احکام ضامن شدن
مسأله 2418 :
اگر انسان بخواهد ضامن شود که بدهي کسي را بدهد، ضامن شدن او در صورتي صحيح است که بهر لفظي اگر چه عربي نباشد به طلبکار بگويد که من ضامن شده ام طلب تو را بدهم و طلبکار هم رضايت خود را بفهماند، ولي راضي بودن بدهکار شرط نيست. و نيز مي تواند قرارداد ضمانت را بوسيله امضا کردن ضمانت نامه، يا هر کار ديگر که اين مطلب را به طلبکار بفهماند و او هم عملا قبول کند، انجام دهد.
مسأله 2419 :
ضامن و طلبکار بايد مکلّف و عاقل باشند و کسي هم آنها را مجبور نکرده باشد و نيز بايد سفيه نباشند که مال خود را در کارهاي بيهوده مصرف کنند. و کسي که بواسطه ورشکستگي مجتهد جامع الشرائط او را از تصرّف در اموالش جلوگيري کرده بابت طلبي که دارد، نمي تواند ضامن کسي شود، ولي اين شرطها در بدهکار نيست.
مثلا اگر کسي ضامن شود که بدهي بچه يا ديوانه يا سفيه را بدهد و طلبکار قبول کند، ضمانت صحيح است.
مسأله 2420 :
هر گاه براي ضامن شدن خودش شرطي قرار دهد مثلا بگويد: اگر بدهکار قرض تو را ندهد مي دهم، به احتياط واجب ضمان شرعي صحيح نيست ولي از باب يک عقد عقلائي رايج در فرض سوال ضامن لازم است طبق تعهد خود عمل نمايد.
مسأله 2421 :
کسي که انسان ضامن بدهي او مي شود بايد بدهکار باشد، پس اگر کسي بخواهد از ديگري قرض کند، تا وقتي قرض نکرده انسان نمي تواند ضامن او شود.
مسأله 2422 :
در صورتي انسان مي تواند ضامن شود که طلبکار و بدهکار و جنس بدهي همه معيّن باشد پس اگر دو نفر از کسي طلبکار باشند و انسان بگويد: من ضامن هستم که طلب يکي از شماها را بدهم، چون معيّن نکرده که طلب کدام را بدهد بنابر احتياط واجب ضامن شدن او باطل است. و نيز اگر کسي از دو نفر طلبکار باشد و انسان بگويد: من ضامن هستم که بدهي يکي از آن دو نفر را بتو بدهم، چون معيّن نکرده که بدهي کدام را مي دهد بنابر احتياط واجب ضامن شدن او باطل مي باشد. و همچنين اگر کسي از ديگري مثلا ده من گندم و صد تومان پول طلبکار باشد و انسان بگويد: من ضامن يکي از دو طلب تو هستم و معيّن نکند که ضامن گندم است يا ضامن پول بنابر احتياط واجب صحيح نيست.
مسأله 2423 :
اگر طلبکار، طلب خود را به ضامن ببخشد، ضامن نمي تواند از بدهکار چيزي بگيرد و اگر مقداري از آن را ببخشد، نمي تواند آن مقدار را مطالبه نمايد.
مسأله 2424 :
اگر انسان ضامن شود که بدهي کسي را بدهد، نمي تواند از ضامن شدن خود برگردد.
مسأله 2425 :
ضامن و طلبکار بنابر احتياط واجب نمي توانند شرط کنند که هر وقت بخواهند ضامن بودن ضامن را به هم بزنند.
مسأله 2426 :
هر گاه انسان در موقع ضامن شدن، بتواند طلب طلبکار را بدهد اگر چه بعد فقير شود، طلبکار نمي تواند ضامن بودن او را بهم بزند و طلب خود را از بدهکار اوّل مطالبه نمايد، و همچنين است اگر در آن موقع نتواند طلب او را بدهد ولي طلبکار بداند و به ضامن شدن او راضي شود.
مسأله 2427 :
اگر انسان در موقعي که ضامن مي شود، نتواند طلب طلبکار را بدهد و طلبکار در آن وقت نداند و بعد ملتفت شود، مي تواند ضامن بودن او را بهم بزند. ولي اگر پيش از آن که طلبکار ملتفت شود، ضامن قدرت پيدا کرده باشد، چنانچه بخواهد ضامن بودن او را بهم بزند اشکال دارد.
مسأله 2428 :
اگر کسي بدون اجازه بدهکار ضامن شود که بدهي او را بدهد نمي تواند چيزي از او بگيرد.
مسأله 2429 :
اگر کسي با اجازه بدهکار ضامن شود که بدهي او را بدهد، مي تواند مقداري را که ضامن شده پس از پرداخت آن از او مطالبه نمايد، ولي اگر بجاي جنسي که بدهکار بوده جنس ديگري به طلبکار او بدهد، نمي تواند چيزي را که داده از او مطالبه نمايد، مثلا اگر ده من گندم بدهکار باشد و ضامن ده من برنج بدهد، نمي توند برنج را از او مطالبه نمايد، امّا اگر خودش راضي شود که برنج بدهد اشکال ندارد.