در حضور ديگران و چه در او تأثير بگذارد يا خير.
سوال 1137 :
بعضى از جوانان که تازه به سن بلوغ رسيده‌اند از مراجعى تقليد مى‌کنند که فتوى به حرمت موسيقى بطور مطلق داده‌اند هر چند از راديو و تلويزيون دولت اسلامى پخش شود، حکم اين مسئله چيست؟ و آيا اگر ولىّ فقيه گوش دادن به موسيقى حلال را اجازه داده باشد، آيا تجويز او بخاطر احکام حکومتى براى جواز آن کافى است يا اينکه آنان بايد به فتواى مرجع تقليد خود عمل کنند؟ ج: فتوى به جواز يا عدم جواز گوش دادن به موسيقى از احکام حکومتى نيست، بلکه حکم شرعى فقهى است و بر هر مکلّفى واجب است در اعمالش به فتواى مرجع تقليد خود مراجعه کند. ولى موسيقى اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده‌اى هم بر آن مترتّب نگردد، دليلى بر حرمت آن وجود ندارد.
سوال 1138 :
مقصود از موسيقى و غنا چيست؟ ج: غنا يعنى ترجيع صدا به نحوى که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولى موسيقى، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، فى نفسه جائز است و اشکال ندارد.
سوال 1139 :
من در مکانى کار مى‌کنم که صاحب آن هميشه به نوارهاى غنا گوش مى‌دهد و من هم مجبور به شنيدن آن هستم، آيا اين کار براى من جايز است ياخير؟ ج: اگر نوارها در بردارنده غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشند، گوش دادن و شنيدن آن جايز نيست.ولى اگر مجبور به حضور در آن مکان هستيد، رفتن به آنجا و کارکردن در آن براى شما اشکال ندارد ولى واجب است به غنا گوش ندهيد هر چند به گوش شما بخورد و آن را بشنويد.
سوال 1140 :
موسيقى که از راديو و تلويزيون جمهورى اسلامى پخش مى‌شود، چه حکمى دارد؟ آيا اين گفته که حضرت امام«قدس سره» موسيقى را بطور مطلق حلال اعلام کرده‌اند، صحيح است؟ ج: نسبت حلال دانستن موسيقى به طور مطلق به راحل عظيم الشأن حضرت امام خمينى«قدس سره» کذب و افتراء است. امام«قدس سره» معتقد به حرمت موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت بودند و نظر ما هم همين است، ولى اختلاف در ديدگاهها از تشخيص موضوع نشأت مى‌گيرد زيرا تشخيص موضوع موکول به نظر خود مکلّف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا مى‌کند که در اين صورت موسيقى که به تشخيص مکلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام مى‌باشد وامّا صداهاى مشکوک محکوم به حليّت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايى دليل شرعى بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نمى‌شود.
سوال 1141 :
گاهى از راديو و تلويزيون آهنگهايى پخش مى‌شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آيا بر من واجب است که از گوش دادن به آنها خوددارى نموده و ديگران را هم از آن منع کنم؟ ج: اگر آنها را از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو مى‌دانيد، جايز نيست به آنها گوش دهيد، ولى نهى ديگران از باب نهى از منکر منوط به اين است که احراز نماييد که آنان هم آهنگهاى مزبور را از نوع موسيقى حرام مى‌دانند.
سوال 1142 :
گوش دادن و توزيع غنا و موسيقى لهوى که محصول کشورهاى غربى است، چه حکمى دارد؟ ج: در عدم جواز گوش دادن به موسيقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل، فرقى بين زبانها و کشورهاى محل توليد وجود ندارد. بنابر اين خريد و فروش و گوش دادن و توزيع اين نوارها در صورتى که محتوى غنا يا موسيقى لهوى حرام باشند جايز نيست.
سوال 1143 :
خواندن به صورت غنا توسط هر يک از مرد يا زن چه از طريق نوار کاست باشد و يا از طريق راديو و چه همراه موسيقى باشد و يا نباشد، چه حکمى دارد؟ ج: غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جايز نيست اعم از اينکه توسط مرد باشد يا زن و بطور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد يا نه.
سوال 1144 :
نواختن موسيقى به منظور اهداف و اغراض عقلائى و حلال در مکان مقدسى مانند مسجد چه حکمى دارد؟ ج: نواختن موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق جايز نيست حتّى اگر در غير مسجد و براى غرض عقلائى حلالى باشد، ولى اجراى سرودهاى انقلابى و مانند آن همراه با نغمه‌هاى موسيقى در مکان مقدس و در مناسبتهايى که آن را اقتضا مى‌کند، اشکال ندارد مشروط بر اينکه با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکانهايى مثل مسجد براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد نکند.
سوال 1145 :
آيا آموختن موسيقى بخصوص سنتور جايزاست؟ ترغيب و تشويق ديگران به آن چه حکمى دارد؟ ج: بکارگيرى آلات موسيقى براى نواختن موسيقى غيرلهوى، اگر براى اجراى سرودهاى انقلابى يا دينى و يا براى اجراى برنامه‌هاى فرهنگى مفيد و برنامه‌هاى ديگر با غرض عقلائى مباح باشد، اشکال ندارد به شرط اينکه مستلزم مفاسد ديگرى نباشد و همچنين آموختن و ياددادن نوازندگى براى امر فوق فى‌نفسه اشکال ندارد.
سوال 1146 :
گوش دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غير آن را با آهنگ و ترجيع مى‌خواند اعم از اينکه شنونده، جوان باشد ياخير، مذکر باشد يا مؤنث چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چيست؟ ج: اگر صداى زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداى او هم به قصد لذت و ريبة نباشد و مفسده‌اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقى بين موارد فوق نيست.
سوال 1147 :
آيا موسيقى سنّتى که ميراث ملى ايران مى‌باشد، حرام است يا خير؟ ج: چيزى که از نظر عرف، موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت محسوب شود، بطور مطلق حرام است و در اين مورد فرقى بين موسيقى ايرانى و غيرايرانى و موسيقى سنتى و غير آن نيست.
سوال 1148 :
گاهى از راديوهاى عربى بعضى ازآهنگهاى موسيقى پخش مى‌شود، آيا گوش دادن به آنها بخاطر علاقه به شنيدن زبان عربى جايز است؟ ج: گوش دادن به موسيقى لهوى متناسب با مجالس لهو و معصيت بطور مطلق حرام است و علاقه به شنيدن زبان عربى مجوز شرعى براى آن محسوب نمى‌شود.
سوال 1149 :
آيا تکرار اشعارى که بصورت آواز و بدون موسيقى خوانده مى‌شوند جايز است؟ ج: غنا حرام است هر چند همراه بانواختن آلات موسيقى نباشد و منظور از غنا ترجيع صدا به نحوى است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد، ولى صرف تکرار شعر اشکال ندارد.
سوال 1150 :
خريد و فروش آلات موسيقى چه حکمى دارد؟ و حدود استفاده از آنها کدام است؟ ج: خريد و فروش آلات مشترک براى نواختن موسيقى غير لهوى اشکال ندارد.
سوال 1151 :
آيا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جايز است؟ ج: غنا صوتى است که با ترجيع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که بطور مطلق حرام است حتّى اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثيه و غيره باشد.
سوال 1152 :
امروزه موسيقى براى معالجه بعضى از بيماريهاى روانى مانند افسردگى، اضطراب، مشکلات جنسى و سرد مزاجى زنان بکار مى‌رود، حکم آن چيست؟ ج: اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امين اين است که معالجه متوقف بر استفاده از موسيقى است، بکارگيرى آن به مقدارى که معالجه بيمار اقتضا مى‌کند اشکال ندارد.
سوال 1153 :
گوش دادن به غنا اگر باعث تمايل بيشتر انسان به همسرش شود، چه حکمى دارد؟ ج: مجرّد افزايش تمايل به همسر مجوّز شرعى براى گوش دادن به غنا محسوب نمى‌شود.
سوال 1154 :
اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به اينکه گروه نوازندگان نيز زن هستند، چه حکمى دارد؟ ج: اگر اجراى کنسرت به صورت ترجيع مطرب(غنا) نباشد و موسيقى هم که نواخته مى‌شود از نوع لهوى حرام نباشد، اين امر فى‌نفسه اشکال ندارد.
سوال 1155 :
اگر معيار حرمت موسيقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهائى که باعث ايجاد طرب در بعضى از مردم حتّى کودک غير مميّز مى‌شوند، چه حکمى دارند؟ و آيا گوش دادن به نوارهاى مبتذلى که در آنها زنان به صورت غنا مى‌خوانند ولى طرب‌آور نيستند جايز است؟ همچنين مسافرينى که سوار اتوبوس‌هاى عمومى که غالبا از اين نوارها استفاده مى‌کنند مى‌شوند، چه تکليفى دارند؟ ج: چنانچه موسيقى يا آوازى که با ترجيع و طرب همراه است از لحاظ کيفيت يا مضمون يا حالت خاص شخص نوازنده يا خواننده در خلال نواختن يا خواندن از نوع غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشد، گوش کردن به آن حرام است حتّى براى کسى که او را به طرب نيندازد و تحريک نکند و اگر در اتوبوس‌ها و ماشين‌هاى ديگر نوار غنا يا موسيقى لهوى پخش شود، مسافرين بايد از گوش دادن به آن خوددارى نموده و نهى از منکر کنند.
سوال 1156 :
آيا جايز است مردى غناى زن اجنبيه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آيا غناى زن براى شوهر و برعکس جايز است؟ و آيا اين گفته صحيح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحريم غنا ناشى از تحريم آن مجالس است نظير تحريم تجارت و ساخت مجسمه که فايده‌اى غير از عبادت براى آن متصوّر نيست، بنابر اين انتفاء مناط و علت حکم در اين زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است؟ ج: گوش دادن به غنا که عبارت است از ترجيع صدا به نحوى که طرب‌انگيز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقا حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمى‌کند و حرمت غنا و مجسمه‌سازى و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شيعه محسوب مى‌شوند و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمى‌باشد، بلکه تا زمانى که اين عنوان حرام بر آنها صدق کند، حکم آنها حرمت و وجوب اجتناب بطور مطلق است.
سوال 1157 :
دانشجويان دانشکده علوم تربيتى بايد در مرحله دروس اختصاصى در درس سرودها و آوازهاى انقلابى شرکت کنند زيرا در آنجا قطعه‌هاى موسيقى را آموخته و بطور اجمالى با آنها آشنا مى شوند. وسيله اصلى فراگيرى اين درس ارگ است، آموختن اين درس که جزء واحدهاى اجبارى است چه حکمى دارد؟ خريد و استفاده از وسيله مذکور براى ما چه حکمى دارد؟ و بخصوص خواهران نسبت به اجراى تمرين در برابر مردها چه وظيفه‌اى دارند؟ ج: استفاده از آلات موسيقى فى‌نفسه براى اجراى سرودهاى انقلابى و برنامه‌هاى دينى و فعاليت‌هاى فرهنگى و تربيتى مفيد، اشکال ندارد و خريد و فروش آلات نوازندگى و ياددادن و فراگيرى آن براى استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران مى‌توانند با رعايت حجاب واجب و ضوابط شرعى در کلاس درس حاضر شوند.
سوال 1158 :
بعضى از ترانه‌ها در ظاهر انقلابى هستند و عرف هم آنها را انقلابى مى‌داند ولى نمى‌دانيم که آيا خواننده، قصد خواندن يک ترانه انقلابى را داشته يا يک ترانه طرب‌آور و لهو را، با توجه به اينکه خواننده مسلمان نيست ولى ترانه‌هاى او ملّى و متضمّن جملاتى برضد اشغال و همچنين تحريک مردم به مقاومت است، گوش دادن به اين ترانه‌ها چه حکمى دارد؟ ج: اگر کيفيت آنها از نظر شنونده عرفا، طرب‌آور و لهوى نباشد، گوش دادن به آنها اشکال ندارد و قصد و نيّت خواننده و مضمون چيزى که مى‌خواند در اين باره تأثيرى ندارد.
سوال 1159 :
جوانى بعنوان مربّى و داور بين‌المللىِ بعضى از ورزشها بکار اشتغال دارد. شغل او اقتضا مى‌کند که به بعضى از باشگاههائى وارد شود که غنا و موسيقى حرام در آنها پخش مى‌شود، با توجه به اينکه اين کار مقدارى از هزينه‌هاى زندگى او راتأمين مى‌کند و فرصتهاى شغلى هم در محل زندگى او کم است، آيا اين کار براى او جايز است؟ ج: اين شغل براى او اشکال ندارد هر چند گوش دادن به غنا و موسيقى لهوى براى او حرام است امّا در موارد اضطرارى جايز است داخل مجلس غنا و موسيقى حرام شود، ولى بايد از گوش دادن به آن اجتناب کند و آنچه که بدون اختيار به گوش او مى‌خورد، اشکال ندارد.
سوال 1160 :
آيا فقط گوش دادن به موسيقى، حرام است يا اينکه شنيدن آن هم حرام است؟ ج: شنيدن غنا يا موسيقى لهوى و طرب‌آور حکم گوش دادن را ندارد مگر در بعضى از موارد که شنيدن از نظر عرف گوش دادن محسوب مى‌شود.
سوال 1161 :
آيا نواختن موسيقى همراه قرائت قرآن با غير از آلاتى که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جايز است؟ ج: تلاوت قرآن کريم با صداى زيبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن کريم اشکال ندارد، بلکه امر راجحى است مشروط براينکه به حدّ غناى حرام نرسد، ولى نواختن موسيقى با آن، وجه شرعى ندارد.
سوال 1162 :
طبل زدن در جشن‌هاى ميلاد و غير آن چه حکمى دارد؟ ج: استفاده از آلات نوازندگى و موسيقى به نحو لهوى و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق حرام است.
سوال 1163 :
آلات موسيقى که دانش‌آموزان مدارس عضو گروههاى سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده مى‌کنند چه حکمى دارند؟ ج: آن دسته از آلات موسيقى که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده براى کارهاى حلال محسوب مى‌شوند، جايز است بطور غير لهوى براى مقاصد حلال بکار گرفته شوند ولى آلاتى که عرفا از آلات مخصوص لهو محسوب مى‌شوند جايز نيست مورد استفاده قرار گيرند.
سوال 1164 :
آيا ساخت سنتور که از آلات موسيقى محسوب مى‌شود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جايز است؟ آيا بهره‌گيرى از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکميل صنعت سنتورسازى و تشويق نوازندگان به نواختن آن جايز است؟ و آيا آموزش موسيقى سنتى ايرانى به قصد نشر و احياى موسيقى اصيل جايز است؟ ج: استفاده از آلات نوازندگى موسيقى براى اجراى سرودهاى ملّى يا انقلابى يا هر امر حلال و مفيدى تا زمانى که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصيت نرسيده است اشکال ندارد. همچنين موسيقى و تعليم و يادگرفتن و ساختن آلات آن براى اهداف مذکور فى‌نفسه اشکال ندارد.
سوال 1165 :
چه آلاتى لهو محسوب مى‌شوند و استفاده از آنها به هيچ وجه جايز نيست؟ ج: آلاتى که نوعا در لهو و لعب بکار مى‌روند و منفعت حلالى دربرندارند.
سوال 1166 :
آيا گرفتن اجرت براى تکثير نوارهاى صوتى که محتوى امور حرامى هستند جايز است؟ ج: هرنوار صوتى که گوش دادن به آن حرام است، تکثير و گرفتن اجرت براى آن هم جايز نيست.