مسأله ۲۵۰.:
اذان و اقامه در چند مورد ساقط می شوند: يكم: کسی که وارد نماز جماعتی شده و میخواهد با آن جماعت نماز بخواند، در صورتی که برای آن نماز جماعت، اذان و اقامه گفته شده باشد، اذان و اقامه از او ساقط است، هر چند او هنگام اذان و اقامه حاضر نبوده و بعضی از رکعتها را ادراک نکرده باشد، اگر این نماز جماعت در مسجد برگزار شد، نباید برای نماز خود اذان و اقامه بگوید. دوم: کسی که برای اقامه نماز مستقل وارد مسجدی شد که در آن، نماز جماعت صحیح با اذان و اقامه برگزار شد و او در آن نماز شرکت نکرده یا بعد از تمام شدن نماز جماعت وارد شد، به شرط آنکه تمام صفها پراکنده نشده باشند؛ حتی یک صف هم باقی باشد اذان و اقامه از او ساقط است؛ چه بخواهد نماز را به تنهایی بخواند یا به جماعت و در صورت جماعت، چه امام باشد و چه مأموم.
مسأله ۲۵۱.:
هر گاه شک کند که نماز جماعت قبلی صحیح بود یا نه، اذان و اقامه از او ساقط است؛ ولی اگر شک کند که برای نماز جماعت سابق اذان و اقامه گفته شد یا نه، یا شک کند که مکان نماز او و مکان نماز جماعت قبلی یک مکان محسوباند یا در مکان - مانند سطح مسجد و بام آن - اذان و اقامه از وی ساقط نیست. سوم: کسی که اذان و اقامه دیگری را شنید، می تواند به آن اکتفا کند و برای نماز خود اذان و اقامه نگوید، به شرط آنکه تمام فصول اذان و اقامه را به طور کامل شنیده باشد و در صورت ناقص شنیدن یا نشنیدن بعضی از فصول، می تواند آنچه را درست نشنید، خودش بگوید و به همان اكتفا نماید، به شرط حفظ ترتیب، اگر فقط اذان را شنید، می تواند اقامه را خود بگوید؛ ولی اگر اقامه را شنید، بخواهد اذان را خود بگوید، چون ترتيب محفوظ نمی شود، نمی تواند به شنیدن اقامه اکتفا کند.
مسأله ۲۵۲.:
مستحب است کسی که اذان دیگری را می شنود، خواه اذان اعلام و خواه اذان نماز (اذان اعظام) - جماعت یا فرادا آن را بدون فاصله بازگو کند و بازگو کردن اقامه ای که میشنود، به امید ثواب، خوب است. |
مسأله ۲۵۳.:
چون با شنیدن اذان و اقامه دیگری می توان برای نماز به آن اکتفا کرد، حکایت آنها ثواب خاص خود را دارد و برای اکتفا به آن اثری ندارد، چون اثر - یعنی صحت اکتفا - با شنیدن حاصل شده است.
مسأله ۲۵۴.:
شنیدن اذانی که حرام است، مانند اذان با آواز لهوی مختص به مجلس گناه، نیز شنیدنی که حرام است، هرچند اذان صحیح و حلال است، مانند شنیدن مرد صدای اذان زن نامحرم را به قصد لذت، برای نماز کافی نیست.
مسأله ۲۵۵.:
شنیدن اذان و اقامه مرد برای مرد و زن کفایت میکند و شنیدن اذان و اقامه زن برای زن و برای مردی که محرم اوست، کفایت میکند و برای مرد نامحرم، احتياط، عدم اكتفاست.|
مسأله ۲۵۶.:
شنیدن اذان نماز کسی برای نماز دیگری، کافی است؛ نه شنیدن اذان در گوش نوزاد؛ یا موارد دیگری که اصل مشروع بودن آنها ثابت شده باشد؛ چه رسد به موارد غیر ثابت
مسأله ۲۵۷.:
اذان و اقامه نماز جماعت مردان را باید مرد بگوید و اذان و اقامه نماز جماعت زنان، نیز زنان و مردان محرم را زن می تواند بگوید، هرچند احتیاط در صورت اخير، ترک است.
مسأله ۲۵۸.:
ترتيب هجده جمله اذان و هفده جمله اقامه باید محفوظ باشد و اگر بر خلاف آن گفته شد، باید برابر نظم یاد شده دوباره گفته شود، مثلا اگر «حي على خير العمل» پیش از «حي على الفلاح» گفته شد، دوباره باید «حي على خير العمل» گفته شود.
مسأله ۲۵۹.:
اتصال جمله های اذان با هم، نیز اتصال جمله های اقامه با هم باید محفوظ باشد، به صورتی که عرفا آنها را گسسته از هم ندانند.
مسأله ۲۶۰.:
بین اذان و اقامه، هم ترتیب لازم است، هم اتصال؛ یعنی اذان مقدم بر اقامه گفته می شود و بین اذان و اقامه فاصله نباشد، به مقداری که عرفا آن دو را جدا و بیگانه از هم ببینند؛ در این صورت، مستحب است دوباره گفته شوند.
مسأله ۲۶۱.:
بین اذان و اقامه و نماز، فاصله ای که عرفا آن دو را بیگانه از نماز ببیند نباشد؛ در صورت فاصله زیاد بین آنها و بین نماز، دوباره گفته می شوند.
مسأله ۲۶۲.:
اذان و اقامه نماز باید بعد از دخول وقت باشد؛ اگر همه جمله های اذان و اقامه عمدا یا سهوا قبل از دخول وقت گفته شد، یا بعضی از آنها قبل از وقت و برخی از آنها بعد از دخول وقت ادا شده باشد، دوباره باید گفته شوند.
مسأله ۲۶۳.:
اگر پیش از گفتن اقامه شک کند که اذان گفته یا نه، مستحب است اذان را بگوید و اگر پیش از شروع در جمله ای از جمله های اذان یا اقامه شک کند که جمله قبل را گفته یا نه، باید جمله قبل را بگوید؛ ولی پس از شروع در جمله بعدی، اگر شک کند که جمله قبل را گفته یا نه، لازم نیست جمله قبل را بازگو کند.|
مسأله ۲۶۴.:
مستحب است گوینده اذان رو به قبله بایستد و با طهارت باشد و با صدای بلند و کشیده اذان بگوید و بین جمله های اذان کمی فاصله دهد و بین آنها غیر از ذکر و دعا سخن دیگری نگوید.
مسأله ۲۶۵.:
مستحب است گوینده اقامه رو به قبله و آرام باشد و اقامه را از اذان آهسته تر بگوید و فاصله جمله های آن را از فاصله جمله های اذان کمتر کند؛ ليكن جمله ها را به هم نچسباند.
مسأله ۲۶۶.:
مستحب است بین اذان و اقامه در غیر نماز مغرب، دو رکعت نماز بخواند؛ یا یک گام بردارد؛ یا بنشیند؛ یا سجده نماید؛ یا ذکری بگوید؛ یا دعا کند و در نماز مغرب، به یکی از این امور اکتفا می شود. |
مسأله ۲۶۷.:
اذان و اقامه باید به عربی صحیح، نه به غیر آن به مانند فارسی، ترکی و... - و نه به عربی غیر صحیح گفته شود.
مسأله ۲۶۸.:
مستحب است کسی که برای اذان تعیین می شود، عادل و وقت شناس و دارای صدای مناسب و رسا بوده و جای پخش اذان بلند باشد.