شرائط فروشنده وخريدار
مسأله 2089 :
براى فروشنده و خريدار شش چيز شرط است:
(اول) آن که بالغ باشند.
(دوم) آن که عاقل باشند.
(سوم) آن که سفيه نباشند - يعنى مال خود را در کارهاى بيهود مصرف نکنند -
(چهارم) آن که قصد خريد و فروش داشته باشند، پس اگر مثلا به شوخى بگويد مال خود را فروختم، معامله باطل است.
(پنجم) آن که کسى آنها را مجبور نکرده باشد.
(ششم) آن که جنس وعوض را که مىدهند مالک باشند، و احکام اينها در مسائل آينده گفته خواهد شد.
مسأله 2090 :
معامله با بچه نا بالغ، که مستقل در معامله باشد باطل است، اما اگر معامله با ولى باشد و بچه نا بالغ مميز فقط صيغه معامله را جارى سازد معامله صحيح است، بلکه اگر جنس يا پول مال ديگرى باشد، و آن بچه وکالتا از صاحبش آن مال را بفروشد يا با آن پول چيزى بخرد ظاهر اين است که معامله صحيح است اگر چه بچه مميز مستقل در تصرف باشد و همچنين است اگر طفل وسيله باشد که پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خريدار برساند، يا جنس را به خريدار بدهد و پول را به فروشنده برساند اگر چه مميز نباشد معامله صحيح است چون واقعا دو نفر بالغ با يکديگر
معامله کرده اند ولى بايد فروشنده و خريدار يقين يا اطمينان داشته باشند، که طفل جنس يا پول را به صاحب آن مىرساند.
مسأله 2091 :
اگر از بچه نا بالغ در صورتيکه معامله با آن صحيح نيست، چيزى بخرد، يا چيزى به او بفروشد، بايد جنس يا پولى را که از او گرفته در صورتى که مال خود بچه باشد به ولى او و اگر مال ديگرى بوده بصاحب آن بدهد، يا از صاحبش رضايت بخواهد. و اگر صاحب آنرا نمىشناسد، وبراى شناختن او هم وسيله اى ندارد، بايد چيزى را که از بچه گرفته، از طرف صاحب آن بابت مظالم به فقير بدهد.
مسأله 2092 :
اگر کسى با بچه مميز در صورتى که معامله با آن صحيح نيست معامله کند و جنس يا پولى که به بچه داده از بين برود. ظاهر اين است که مىتواند از بچه بعد از بلوغش يا از ولى او مطالبه نمايد. واگر بچه مميز نباشد حق مطالبه ندارد.
مسأله 2093 :
اگر خريدار يا فروشنده را به معامله مجبور کنند چنانچه بعد از معامله راضى شود مثلا بگويد راضى هستم، معامله صحيح است. ولى احتياط مستحب آن است که دوباره صيغه معامله را بخوانند.
مسأله 2094 :
اگر انسان مال کسى را بدون اجازه او بفروشد چنانچه صاحب مال به فروش آن راضى نشود و اجازه نکند معامله باطل است.
مسأله 2095 :
پدر وجد پدرى طفل و نيز وصى پدر، و وصى جد پدرى بر طفل مىتوانند مال طفل را بفروشند و مجتهد عادل هم در صورتى که ضرورت اقتضا کند، مىتواند مال ديوانه يا يتيم يا مال کسى را که غائب است بفروشد.
مسأله 2096 :
اگر کسى مالى را غصب کند و بفروشد و بعد از فروش صاحب مال معامله را اجازه کند، معامله صحيح است، و چيزى را که غصب کننده به مشترى داده ومنفعتهاى آن از موقع معامله ملک مشترى است وچيزى را که مشترى داده ومنفعتهاى آن از موقع معامله، ملک کسى است که مال او را غصب کرده اند.
مسأله 2097 :
اگر کسى مالى را غصب کند و بفروشد، به قصد اين که پول آن مال خودش باشد، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه بکند، معامله صحيح است ولى پول مال مالک مىشود، نه مال غاصب.