اَحکام اِرث (آیت الله حسین نوری همدانی)

اَحکام اِرث

مسأله 2726 :

کساني که به واسطة خويشي ارث مي برند سه دسته هستند :

دسته اوّل : پدر و مادر و اولاد ميّت و با نبودن اولاد ، اولاد اولاد هرچه پائين روند هر کدام آنان که به ميّت نزديکتر است ارث مي برد و تا يک نفر از اين دسته هست دستة دوّم ارث نمي برد .

دستة دوّم : جد يعني پدر بزرگ و پدراو هر چه بالا روند و جدّه يعني مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود پدري باشند يا مادري و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر ، اولاد ايشان هر کدام آنان که به ميّت نزديکتر است ارث مي برد و تا يک نفر از اين دسته هست دستة سوّم ارث نمي برند .

دستة سوّم : عمو و عمّه و دائي و خاله و اولاد آنان هر چه پائين روند وتا يک نفر از عموها وعمّه ها ودائي ها وخاله هاي ميّت زنده اند ، اولاد آنان ارث نمي برند ولي اگر ميّت عموي پدري وپسر عموي پدر ومادري داشته باشد ، وغير ازاينها وارثي نداشته باشد ، ارث به پسر عمو ي پدر ومادري مي رسد وعموي پدري ارث نمي برد.

مسأله 2727 :

اگر عمو وعمّه ودائي وخاله خود ميّت واولاد آنان واولاد اولاد آنان نباشد ، عمو وعمّه ودائي وخالة پدر ومادر ميّت ارث مي برند واگر اينها نباشند اولادشان ارث مي برد واگر اينها هم نباشند عمو وعمّه ودائي وخاله جدّوجدّه ميّت واگر اينها هم نباشند ، اولادشان ارث مي برند .

مسأله 2728 :

زن وشوهر به تفصيلي که در مسائل 2775 و2784 گفته مي شود از يکديگر ارث مي برند .

ارث دستةاوّل

مسأله 2729 :

اگر وارث ميّت فقط يک نفر از دستة اوّل باشد ، مثلاً پدر يا مادر يا يک پسر يا يک دختر باشد ، همة مال ميّت به او مي رشد واگر چند پسر يا چند دختر با شند ، همة مال بطور مساوي بين آنان قسمت مي شود ، واگر يک پسر ويک دختر باشند مال را سه قسمت مي کنند ، در قسمت را پسر ويک قسمت را دختر مي برد واگر چند پسر وچند دختر باشند ، مال را طوري قسمت مي کنند که هر پسري دو برابر دختر ببرد .

مسأله 2730 :

اگر وارث ميّت فقط پدر ومادر او باششند ، مال سه قسمت مي شود ، دو قسمت آن را پدر ويک قسمت را مادر مي برد ، ولي اگر ميّت دو برادر يا چهار خواهر ، يا يک برادر ودو خواهر داشته با شد که همة آنان پدري با شند يعني پدر آنان با پدر ميّت يکي با شد ، خواه مادرشان هم با مادر ميّت يکي با شد يا نه ، اگر چه تا ميّت پد رومادر دارد اينه ارث نمي برند ، امّا آنان حاجب مادر مي شوند ، يعني مانع مي شوند که مادر بيش از شش يک ببرد ولذا مادر شش يک مال را مي برد وبقيّه را به پدر مي دهند .

مسأله 2731 :

اگر وارث ميّت فقط پدر ومادر ويک دختر با شد ، چنانچه ميّت دو برادر يا چهار خواهر يا يک برادر ودو خواهر پدري نداشته با شد ، مال را پنج قسمت مي کنند ، پدر ومادر ، هرکدام يک قسمت ودختر سه قسمت آن را مي برد واگر دو برادريا چهار خواهر يا يک برادر و دوخواهر پدري داشته باشد ، در اينجا نيز برادران و خواهران حاجب مادر مي شوند ومانع از بردن مادر بيش از شش يک مال مي گردند و لذا مال را شش قسمت مي کنئد ، پدر ومادر ، هرکدام يک قسمت ودختر سه قسمت مي برد و يک قسمت باقي مانده را چهار قسمت مي کنند ، يک قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مي دهند ، مثلاً اگر مال ميّت را 24 قسمت کنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مي دهند .

مسأله 2732 :

اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يک پسر باشد ، مال را شش قسمت مي کنند ، پدر و مادر هر کدام يک قسمت و پسر چهار قسمت آن را مي برند و اگر چند پسر يا دختر باشند ، آن چهار قسمت را بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند و اگر پسر و دختر باشند ، آن چهار قسمت را طوري تقسيم مي کنند که هر پسري دو برابر دختر ببرد.

مسأله 2733 :

اگر وارث ميّت فقط پدر و يک پسر يا مادر و يک پسر باشد ، مال را شش قسمت مي کنند يک قسمت آن را پدر يا مادر و پنج قسمت را پسر مي برد .

مسأله 2734 :

اگر وارث ميّت فقط پدر ، يا مادر ، يا پسر و دختر باشد ، مال را شش قسمت مي کنند ، يک قسمت آن را پدر ، يا مادر مي برد ، وبقّيه را طوري قسمت مي کنند که هر پسري دو برابر دختر ببرد .

مسأله 2735 :

اگر وارث ميّت فقط پدر و يک دختر يا مادر و يک دختر باشد ، مال را چهار قسمت مي کنند ، يک قسمت آن را پدر يا مادر ، و بقّيه را دختر مي برد .

مسأله 2736 :

اگر وارث ميّت فقط پدر و جند دختر يا مادر و چند دختر باشد ، مال را پنج قسمت مي کنند ، يک قسمت را پدر يا مادر مي برد ، و چهار قسمت را دخترها بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند .

مسأله 2737 :

اگر ميّت اولاد نداشته باشد ، نوة پسري او اگر چه دختر باشد ، سهم پسر ميّت را مي برد و نوة دختري او اگر چه پسر باشد ، سهم دختر ميّت را مي برد ، مثلاً اگر ميّت يک پسر از دختر خود و يک دختر از پسرش داشته باشد ، مال را سه قسمت مي کنند ، يک قسمت را به پسر دختر ، و دو قسمت را به دختر پسر ، مي دهند .

ارث دستة دوّم

مسأله 2738 :

دستة دوّم از کساني که به واسطة خويشي ارث مي برند ، جدّ يعني پدر بزرگ و جدّه يعني مادر بزرگ چه از طرف پدر و چه از طرف مادر و برادر و خواهر ميّت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد ، اولادشان ارث مي برند .

مسأله 2739 :

اگر وارث ميّت فقط يک برادر يا يک خواهر باشد ، همة مال به او مي رسد و اگر چند برادر پدر و مادري ، يا چند خواهر پدر و مادري باشند مال بطور مساوي بين آنان قسمت مي شود و اگر برادر و خواهر پدر ومادري با هم باشند ، هر برادري دو برابر خواهر مي برد ، مثلاً اگر دو برادر و يک خواهر پدر و مادري دارد ، مال را پنج قسمت مي کنند ، هر يک از برادرها دو قسمت و خواهر يک قسمت آن را مي برد .

مسأله 2740 :

اگرميّت برادر و خواهر پدر و مادري دارد ، برادر و خواهر پدري که از مادر با ميّت جدا است ، ارث نمي برد . و اگر برادر و خواهر پدر و مادري ندارد چنانچه فقط يک خواهر يا يک برادر پدر و مادري ندارد چنانچه فقط يک خواهر يا يک برادر پدري داشته باشد همة مال به او مي رسد و اگر چند برادر يا چند خواهر پدري داشته باشد ، مال بطور مساوي بين آنان قسمت مي شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدري داشته باشد ، هر برادري دو برابر خواهر مي برد .

مسأله 2741 :

اگر وارث ميّت فقط يک خواهر يا يک برادر مادري باشد که از پدر با ميّت جدا است ، همة مال به او مي رسد و اگر چند برادر مادري يا چند خواهر مادري يا چند برادر و خواهر مادري باشند ، مال بطور مساوي بين آنان قسمت مي شود .

مسأله 2742 :

اگر ميّت برادر و خواهر پدري و مادري و برادر و خواهر پدري و يک برادر يا خواهر مادري داشته باشد ، برادر و خواهر پدري ارث نمي برد و مال را شش قسمت مي کنند ، يک قسمت آن را به برادر يا خواهر مادري و بقيّه را به برادر و خواهر پدر ومادري مي دهند و هر برادري دو برابر خواهر مي برد .

مسأله 2743 :

اگ رميّت برادر و خواهر پدر و مادري و برادر و خواهر پدري و برادر و خواهر مادري داشته باشد ، برادر و خواهر پدري ارث ارث نمي برد و مال را سه قسمت مي کنند ، يک قسمت آن را برادر و خواهر مادري بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند و بقيّه را به برادر و خواهر پدر و مادري مي دهند و هر برادري دو برابر خواهر مي برد .

مسأله 2744 :

اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر پدري و يک برادر مادري يا يک خواهر مادري باشد ، مال را شش قسمت مي کنند ، يک قسمت آن ر ابرادر يا خواهر مادري مي برد و بقيّه ر ابه برادر و خواهر پدري مي دهند و هر برادري دو برابر خواهر مي برد .

مسأله 2745 :

اگ روارث ميّت فقط برادر و خواهر پدري و چند برادر و خواهر مادري باشد ، مال را سه قسمت مي کنند يک قسمت آن ر برادر و خواهر مادري بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند و بقيّه را به برادر و خواهر پدري مي دهند و هر برادري دو برابر خواهر مي برد .

مسأله 2746 :

اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد ، زن ارث خود را به تفصيلي که گفته مي شود مي برد و خواهر و برادر بطوري که در مسائل گذشته گفته شد ، ارث خود را مي برند و نيز اگر زني بميرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد ، شوهر نصف مال را مي برد و خواهر و برادر بطوري که در مسائل پيش گفته شد ارث خود را مي برند ، ولي براي آنکه زن يا شوهر ارث مي برد از سهم برادر و خواهر مادري چيزي کم نمي شود و از سهم برادر و خواهر پدر و مادري يا پدري کم مي شود ، مثلاً اگر وارث ميّت شوهر و برادر و خواهر مادري و برادر و خواهر پدر و مادري او باشد ، نصف مال به شوهر مي رسد و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادري مي دهند و آنچه مي ماند مال برادر و خواهر پدر و مادري است ، پس اگر همة مال او شش تومان باشد ، سه بومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادري و يک تومان به برادر و خواهر پدر و مادري مي دهند .

مسأله 2747 :

اگر ميّت خواهر و برادر نداشته باشد ، سهم ارث آنان را به اولادشان مي دهند و سهم برادرزاده و خوارزادة مادري بطور مساوي بين آنان قسمت مي شود و از سهمي که به برادرزاده و خواهرزادة پدري يا پدر و مادري مي رسد هر پسري دو برابر دختر مي برد .

مسأله 2748 :

اگر وارث ميّت فقط يک جدّ يا يک جدّه است ، چه پدري باشد يا مادري همة مال به او مي رسد و با بودن جدّ ميّت ، پدر جدّ او ارث نمي برد .

مسأله 2749 :

اگر وارث ميّت فقط جدّ و جدّه پدري باشد ، مال سه قسمت مي شود ، دو قسمت را جدّ و يک قسمت راجدّه مي برد و اگر جدّ و جدّة مادري باشد ، مال را بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند .

مسأله 2750 :

اگر وارث ميّت فقط يک جدّ يا جدّة پدري و يک جدّ يا جدّة مادري باشد مال سه قسمت مي شود دو قسمت را جدّ يا جدّه و يک قسمت را جدّ يا جدّة مادري مي برد .

مسأله 2751 :

اگر وارث ميّت جدّ و جدّة پدري و جدّ و جدّة مادري باشد مال سه قسمت مي شود ، يک قسمت آن را جدّ و جدّة مادري بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند و دو قسمت آن را به جدّو جدّة پدري مي دهند و جدّ دو برابر جدّة مي برد .

مسأله 2752 :

اگر وارث ميّت فقط زن و جدّ وجدّة پدري و جدّة مادري او باشد ، زن ارث خود را به تفصيلي که گقته مي شود مي برد و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّو جدّة مادري مي دهند که بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند و بقيّه را جدّ و جدّة پدري مي دهند و جدّ دو برابر جدّه مي برد و اگر وارث ميّت شوهر و جدّ و جدّة باشد ، شوهر نصف مال را مي برد و جدّ و جدّه به دستوري که درمسائل گذشته گفته شد ، ارث خود را مي برند .

ارث دستة سوّم

مسأله 2753 :

دستة سوّم عمو و عمّه و دائي و خاله و اولاد آنان است به تفصيلي که گفته شد ، که اگر از طبقة اوّل و دوّم کسي نباشد ، اينها ارث مي برند .

مسأله 2754 :

اگ وارث ميّت فقط يک عمو يا يک عمّه است ، چه پدر و مادري باشد ، يعني با پدر ميّت از يک پدر و مادر باشد ، يا پدري باشد يا مادري ، همة مال به او مي رسد و اگر چند عمو يا چند عمّه باشند و همه پدر و مادري ، يا همه پدري باشند ؛ مال بطور مساوي بين آنان قسمت مي شود و اگر عمو و عمّه هر دو باشند و همه پدر و مادري يا همه پدري باشند ، عمو دو برابر عمّه مي برد ، مثلاً اگر وارث ميّت دو عمو و يک عمّه باشد ، مال را پنج قسمت مي کنند ، يک قسمت را به عمّه مي دهند و چهار قسمت را عموها بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند .

مسأله 2755 :

اگ روارث ميّت فقط چند عموي مادري يا چند عمّه مادري باشد مال بطور مساويبين آنان قسمت مي شود ، ولي اگر فقط چند عمو و عمّه مادري داشته باشد چون مسأله از لحاظ اينکه آيا باسد بطور مساوي ميان خود قسمت کنند يا اينکه عمو دو برابر عمّه مي برد مورد ترديد است بنابر احتياط واجب ، باهم صلح کنند .

مسأله 2756 :

اگر وارث ميّت عمو و عمّه باشد و بعضي پدري و بعضي مادري و بعضي پدر و مادري باشند ، عمو و عمّه پدري ارث نمي برند ، پس اگر ميّت يک عمو يا يک عمّه مادري دارد ، مال را شش قسمت مي کنند ، يک قسمت را به عمو يا عمّه مادري و بقيّه را به عمو و عمّه پدر و مادري مي دهند و در اينجا نيز در اينکه يک سوّم مال به عمو ، يا عمّه مادري مي رسد يا يک ششم آن مسأله مورد ترديد است احتياط واجب آن است عمو و عمّه پدر و مادري ( در فقدان آنها عمو و عمّه پدري ) با عمو يا عمّه مادري صلح کنند و عموي پدر و مادري دو برابر عمّه پدر و مادري مي برد و اگر هم عمو و هم عمّه مادري دارد ، مال را سه قسمت مي کنند ، دو قسمت را به عمو و عمّه پدر و مادري مي دهند و عمو دو برابر عمّه مي برد و يک قسمت را به عمو و عمّه مادري مي دهند و اختياط واجب لان است که در تقسيم با يکديگر صلح کنند .

مسأله 2757 :

اگر وارث ميّت فقط يک دائي يا يک خاله باشد ، همة مال به او مي رسد و اگر هم دائي و هم خاله باشد و همه پدر و مادري ، يا پدري ، يا مادري باشند ، مال بطور مساوي بين آنان قسمت مي شود و احتياط واجب آن است که در تقسيم با يکديگر صلح کنند .

مسأله 2758 :

اگر وارث ميّت فقط يک دائي يا يک خالة مادري و دائي و خالة پدر و مادري و دائي و خالة پدري باشد ، دائي و خالة پدري ارث نمي برد ، و مال را شش قسمت مي کنند ، يک قسمت را به دائي يا خالة مادري و بقيّه را به دائي و خالة پدر و مادري مي دهند که بطور مساوي بين خودشان قسمت کنند و احتياط واجب آن است که دادن يک ششم به دائي و خاله مادري و همچنين تقسيم بطور مساوي ميان دائي و خالة پدر و مادري با تَصالُحْ انجام بگيرد .

مسأله 2759 :

اگر وارث ميّت فقط دائي و خالة پدري و دائي و خالة مادري و دائي و خالة پدر و مادري باشد ، دائي و خالة پدري ارث نمي برد و بايد مال را سه قسمت کنند ، يک قسمت آن را دائي و خالة مادري بطور مساوي بين خودشان قسمت نمايند و بقيّه را به دائي و خالة پدر و مادري بدهند که بطور مساوي بين خودشان قسمت کنند و در اينجا نيز تقسيم ميان دائي و خاله پدر و مادري بين بطور مساوي انجام مي گيرد بايد با احتياط به تَصالُحْ انجام بگيرد .

مسأله 2760 :

اگر وارث ميّت يک دائي يا يک خاله و يک عمو يا يک عمّه باشد مال را يسه قسمت مي کنند ، يک قسمت را دائي يا خاله و بقيّه را عمو يا عمّه مي برد .

مسأله 2761 :

اگر وارث ميّت يک دائي يا يک خاله و عمو و عمّه باشد ، چنانچه عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري باشند ، مال را سه قسمت مي کنند ، يک قسمت را دائي يا خاله مي برد و از بقيّه دو قسمت به عمو و يک قسمت به عمّه مي دهند ، بنابر اين اگ رمال را نُه قسمت کنند سه قسمت را به دائي يا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمّه مي دهند .

مسأله 2762 :

اگر وارث ميّت يک دائي يا يک خاله و يک عمو ي ايک عمّه مادري و عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري باشد ، مال را سه قسمت مي کنند ، يک قسمت آن را به دائي يا خاله مي دهند و دو قسمت باقيمانده را شش قسمت مي کنند ، يک قسمت را به عمو يا عمّه مادري و بقيّه را به عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري مي دهند و عمو دو برابر عمّه مي برد . بنابر اين اگر مال را نُه قسمت کنند ، سه قسمت را به دائي يا خاله و يک قسمت را به عمو يا عمّه مادري و پنج قسمت ديگر با به عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري مي دهند .

مسأله 2763 :

اگ وارث ميّت يک دائي ي ايک خاله و عمو و عمّة مادري و عمو و عمّة پدر و مادري يا پدري باشند ، مال را سه قسمت مي کنند يک قسمت را دائي يا خاله مي برد و دو قسمت باقيمانده را سه سهم مي کنند : يک سهم آن را به عمو و عمّه مادري مي دهند که بنابر احتياط واجب با هم مصالحه مي کنند و دو سهم ديگر را بين عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري قسمت مي نمايند و عمو دو برابر عمّه مي برد . بنابر اين مال را نه قسمت مي کنند ، سه قسمت آن ، سهم خاله يا دائي و دو قسمت سهم عمو و عمّه مادري و چهار قسمت سهم عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري مي باشد .

مسأله 2764 :

اگر وارث ميّت چند دائي و چند خاله باشد که همه پدر و مادري يا پدري يا مادري باشند و عمو و عمّه هم داشته باشد ، مال سه سهم مي شود ، دو سهم آن را به دستوري که در مسأله پيش گفته شد ، عمو و عمّه بين خودشان قسمت مي کنند و يک سهم آن را دائي ها و خاله ها بطور مساوي بين خودشان قسمت و احتياط واجب آن است که اين تقسيم با تصالح توأم باشد .

مسأله 2765 :

اگر وارث ميّت دائي يا خالة مادري و چند دائي و خاله پدر و مادري يا پدري و عمو و عمّه باشد ، مال سه سهم مي شود ، دو سهم آن را به دستوري که سابقاً گفته شد عمو و عمّه بين خودشان قسمت مي کنند ، پس اگر ميّت يک دائي يا يک خالة مادري دارد ، يک سهم ديگر آن را شش قسمت مي کنند ، در اين مورد نيز در اينکه آيا يک سوّم مال را به دائي يا خاله مادري بايد داد يا يک ششم آن را ترديد وجود دارد ، احتياط واجب آن است که دائي و خاله پدر و مادري ( و با فقدان آنها پدري ) يا دائي يا خالة مادري مصالحه نمايند . يک قسمت را به دائي يا خالة مادري مي دهند و بقيّه را به دائي و خالة پدر و مادري يا پدري مي دهند و بطور تساوي قسمت مي کنند و اگر چند دائي مادري يا چند خالة مادري يا هم دائي مادري و هم خالة مادري دارد آن يک سهم را سه قسمت مي کنند ، يک قسمت را دائي ها و خاله هاي مادري بطور مساوي بين خودشان قسمت مي کنند وبقيّه را به دائي و خالة پدر و مادري يا پدري مي دهند که بطور مساوي قسمت کنند .

مسأله 2766 :

اگرميّت عمو و عمّه و دائي و خاله نداشته باشد ، مقداري که به عمو و عمّه مي رسد ، به اولاد آنان و مقداري که به دائي و خاله مي رسد ، به اولاد آنان داده مي شود .

مسأله 2767 :

اگر وارث ميّت عمو و عمّه و دائي و خالة پدر و عمو و عمّه و دائي و خالة مادري او باشند ، مال سه سهم مي شود ، يک سهم آن مال همو و عمّه و دائي و خالة مادر ميّت است بطور مساوي ، ولي احتياط واجب ددر عمو و عمّه مادر ميّت آن است که با هم صلح کنند ، و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مي کنند يک قسمت را دائي و خالة پدر ميّت بطور مساوي بين خودشان قسمت مي نمايند و دوم قسمت ديگر آن را به عمو و عمّه پدر ميّت مي دهند و عمو دو برابر عمّه مي برد .

ارث زن و شوهر

مسأله 2768 :

اگر زني بميرد و اولاد نداشت نباشد ، نصف همة مال را شوهر او و بقيّه را ورثة ديگري مي برند و اگر از آن شوهر يا از شوهر ديگر اولاد داشته باشد ، چهار يک همة مال را شوهر و بقيّه را ورثه ديگر مي برند .

مسأله 2769 :

اگر مردي بميرد و اولاد نداشته باشد ، چهار يک مال او را زن و بقيّه را ورثه ديگر مي برند و اگر از آن زن يا از زن ديگر اولاد داشته باشد ، هست يک مال را زن و بقيّه را ورثه ديگر مي برند ، و زن از همه اموال منقول ارث مي برد ولي از زمين و قيمت آن ارث نمي برد چه زمين خانة مسکوني چه زمين باغ و زراعت و زمينهاي ديگر و نيز از خودِ هوائي ارث نمي برد ، مثل بنا و درخت و فقط از قيمت هوائي ارث مي برد .

مسأله 2770 :

اگر زن بخواهد در چيزي که از آن ارث نمي برد تصرّف کند ، بايد از ورثة ديگر اجازه بگيرد . و نيز ورثه تا سهم زن را نداده اند ؛ نبايد در بناء و چيزهائي که زن زا قيمت آنها ارث مي برد بدون اجازة او تصرّف کنند و چنانچه پيش از دادن سهم زن ، اينها را بفروشد ، در صورتي که زن معامله را اجازه دهد ،صحيح وگرنه نسبت به سهم او باطل است .

مسأله 2771 :

اگر بخواهد بنا و درخت و مانند آن را قيمت نمايند ، بايد حساب کنند که اگر آنها بدون اجازه در زمين بمانند تا از بين بروند ، چقدر ارزش دارند و سهم زن را از آن قيمت بدهند .

مسأله 2772 :

مجراي آب قنات و مانند آن حکم زمين را دارد و آجر و چيزهائي که در آن بکار رفته ، در حکم ساختمان است .

مسأله 2773 :

اگر ميّت بيش از يک زن داشته باشد ، چنانچه اولاد نداشته باشد ؛ چهار يک مال ، و اگر اولاد داشته باشد ؛ هست يک مال به شرحي که گفته شد ، بطور مساوي بين زن هائ عقدي او قسمت مي شود ، اگر چه شوهر با هيچ يک از آنان يا بعض آنان نزديکي نکرده باشد ؛ ولي اگر در مرضي که به آن مرض از دنيا رفته ؛ زني را عقد کرده و با او نزديکي نکرده است ، آن زن از او ارث نمي برد و حق مهر هم ندارد .

مسأله 2774 :

اگر زن در حال مرض شوهر کند و به همان مرض بميرد ، شوهرش اگر چه با او نزديکي نکرده باشد ، از او ارث مي برد .

مسأله 2775 :

اگر زن را به ترتيبي که در احکام طلاق گفته شد ، طلاق رجعي بدهند و در بين عدّه بميرد ، شوهر از او ارث مي برد . و نيز اگر شوهر در بين عدّة زن بميرد ، زن از او ارث مي برد . ولي اگربعد از گذشتن عدّة رجعي يا در عدّة طلاق بائن يکي از آنان بميرد ، ديگري از او ارث نمي برد

مسأله 2776 :

اگر شوهر در حال مرض عيالش را طلاق دهد و پيش از گذشتن دوازده ماه هلالي بميرد ، زن با سه شرط از او ارث مي برد :

اوّل : آنکه در اين مدّت شوهر ديگر نکرده باشد .

دوّم : به واسطه بي ميلي به شوهر ، مالي به او نداده باشد که به طلاق دادن راضي شود . بلکه اگر چيزي هم به شوهر ندهد ولي به تقاضاي زن باشد ، باز هم ارث بردنش اشکال دارد .

سوّم : شوهر در مرضي که در آن مرض زن را طلاق داده ، به واسطة آن مرض يا به جهت ديگري بميرد ، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت ديگري از دنيا برود ، زن از او ارث نمي برد .

مسأله 2777 :

لباسي که مرد براي پوشيدن زن خود گرفته اگر چه زن آن را پوشيده باشد ، بعد از مردن شوهر ، جزء مال شوهر است.

مسائل متفرقه ارث

مسأله 2778 :

قرآن و انگشتر و شمشير ميّت و لباسي را که پوشيده يا براي پوشيدن گرفته و دوخته است اگر چه نپوشيده باشد مال پسر بزرگتر است و اگر ميّت از اين چهار چيز بيشتر از يکي دارد ، مثلاً دو قرآن يا دو انگشتر دارد چنانچه مورد استعمال است يا براي استعمال مهيا شده ، مال پسر بزرگتر است .

مسأله 2779 :

اگر پسر بزرگ ميّت بيش از يکي باشد ، مثلاً از دو زن او در يک وقت دو پس به دنيا آمده باشد ، بايد لباس و قرآن و انگشتر و شمشير ميّت را بطور مساوي بين خودشان قسمت کنند .

مسأله 2780 :

اگر ميّت قرض داشته باشد ، چنانچه قرضش به اندازة مال او يا زيادتر باشد ؛ بايد چهار چيزي هم که مملا پسر بزرکتر است و در مسأله پيش گفته شد ، به قرض او بدهند و اگر قرضش کمتر از مال او باشد چهار چيزي که ذکر گرديد به پسر بزرگتر به عنوان حَبْوَه داده مي شود و قرض ميّت را از اموال ديگرش بايد بپردازند .

مسأله 2781 :

مسلمان از کافر ارث مي برد ، ولي کافر اگر چه پدر يا پسر ميّت باشد از او ارث نمي برد .

مسأله 2782 :

اگر کسي يکي از خويشان خود را عمداً و بناحق بکشد ، از او ارث نمي برد ، ولي اگر از روي خطا باشد مثل آنکه سنگ به هوا بيندازد و اتفاقاً به يکي از خويشان او بخورد و او رابکشد از او ارث مي برد و حتي در اين صورت از دية او نيز که عاقلة قاتل

مسأله 2783 :

هر گاه بخواهند ارث را تقسيم کنند ، در صورتي که ميّت بچه اي داشته باشد که در شکم مادر است و در طبقة او وارث ديگري هم مانند اولاد و پدر و مادر باشد ، براي بچه اي که شکم است که اگر زنده به دنيا بيايد ارث مي برد ؛ سهم دو پسر را کنار مي گذارند ، ولي اگر احتمال بدهند بيشتر است ؛ مثلاً احتمال بدهند که زن به سه بچّه حامله باشد ، سهم سه پسر را کنار مي گذارند ، و چنانچه مثلاً يک پسر يا يک دختر به دنيا آمده ؛ زيادي را ورثه بين خودشان تقسيم مي کنند .