احکام ودیعه (امانت) (آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی (ره))

احکام وديعه (امانت)

مسأله 2336 :

اگر انسان مالى را به کسى بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند، يا بدون اين که حرفى بزنند صاحب مال بفهماند که مال را براى نگهدارى به او مىدهد و او هم به قصد نگهدارى کردن بگيرد، بايد به احکام وديعه و امانتدارى که بعدا گفته مىشود عمل نمايد.

مسأله 2337 :

امانتدار و کسى که مال را امانت مىگذارد بايد هر دو بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالى را پيش ديوانه امانت بگذارد، يا ديوانه مالى را پيش کسى امانت بگذارد صحيح نيست. ولى جائز است بچه مميز با اذن ولى مالش را نزد کسى امانت بگذارد و همچنين جائز است مال ديگرى را با اذنش نزد کسى امانت بگذارد و امانت گذاشتن نزد بچه مميز عيبى ندارد اگر چه ولى اجازه نداده باشد.

مسأله 2338 :

اگر از بچه اى چيزى را بدون اذن صاحبش بطور امانت قبول کند، بايد آنرا به صاحبش بدهد و اگر آن چيز مال خود بچه است، و ولى در امانت گذاشتن بچه اجازه نداده باشد لازم است آن مال را به ولى او برساند و چنانچه در رساندن مال به آن کوتاهى کند و تلف شود، بايد عوض آنرا بدهد و همچنين است حال اگر امانت گذار ديوانه باشد.

مسأله 2339 :

کسى که نمىتواند امانت را نگهدارى نمايد، در صورتى که امانت گذار ملتفت حال او نباشد بنابر احتياط واجب بايد قبول نکند.

مسأله 2340 :

اگر انسان به صاحب مال بفهماند که براى نگهدارى مال او حاضر نيست چنانچه او مال را بگذارد و برود وآن مال تلف شود، کسى که امانت را قبول نکرده ضامن نيست، ولى احتياط مستحب آنست که اگر ممکن باشد آن را نگهدارى نمايد.

مسأله 2341 :

کسى که چيزى را وديعه مىگذارد، هر وقت بخواهد مىتواند آنرا پس بگيرد و کسى هم که امانت را قبول مىکند، هر وقت بخواهد مىتواند آن را به صاحبش برگرداند.

مسأله 2342 :

اگر انسان از نگهدارى امانت منصرف شود ووديعه را بهم بزند، بايد هر چه زودتر مال را به صاحب آن يا وکيل يا ولى صاحبش برساند يا به آنان خبر دهد که به نگهدارى حاضر نيست و اگر بدون عذر، مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد، چنانچه مال تلف شود، بايد عوض آنرا بدهد.

مسأله 2343 :

کسى که امانت را قبول مىکند، اگر براى آن، جاى مناسبى ندارد، بايد جاى مناسب تهيه نمايد و طورى آنرا نگهدارى کند که مردم نگويند در نگهدارى آن کوتاهى نموده است و اگر در جائى که مناسب نيست بگذارد و تلف شود، بايد عوض آنرا بدهد.

مسأله 2344 :

کسى که امانت را قبول مىکند، اگر در نگهدارى آن کوتاهى نکند و تعدى - يعنى زياده روى - هم ننمايد و اتفاقا آن مال تلف شود ضامن نيست ولى اگر آنرا در جائى بگذارد که مأمون از آن نباشد که ظالمى بفهمد و آنرا ببرد، چنانچه تلف شود، بايد عوض آنرا به صاحبش بدهد.

مسأله 2345 :

اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جائى را معين کند و به کسى که امانت را قبول کرده بگويد که بايد مال را در اينجا حفظ کنى و اگر احتمال هم بدهى که از بين برود، نبايد آنرا به جاى ديگر ببرى و اگر به جاى ديگر ببرد و تلف شود ضامن است.

مسأله 2346 :

اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جائى را معين کند، و کسى که امانت را قبول کرده بداند آن محل در نظر صاحب مال خصوصيتى نداشته بلکه يکى از موارد حفظ آن بوده، مىتواند آنرا به جاى ديگرى که مال در آنجا محفوظتر يا مثل اولى است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود ضامن نيست.

مسأله 2347 :

اگر صاحب مال ديوانه شود، کسىکه امانت را قبول کرده بايد فورا امانت را به ولى او برساند و يا به ولى او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعى مال را به ولى او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود، بايد عوض آنرا بدهد.

مسأله 2348 :

اگر صاحب مال بميرد، امانتدار بايد مال را به وارث او برساند يا به وارث خبر دهد و چنانچه مال را به وارث ندهد واز خبر دادن هم کوتاهى کند ومال تلف شود ضامن است، ولى اگر براى آن که مىخواهد بفهمد کسى که مىگويد من وارث ميتم راست مىگويد يا نه يا ميت وارث ديگرى دارد يا نه، مال را ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود ضامن نيست.

مسأله 2349 :

اگر صاحب مال بميرد و چند وارث داشته باشد، کسى که امانت را قبول کرده بايد مال را به همه ورثه بدهد، يا به کسى بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده اند پس اگر بدون اجازه ديگران تمام مال را به يکى از ورثه بدهد ضامن سهم ديگران است.

مسأله 2350 :

اگر کسى که امانت را قبول کرده بميرد، يا ديوانه شود، وارث يا ولى او بايد هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد يا امانت را به او برساند.

مسأله 2351 :

اگر امانت دار نشانه هاى مرگ را در خود ببيند، چنانچه ممکن است، بايد امانت را به صاحب آن يا وکيل او برساند و اگر ممکن نيست بايد آنرا به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسى ندارد، در صورتيکه وارث او امين است و از امانت اطلاع دارد، لازم نيست وصيت کند وگرنه بايد وصيت کند و شاهد بگيرد و به وصى و شاهد اسم صاحب مال و جنس و خصوصيات مال و محل آن را بگويد.

مسأله 2352 :

اگر امانندار نشانه هاى مرگ را در خود ببيند وبه وظيفه اى که در مسأله پيش گفته شد عمل نکند، چنانچه آن امانت از بين برود، بايد عوضش را بدهد، اگر چه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده باشد و مرض او خوب شود يا بعد از مدتى پشيمان شود و وصيت کند.