احکام مالى که انسان آن را پیدا مى کند (آیت الله حسین وحید خراسانی)

احکام مالى که انسان آن را پيدا مى کند

مسأله 2628 :

چنانچه انسان مال گم شده اى که حيوان نباشد پيدا کند ، در صورتى که نشانه اى نداشته باشد که به واسطهء آن صاحبش - هر چند بين چند نفر معين - معلوم شود ، و قيمت آن از يک درهم - يعنى 6 / 12 نخود نقره ء سکه دار - کمتر باشد ، جايز است آن را بردارد و تملک کند و تفحص از مالکش لازم نيست ، ولى احتياط مستحب آن است که از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد .

مسأله 2629 :

اگر مالى پيدا کند که نشانه دارد و قيمت آن از يک درهم کمتر است ، چنانچه صاحب آن معلوم باشد - هر چند در بين افراد معين - تا رضايت او را نداند نمى تواند بدون اجازه ء او بردارد ، و اگر صاحب آن به هيچ وجه معلوم نباشد ، مى تواند براى خود بردارد ، و بنابر احتياط واجب هر وقت صاحبش پيدا شد در صورتى که تلف نشده خود مال را ، و در صورتى که تلف شده عوض آن را به او بدهد .

مسأله 2630 :

هرگاه چيزى که پيدا کرده نشانه اى دارد که به واسطهء آن مى تواند صاحبش را پيدا کند ، چه صاحب آن مسلمان باشد يا کافرى که مالش محترم است ، در صورتى که قيمت آن چيز به مقدار يک درهم برسد ، بايد از روزى که آن را پيدا کرده تا يک سال در محل اجتماع مردم اعلان کند .

مسأله 2631 :

اگر انسان خودش نخواهد إعلان کند ، مى تواند به کسى که اطمينان دارد بگويد که از طرف او اعلان نمايد .

مسأله 2632 :

اگر تا يک سال اعلان کند و صاحب مال پيدا نشود ، در صورتى که آن مال را در غير حرم مکه پيدا کرده باشد ، مى تواند آن را براى صاحبش نگه دارد که هر وقت پيدا شد به او بدهد ، يا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد ، يا براى خود بردارد ، ولى هرگاه صاحبش پيدا شد حق دارد بگيرد ، و اگر آن مال را در حرم پيدا کرده باشد بايد از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد .

مسأله 2633 :

بعد از آن که يک سال اعلان کرد و صاحب مال پيدا نشد ، اگر مال را براى صاحبش نگهدارى کند و از بين برود ، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده و تعدى يعنى زياده روى هم ننموده ، ضامن نيست ، ولى اگر براى خود برداشته و از بين رفته ، در صورتى که مالک پيدا شود و مطالبه کند ضامن است ، و اگر صدقه داده باشد ، صاحب مال مخير است بين آن که به صدقه راضى شود يا عوض مالش را بگيرد و ثواب صدقه براى صدقه دهنده باشد .

مسأله 2634 :

کسى که مالى را پيدا کرده ، اگر عمدا به دستورى که گذشت اعلان نکند ، گذشته از اين که معصيت کرده ، تکليف ساقط نشده و بايد به همان دستور اعلان کند .

مسأله 2635 :

اگر ديوانه يا بچهء نابالغ چيزى که بايد اعلان شود پيدا کند ، ولى او مى تواند به دستور مذکور اعلان نمايد ، ولى اگر از آنها گرفت اعلان بر او واجب مى شود ، و پس از يک سال يا آن را براى صاحبش نگهدارى کند ، و يا براى صغير يا ديوانه تملک کند ، و يا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد ، و اگر صاحبش پيدا شد و راضى به صدقه نشد ، ولى - بنابر احتياط واجب - عوض آن را از مال خودش بپردازد .

مسأله 2636 :

اگر انسان در بين سالى که اعلان مى کند از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود ، تملک آن اشکال دارد ، ولى مى تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد ، و بنابر احتياط واجب از حاکم شرع اذن بگيرد .

مسأله 2637 :

اگر در بين سالى که اعلان مى کند مال از بين برود ، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى کرده يا تعدى يعنى زياده روى کرده باشد ضامن است ، و اگر کوتاهى نکرده و زياده روى هم ننموده ضامن نيست .

مسأله 2638 :

اگر مالى پيدا کند که قيمت آن به يک درهم مى رسد و تعريفش ممکن نيست - مثل اينکه مال نشانه دارد ولى در جايى پيدا کند که معلوم است به واسطهء اعلان ، صاحب آن پيدا نمى شود ، يا نشانه دار نباشد - مى تواند از روز اول آن را از طرف صاحبش به فقراء صدقه بدهد ، و بنابر احتياط واجب به اذن حاکم شرع باشد .

مسأله 2639 :

اگر چيزى را پيدا کند و به خيال اين که مال خود او است بردارد ، بعد بفهمد مال خودش نبوده ، احکام گمشده - که در مسائل قبل گذشت - بر آن جارى است .

مسأله 2640 :

لازم نيست موقع اعلان جنس چيزى را که پيدا کرده بگويد ، بلکه همين قدر که بگويد چيزى پيدا کرده ام کافيست ، مگر در صورتى که بدون ذکر جنس ، اعلان - از جهت تأثير در التفات کسى که مالش را گم کرده - بى فايده باشد .

مسأله 2641 :

اگر کسى چيزى را پيدا کند و ديگرى بگويد مال من است و نشانه هاى آن را بگويد ، در صورتى بايد به او بدهد که اطمينان داشته باشد مال اوست ، و لازم نيست نشانه هايى را که بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست بگويد .

مسأله 2642 :

اگر قيمت چيزى که پيدا کرده به يک درهم برسد ، چنانچه اعلان نکند و در مسجد يا جاى ديگرى بگذارد و آن چيز از بين برود يا ديگرى آن را بردارد ، کسى که آن را پيدا کرده ضامن است .

مسأله 2643 :

هرگاه چيزى را پيدا کند که تا يک سال قابل ماندن نيست - مانند ميوه و سبزيجات - بنابر احتياط واجب تا زمانى که آسيبى به آن نرسد نگه دارد ، و چنانچه صاحبش پيدا نشد به اذن حاکم شرع يا وکيل او ، و در صورت نبودن اين دو به اذن عدول مؤمنين - در صورتى که ميسر باشد - آن را قيمت کند و بفروشد ، يا خودش بردارد و پول آن را نگه دارد ، و بنابر احتياط واجب از زمان پيدا شدن تا يک سال اعلان کند ، و در صورت پيدا نشدن صاحبش به آنچه که در مسألهء " 2632 " گذشت عمل نمايد

مسأله 2644 :

اگر چيزى را که پيدا کرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد ، در صورتى که قصدش اين باشد که صاحب آن را پيدا کند و به او بدهد ، اشکال ندارد ، و اگر نه تصرف او هر چند به همراه داشتن باشد حرام است ، ولى وضو و نمازش به صرف اين که آن چيز همراه او باشد باطل نمى شود .

مسأله 2645 :

اگر کفش شخصى را ببرند و کفش ديگرى به جاى آن بگذارند ، چنانچه بداند يا از قرائن اطمينان کند کفشى که مانده مال کسى است که کفش او را برده ، و راضى است که کفشش را عوض کفشى که برده است بردارد ، مى تواند به جاى کفش خودش بردارد ، و همچنين است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ولى در اين فرض بايد قيمت آن از کفش خودش بيشتر نباشد ، و اگر نه نسبت به زيادى قيمت حکم مجهول المالک جارى است ، و در غير اين دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جارى خواهد بود .

مسأله 2646 :

اگر مالى که در دست انسان است مجهول المالک باشد - يعنى صاحب آن معلوم نباشد هر چند در بين افراد معينى - و گمشده بر آن مال صدق نکند ، لازم است صاحب آن را جستجو کند تا از پيدا شدنش نا اميد شود ، و پس از مأيوس شدن آن را به فقراء صدقه بدهد ، و بنا بر احتياط واجب به اذن حاکم شرع باشد ، و اگر بعد صاحبش پيدا شود ضامن نيست