نمازهای واجب (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

نمازهاى واجب

نمازهاى واجب شش است:

اوّل: نمازهاى يوميّه،

دوّم: نماز آيات،

سوّم: نماز ميّت،

چهارم: نماز طواف واجب خانه کعبه (مانند نماز طواف در عمره تمتّع و عمره مفرده، و نماز طواف در حجّ تمتّع و نماز طواف نساء).

پنجم: نماز قضاى پدر و مادر که بر پسر بزرگتر واجب است،

ششم: نمازى که به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مى شود(1).

نمازهاى واجب يوميّه

نمازهاى واجب يوميّه پنج است: ظهر و عصر; هرکدام چهار رکعت. مغرب، سه رکعت. عشا، چهار رکعت صبح، دو رکعت.

مسأله 732 :

در سفر بايد نمازهاى چهار رکعتى را با شرائطى که گفته مى شود دو رکعت خواند.

وقت نماز ظهر و عصر

مسأله 733 :

اگر چوب يا چيزى مانند آن را، راست در زمين هموار فرو برند صبح که خورشيد بيرون مى آيد سايه آن به طرف مغرب مى افتد و هرچه آفتاب بالا مى آيد اين سايه کم مى شود و در شهرهاى ما در اوّل ظهر شرعى(2) به آخرين درجه کمى مى رسد و ظهر که گذشت سايه آن به طرف مشرق برمى گردد و هرچه خورشيد رو به مغرب مى رود، سايه زيادتر مى شود. بنابراين وقتى سايه به آخرين درجه کمى رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت، معلوم مى شود ظهر شرعى شده است. ولى

1 ـ لازم به تذکر است که نمازهائى که به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مى شود، خود نماز واجب نيست بلکه وفاى به عقد اجاره و نذر و قسم و وفاى به عهد واجب است.

2 ـ ظهر شرعى در بعضى از مواقع سال. چند دقيقه پيش از ساعت دوازده (به ساعت ظهر کوک) و گاهى چند دقيقه بعد از ساعت دوازده است (البته همه شهرستانها اين طور نمى باشد).

[129]

در بعضى شهرها مثل مکّه که گاهى موقع ظهر سايه به کلّى از بين مى رود بعد از آنکه سايه دوباره پيدا شد، معلوم مى شود ظهر شده است.

مسأله 734 :

چوب يا چيز ديگرى را که براى معيّن کردن ظهر به زمين فرو مى برند شاخص گويند.

مسأله 735 :

نماز ظهر و عصر هرکدام وقت مخصوص و مشترکى دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتى که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. و وقت مخصوص نماز عصر موقعى است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد که اگر کسى تا اين موقع نماز ظهر را نخوانده، نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند. و مابين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر کسى در اين وقت اشتباهاً نماز ظهر يا عصر را به جاى ديگرى بخواند، نمازش صحيح است.

مسأله 736 :

اگر پيش از خواندن نماز ظهر، سهواً مشغول نماز عصر شود و در بين نماز بفهمد اشتباه کرده است، چنانچه در وقت مشترک باشد، بايد نيّت را به نماز ظهر برگرداند يعنى نيّت کند که آنچه تا حال خوانده ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مى خوانم همه نماز ظهر باشد و بعد از آنکه نماز را تمام کرد، نماز عصر را بخواند. و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد، بايد نيّت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام کند، و بعد نماز عصر بخواند. و احتياط مستحب آن است که بعد از نماز عصر دوباره نماز ظهر و عصر را بخواند.

مسأله 737 :

نماز جمعه دو رکعت است و در روز جمعه جانشين نماز ظهر مى شود و در زمان حضور پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امام معصوم (عليه السلام) و نائب خاصّ او واجب عينى است امّا در زمان غيبت کبرى واجب تخييرى است يعنى ميان نماز جمعه و نماز ظهر مخيّر است ولى در زمانى که حکومت عدل اسلامى باشد و نماز جمعه اقامه شود بهتر آن است که نماز جمعه خوانده شود.

مسأله 738 :

احتياط واجب آن است که نماز جمعه را از موقعى که عرفاً اوّل ظهر مى گويند تأخير نياندازند و اگر از اوائل ظهر تأخير افتاد به جاى نماز جمعه نماز ظهر بخوانند.

مسأله 739 :

همانطور که در مسأله (730) بيان شد براى هريک از نمازهاى ظهر و عصر، و مغرب و عشا يک وقت مخصوص وجود دارد، که اگر مکلّف عمداً نماز

[130]

عصر را در وقت مخصوص ظهر يا نماز عشا را عمداً در وقت مخصوص مغرب بخواند نمازش باطل است. امّا اگر بخواهد نماز ديگرى مانند قضاء نماز صبح يا غير آن را در وقت مخصوص ظهر يا مغرب بخواند نمازش صحيح است.

وقت نماز مغرب و عشاء

مسأله 740 :

مغرب موقعى است که سرخى طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پيدا مى شود از بالاى سر انسان بگذرد.

مسأله 741 :

نماز مغرب و عشا هرکدام وقت مخصوص و مشترکى دارند:

وقت مخصوص نماز مغرب از اوّل مغرب است تا وقتى که از مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز بگذرد بنابراين اگر کسى مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در اين وقت بخواند نمازش باطل است. و وقت مخصوص نماز عشا موقعى است که به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد که اگر کسى تا اين موقع نماز مغرب را عمداً نخوانده باشد بايد اوّل نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند.

و بين وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا وقت مشترک نماز مغرب و عشا است که اگر کسى در اين وقت اشتباهاً نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود نمازش صحيح است و بايد نماز مغرب را بعد از آن بجا آورد.

مسأله 742 :

وقت مخصوص و مشترک که معنى آن در مسأله پيش گفته شد براى اشخاص فرق مى کند مثلاً اگر به اندازه خواندن دو رکعت نماز از اوّل ظهر بگذرد وقت مخصوص نماز ظهر کسى که مسافر است تمام شده و داخل وقت مشترک مى شود، و براى کسى که مسافر نيست بايد به اندازه خواندن چهار رکعت از اوّل ظهر بگذرد.

مسأله 743 :

اگر پيش از خواندن نماز مغرب سهواً مشغول نماز عشا شود و در بين نماز بفهمد که اشتباه کرده است چنانچه تمام آنچه را خوانده يا مقدارى از آن را در وقت مشترک خوانده و به رکوع رکعت چهارم نرفته است بايد نيّت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام کند و بعد نماز عشا را بخواند.

و اگر به رکوع رکعت چهارم رفته بايد نماز عشا را تمام کند بعد نماز مغرب را

[131]

بخواند، امّا اگر تمام آنچه را خوانده در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده باشد نمازش باطل است.

مسأله 744 :

آخر وقت نماز عشا نصف شب است، و احتياط واجب آن است که براى نماز مغرب و عشا و مانند اينها شب را از اوّل غروب تا اذان صبح حساب کرد، و براى نماز شب و مانند آن مى توان تا اوّل آفتاب حساب کرد(1).

مسأله 745 :

اگر به واسطه عذرى نماز مغرب يا نماز عشا را تا نصف شب نخواند بنابر احتياط واجب بايد تا قبل از اذان صبح بدون اينکه نيّت ادا و قضا کند بجا آورد.

وقت نماز صبح

مسأله 746 :

نزديک اذان صبح از طرف مشرق، سفيده اى رو به بالا حرکت مى کند که آن را فجر اوّل گويند وقتى که آن سفيده در طرف مشرق و افق پهن و گسترده مى شود آن را فجر دوّم گويند که اوّل وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعى است که آفتاب بيرون مى آيد.