شکهاى صحيح
مسأله 1207 :
در نه صورت ، اگر در شماره ء رکعتهاى نماز چهار رکعتى شک کند ، بايد فکر نمايد ، و بنابر احتياط واجب تأخير نيندازد ، پس اگر يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا کرد ، همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند ، و اگر نه به دستورهايى که بيان مى شود عمل نمايد ، و آن نه صورت از اين قرار است :
( اول ) آن که بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده ء دوم شک کند که دو رکعت خوانده است يا سه رکعت ، که بايد بنا بگذارد سه رکعت خوانده است و يک رکعت ديگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده به جا آورد .
( دوم ) شک بين دو و چهار بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده ء دوم ، که هر چند براى تخيير بين از سر گرفتن نماز و بنابر چهار گذاشتن و آوردن نماز احتياط وجهى هست ، ولى احتياط واجب آن است که بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند .
( سوم ) شک بين دو و سه و چهار بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده ء دوم ، که بايد بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته به جا آورد .
( چهارم ) شک بين چهار و پنج بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده ء دوم ، که بايد بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده ء سهو به جا آورد . ولى اگر بعد از سجده ء اول ، يا پيش از تمام شدن ذکر واجب سجده ء دوم يکى از اين چهار شک براى او پيش آيد نمازش باطل است .
( پنجم ) شک بين سه و چهار که در هر جاى نماز باشد بايد بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند ، و بنابر مشهور بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته به جا آورد ، ولى احتياط واجب آن است که دو رکعت نماز نشسته را اختيار کند .
( ششم ) شک بين چهار و پنج در حالى که ايستاده است ، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و سلام نماز را بدهد ، و بنا بر مشهور بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته به جا آورد ، ولى احتياط واجب آن است که دو رکعت نماز نشسته را اختيار کند .
( هفتم ) شک بين سه و پنج در حالى که ايستاده است ، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و سلام دهد و دو رکعت نماز احتياط ايستاده به جا آورد .
( هشتم ) شک بين سه و چهار و پنج در حالى که ايستاده است ، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته به جا آورد .
( نهم ) شک بين پنج و شش در حالى که ايستاده است ، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و سلام نماز را بدهد و دو سجده ء سهو به جا آورد . و نيز بنابر احتياط مستحب ، دو سجده ء سهو براى ايستادن بى جا در اين چهار صورت به جا آورد .
مسأله 1208 :
اگر يکى از شکهاى صحيح براى انسان پيش آيد ، نبايد نماز را بشکند ، بلکه به دستورى که براى آن شک هست عمل نمايد ، و چنانچه به دستور شک عمل نکند ، پس اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مى کند - مثل رو گرداندن از قبله - نماز را از سر گيرد ، نماز دومش هم باطل است ، و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مى کند مشغول نماز شود ، نماز دومش صحيح است .
مسأله 1209 :
اگر يکى از شکهايى که نماز احتياط براى آنها واجب است در نماز پيش آيد ، چنانچه انسان نماز را تمام کند بايد نماز احتياط را بخواند و نماز را از سر نگيرد ، و اگر نماز احتياط را نخواند ، در صورتى که پيش از انجام کارى که نماز را باطل مى کند نماز را از سر بگيرد ، نماز دومش هم باطل است ، و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مى کند مشغول نماز شده ، نماز دومش صحيح است .
مسأله 1210 :
وقتى يکى از شکهاى باطل براى انسان پيش آيد و بداند اگر به حالت بعدى منتقل شود براى او يقين يا گمان پيدا مى شود ، جايز نيست با حالت شک نماز را ادامه دهد ، مثلا اگر در حال ايستادن شک کند که يک رکعت خوانده يا بيشتر و بداند که اگر به رکوع رود به يک طرف يقين يا گمان پيدا مى کند ، جايز نيست با اين حال رکوع نمايد .
مسأله 1211 :
وقتى يکى از شکهاى صحيح براى انسان پيش آيد - چنانچه گذشت - بنابر احتياط واجب فورا فکر کند ، و اگر چيزهايى که به واسطهء آنها ممکن است يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا شود از بين نمى رود ، چنانچه کمى فکر کردن را تأخير بيندازد اشکال ندارد ، مثلا اگر در سجده شک کند مى تواند تا بعد از سجده فکر کردن را تأخير بيندازد .
مسأله 1212 :
اگر اول به يک طرف گمان داشته باشد ، بعد دو طرف در نظر او مساوى شود ، بايد به دستور شک عمل نمايد ، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى که وظيفهء اوست بنا بگذارد ، بعد گمانش به طرف ديگر برود ، بايد همان طرف را بگيرد و به وظيفه عمل نمايد .
مسأله 1213 :
کسى که نمى داند به يک طرف گمان دارد ، يا هر دو طرف در نظر او مساوى است ، بايد به دستور شک عمل کند ، و احتياط مستحب آن است که اگر شک از شکوک صحيحه و مورد نماز احتياط است و گمانى که احتمال مى دهد بر اکثر است ، نماز را بر طبق آن گمان تمام کند و نماز احتياط بخواند ، و اگر بر اقل است يا شک از شکوک صحيحه نيست ، بر طبق گمان نماز را تمام کند و اعاده نمايد .
مسأله 1214 :
اگر بعد از نماز بداند که در بين نماز حال ترديدى داشته ، که مثلا دو رکعت خوانده يا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته ، ولى نداند که گمانش به خواندن سه رکعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوى بوده ، بايد نماز احتياط را بخواند .
مسأله 1215 :
اگر موقعى که تشهد مى خواند ، يا بعد از ايستادن شک کند که دو سجده را به جا آورده يا نه ، و در همان موقع يکى از شکهايى که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مى باشد براى او پيش آيد - مثلا شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت - چنانچه به دستور آن شک عمل کند ، نمازش صحيح است .
مسأله 1216 :
اگر پيش از آن که مشغول تشهد شود ، يا پيش از ايستادن - در رکعتى که تشهد ندارد - شک کند که يک يا دو سجده را به جا آورده يا نه ، و در همان موقع يکى از شکهايى که بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد ، نماز باطل است .
مسأله 1217 :
اگر موقعى که ايستاده بين سه و چهار ، يا بين سه و چهار و پنج شک کند و يادش بيايد که يک يا دو سجده از رکعت پيش به جا نياورده ، نمازش باطل است .
مسأله 1218 :
اگر شک او از بين برود و شک ديگرى برايش پيش آيد ، مثلا اول شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت ، بعد شک کند که سه رکعت خوانده يا چهار رکعت ، بايد به دستور شک دوم عمل نمايد .
مسأله 1219 :
اگر بعد از نماز شک کند که در حال نماز مثلا بين دو و چهار شک کرده يا بين سه و چهار ، مى تواند دست از نماز بر دارد و بعد از انجام کارى که نماز را باطل مى کند - مثل پشت به قبله کردن و تکلم عمدى - نمازش را دوباره بخواند ، هر چند احتياط مستحب آن است که به دستور هر دو شک عمل کند و بعد نماز را اعاده نمايد .
مسأله 1220 :
اگر بعد از نماز بفهمد که در حال نماز شکى براى او پيش آمده ، ولى نداند از شکهاى باطل يا صحيح بوده ، و اگر از شکهاى صحيح بوده نداند کدام قسم آن بوده است ، مى تواند دست از نماز بر داشته ، و کارى که نماز را باطل مى کند انجام دهد ، و نمازش را دوباره بخواند ، و احتياط مستحب آن است که به وظايف مقرره در شکوک صحيحه عمل کند ، و بعد نماز را اعاده نمايد .
مسأله 1221 :
کسى که نشسته نماز مى خواند اگر شکى کند که بايد براى آن ، يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بخواند ، بايد يک رکعت نشسته به جا آورد ، و اگر شکى کند که بايد براى آن ، دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند ، بايد دو رکعت نشسته به جا آورد .
مسأله 1222 :
کسى که ايستاده نماز مى خواند ، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود ، بايد مثل کسى که نماز را نشسته مى خواند - که حکم آن در مسألهء پيش بيان شد - نماز احتياط را به جا آورد .
مسأله 1223 :
کسى که نشسته نماز مى خواند ، اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد ، بايد به وظيفهء کسى که نماز را ايستاده مى خواند عمل کند .