احکام صدقه
صدقه دادن که يک اقدام خالصانه و صادقانه مى‌باشد، مورد سفارش قرآن کريم و احاديث فراوان قرار گرفته و موجب خير و برکت در زندگى، دفع بلا و مرگ‌هاى ناگهانى و شفاى بيماران مى‌شود و همان طور که پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌و‌آله‌وسلم فرموده: «کلّ معروف صدقه»(1) يعنى هر کار خير و پسنديده‌اى، صدقه محسوب مى‌شود و اقداماتى که موجب هدايت گمراهان، حمايت نيازمندان و عمران و آبادانى مادى و معنوى جامعه گردد، ماندگارتر و مفيدتر مى‌باشد.
مسأله 2709 :
«صدقه» بر دو قسم است:
اوّل: صدقه واجب، نظير زکاتِ مال، زکات فطره، ردّ مظالم (يعنى جبران تجاوزات انسان به اموال مردم با جهل به صاحبان آنها که به اجازه مجتهد جامع‌الشرايط صدقه داده مى‌شود) و کفّاره‌هاى گوناگون.
دوم: صدقه مستحب، يعنى احسان و اعانت مالى به ديگران يا تأسيس مؤسسه خيريه که منافع آن عايد عموم گردد که درباره خواص و آثار آن روايات زيادى وارد شده است.
مسأله 2710 :
صدقه دهنده علاوه بر اين که بايد بالغ، عاقل و غير سفيه باشد و به واسطه ورشکستگى توسّط حاکم شرع از تصرّف در اموال خود منع نشده باشد، بايد قصد قربت هم داشته باشد و صدقه را بدون عوض به شخص مورد نظر بدهد.
مسأله 2711 :
صدقه دهنده پس از تحويل دادن مال نمى‌تواند آن را به هم بزند و صدقه را پس بگيرد، هر چند آن شخص از ارحام و بستگان او نباشد.
------------------
1 ـ بحار الانوار،ج93،ص119.
(505)
مسأله 2712 :
کسى که صدقه مستحب را مى‌گيرد، لازم نيست مسلمان يا مؤمن باشد، بلکه به کافرِ اهل کتاب فقيرى که در بلاد مسلمانان با اجازه و رضايت آنها ساکن شده باشد نيز مى‌توان صدقه مستحب داد.
مسأله 2713 :
سيّد مى‌تواند صدقات واجب يا مستحب خود را به سيّد يا غير سيّد بدهد و غير سيّد مى‌تواند صدقه مستحب خود را به سيّد بپردازد، ولى نمى‌تواند صدقه واجب خود ـ نظير زکات مال و زکات فطره ـ را به سيّد بدهد، و چنانچه پرداخت کفّارات و ردّ مظالم بر غير سيّد واجب شود، بنابر احتياط واجب نمى‌تواند آن را به سيّد بدهد.
مسأله 2714 :
مکروه است انسان از کسى که به او صدقه داده، درخواست کند آنچه را به او صدقه داده به وى ببخشد يا به او بفروشد؛ ولى اگر خود صدقه گيرنده بخواهد بعد از قيمت‌گذارى، آن را بفروشد کسى که صدقه را به وى داده در خريدن آن بر ديگران مقدّم است و کراهتى نيز در اين عمل وجود ندارد. همچنين اگر آن مال به سببى مثل ارث دوباره به او برسد، قبول آن کراهت ندارد.
مسأله 2715 :
ردّ کسى که درخواست کمک کرده و نيز درخواست کمک از ديگران بدون داشتن نياز، شديدا کراهت دارد و گاهى جايز نيست.
(506)