30. احکام سر بريدن و شکار کردن حيوانات
مسأله 2243 :
اگر حيوان حلال گوشت را به شيوه اى که بعداً گفته مى شود سر ببرند: چه وحشى باشد و چه اهلى، بعد از جان دادن، گوشت آن حلال و بدن آن پاک است، ولى چهارپائى که انسان با آن نزديکى کرده و حيوانى که نجاستخوار شده، و گوسفندى که شير خوک خورده اگر به شيوه اى که شرع معين نموده است آن را استبراء نکرده باشند; بعد از سر بريدن گوشت آن حلال نيست.
مسأله 2244 :
حيوان حلال گوشت وحشى مانند آهو و کبک و بز کوهى، و حيوان حلال گوشتى که اهلى بوده و بعداً وحشى شده مثل گاو و شتر اهلى که فرار کرده و وحشى شده است، اگر به شيوه اى که بعداً گفته مى شود آنها را شکار کنند پاک و حلال است ولى حيوان حلال گوشت اهلى مانند گوسفند و مرغ خانگى و حيوان حلال گوشت وحشى که به واسطه تربيت کردن اهلى شده است با شکار کردن پاک و حلال نمى شود.
مسأله 2245 :
حيوان حلال گوشتى که مانند ماهى خون جهنده ندارد، اگر به خودى خود بميرد پاک است ولى گوشت آن را نمى شود خورد. مگر اينکه در بيرون آب بميرد در اين صورت گوشت او حلال است.
صفحه 486
حکم سر بريدن حيوانات
مسأله 2246 :
شيوه سر بريدن حيوان آن است که چهار رگ بزرگ گردن آن را، از پائين برآمدگى زير گلو به طور کامل ببرند. و مقصود از چهار رگ: 1ـ «مرى» که مجراى غذاست 2ـ «حلقوم» که مجراى نفس است 3 و 4ـ دو رگ ديگر که به حلقوم احاطه دارند. و اگر آنها را بشکافند کافى نيست.
مسأله 2247 :
اگر بعضى از چهار رگ را ببرند و صبر کنند تا حيوان بميرد بعد بقيه را ببرند فائده ندارد، بلکه اگر به اين مقدار هم صبر نکنند ولى به طور معمول چهار رگ را پشت سر هم نبرند، مگر اين که عرفاً يک عمل محسوب شود.
مسأله 2248 :
اگر گرگ گلوى گوسفند را به طورى بکند که از چهار رگى که در گردن است و بايد بريده شود، چيزى نماند، آن حيوان حرام مى شود، ولى اگر مقدارى از گردن را بکند و چهار رگ باقى باشد، يا جاى ديگر بدن را بکند، در صورتى که گوسفند زنده باشد و به شيوه اى که گفته مى شود سر آن را ببرند حلال و پاک مى شود.
شرائط سر بريدن حيوانات
مسأله 2249 :
سر بريدن حيوان پنج شرط دارد:
اول کسى که سر حيوان را مى برد چه مرد باشد، چه زن، بايد مسلمان باشد و اظهار دشمنى با اهل بيت پيغمبر(صلى الله عليه وآله وسلم) نکند. و بچه مسلمان هم اگر مميز باشد يعنى خوب و بد را بفهمد مى تواند سر آن را ببرد.
دوم سر حيوان را با چيزى ببرند که از آهن باشد ولى چنانچه آهن پيدا نشود و طورى باشد که اگر سر حيوان را نبرند مى ميرد، با چيز تيزى که چهار رگ آن را جدا کند مانند شيشه و سنگ تيز، مى شود سر آن را بريد.
سوم در موقع سر بريدن، جلو بدن حيوان رو به قبله باشد اگر عمداً حيوان را رو به قبله
صفحه 487
نکند حيوان حرام مى شود ولى اگر فراموش کند، يا مسأله را نداند; يا قبله را اشتباه کند، يا نداند قبله کدام طرف است، يا نتواند حيوان را رو به قبله کند اشکال ندارد و احتياط واجب اين است اگر کسى سر مى برد او نيز رو به قبله باشد.
چهارم وقتى مى خواهد سر حيوان را ببرد، يا کارد به گلويش بگذارد; به نيت سر بريدن، نام خدا را ببرد و همين قدر که بگويد بسم الله کافى است و اگر بدون قصد سر بريدن نام خدا را ببرد، آن حيوان پاک نمى شود و گوشت آن هم حرام است، ولى اگر از روى فراموشى نام خدا را نبرد اشکال ندارد. بهتر است هر موقع يادش آمد، نام خدا را بگويد.
پنجم حيوان بعد از سر بريدن حرکتى بکند. اگر چه مثلاً چشم يادم خود را حرکت دهد، يا پاى خود را به زمين زند که معلوم شود زنده بوده.
دستور کشتن شتر
مسأله 2250 :
اگر بخواهند شتر را بکشند که بعد از جان دادن پاک و حلال باشد، بايد با پنج شرطى که براى سربريدن حيوانات گفته شد، کارد يا چيز ديگرى را که از آهن و برنده باشد، در گودى بين گردن و سينه اش فرو کنند.
مسأله 2251 :
اگر حيوانى سرکش شود و نتوانند آن را به شيوه اى که در شرع معين شده بکشند، يا مثلاً در چاه بيفتد و احتمال بدهند که در آنجا بميرد و کشتن آن به دستور شرع ممکن نباشد، چنانچه با چيزى مثل شمشير که به واسطه تيزى آن بدن زخم مى شود به بدن حيوان زخم بزنند و در اثر زخم جان بدهد حلال مى شود و رو به قبله بودن آن لازم نيست، ولى بايد شرط هاى ديگرى را که براى سر بريدن حيوانات گفته شد دارا باشد.
مسأله 2252 :
سر بريدن حيوانات با وسايل ماشينى در صورتى که شرائط شرعى رعايت شود، اشکال ندارد، و هر گاه چند حيوان و يا مرغ را با هم سر مى برند يک بسم الله کافى است و اگر ماشين مرتباً کار مى کند، بايد «بسم الله» نيز تکرار شود.
مسأله 2253 :
گوشت ها يا مرغ هاى سر بريده که از بلاد کفر مى آورند، اگر بدانيم که خود به خود نمرده است پاک ولى گوشت آن حرام است.
صفحه 488
چيزهائى که موقع سر بريدن حيوانات مستحب است
مسأله 2254 :
چند چيز در سر بريدن حيوانات مستحب است:
اول موقع سر بريدن گوسفند. دو دست و يک پاى آن را ببندند و پاى ديگرش را باز بگذارند و موقع سر بريدن گاو چهار دست و پايش را ببندند و دم آن را باز بگذارند و موقع کشتن شتر دو دست آن را از پائين تا زانو، يا تا زير بغل به يکديگر ببندند و پاهايش را باز بگذارند و مستحب است مرغ را بعد از سر بريدن رها کنند تا پر و بال بزند.
دوّم پيش از کشتن حيوان آب جلوى آن بگذارند.
سوّم کارى کنند که حيوان کمتر اذيت شود مثلاً کارد را خوب تيز کنند و با عجله سر حيوان را ببرند.
چيزهائى که در کشتن حيوانات مکروه است
مسأله 2255 :
چند چيز در کشتن حيوانات مکروه است:
اول آنکه کارد را پشت حلقوم فرو کنند و به طرف جلو بياورند که حلقوم از پشت بريده شود.
دوم در جائى حيوان را بکشند که حيوان ديگر آن را ببيند.
سوم در شب يا پيش از ظهر روز جمعه سر حيوان را ببرند ولى در صورت احتياج عيبى ندارد.
چهارم خود انسان چهارپائى را که پرورش داده است بکشد.
و احتياط آن است که پيش از بيرون آمدن روح پوست حيوان را نکنند. و پيش از بيرون آمدن روح، سر حيوان را از بدنش جدا نکنند.
صفحه 489
احکام شکار کردن با اسلحه
مسأله 2256 :
اگر حيوان حلال گوشت وحشى را با اسلحه شکار کنند، با پنج شرط حلال و بدنش پاک است:
اول آنکه اسلحه شکار مثل کارد و شمشير برنده باشد; يا مثل نيزه و تير، تيز باشد که به واسطه تيز بودن، بدن حيوان را پاره کند و اگر به وسيله دام يا چوب و سنگ و مانند اينها حيوانى را شکار کنند پاک نمى شود و خوردن آن هم حرام است. و اگر حيوانى را با تفنگ شکار کنند، چنانچه گلوله آن تيز باشد که در بدن حيوان فرو رود و آن را پاره کند پاک و حلال است. و اگر گلوله تيز نباشد بلکه با فشار در بدن حيوان فرو رود و حيوان را بکشد، يا به واسطه حرارتش بدن حيوان را بسوزاند و در اثر سوزاندن، حيوان بميرد پاک و حلال بودنش اشکال دارد.
دوم کسى که شکار مى کند بايد مسلمان باشد يا بچه مسلمان باشد که خوب و بدن را بفهمد و اگر کافر يا کسى که اظهار دشمنى با اهل بيت پيغمبر(صلى الله عليه وآله وسلم) مى کند، حيوانى را شکار نمايد، آن شکار حلال نيست.
سوم اسلحه را براى شکار کردن حيوان به کار برد و اگر مثلاً جائى را نشان کند و اتفاقاً حيوانى را بکشد، آن حيوان پاک نيست و خوردن آن هم حرام است.
چهارم در وقت به کار بردن اسلحه نام خدا را ببرد و چنانچه عمداً نام خدا را نبرد شکار حلال نمى شود ولى اگر فراموش کند اشکال ندارد.
پنجم وقتى به حيوان برسد که مرده باشد، يا اگر زنده است به اندازه سر بريدن آن وقت نباشد و چنانچه به اندازه سر بريدن وقت باشد و سر حيوان را نبرد تا بميرد حرام است.
مسأله 2257 :
اگر حيوانى را تير زدند سپس در آب بيفتد، و انسان بداند که حيوان به واسطه تير و افتادن در آب جان داده، حلال نيست. بلکه اگر شک کند که فقط با تير بوده يا نه، نيز حلال نمى باشد.
مسأله 2258 :
اگر با شمشير يا چيز ديگرى که شکار کردن با آن صحيح است با
صفحه 490
شرط هائى که در صفحه گذشته گفته شد، حيوانى را دو قسمت کنند، و سر و گردن در يک قسمت بماند و انسان وقتى برسد که حيوان جان داده باشد، هر دو قسمت حلال است و اگر حيوان زنده باشد و وقت براى سر بريدن به آداب شرع تنگ باشد در اين صورت قسمتى که سر و گردن ندارد حرام و قسمتى که سر و گردن دارد حلال است و اگر براى سر بريدن وقت باشد، آن قسمت که در آن سر نيست حرام است و آن قسمت ديگر اگر سر آن را به دستورى که در شرع معين شده ببرند حلال است.
مسأله 2259 :
اگر حيوانى را شکار کنند، يا سر ببرند و بچه زنده اى از آن بيرون آيد چنانچه آن بچه را به دستورى که در شرع معين شده سر ببرند حلال وگرنه حرام مى باشد.
مسأله 2260 :
اگر حيوانى را شکار کنند يا سر ببرند و بچه مرده اى از شکمش بيرون آورند، و مرگ او به خاطر کشتن مادر باشد چنانچه خلقت آن بچه کامل باشد و مو يا پشم در بدنش روئيده باشد پاک و حلال است.
شکار کردن با سگ شکارى
مسأله 2261 :
اگر سگ شکارى، حيوان وحشى حلال گوشتى را شکار کند پاک بودن و حلال بودن آن حيوان شش شرط دارد:
اول: سگ به طورى تربيت شده باشد که هر وقت آن را براى گرفتن شکار بفرستند برود و هر وقت از رفتن جلوگيرى کنند بايستد ولى اگر در وقت نزديک شدن به شکار با جلوگيرى نايستد مانع ندارد و احتياط واجب آن است که اگر عادت دارد که پيش از رسيدن صاحبش شکار را مى خورد از شکار او اجتناب کنند، ولى اگر اتفاقاً شکار را بخورد اشکال ندارد.
دوم: صاحبش آن را بفرستد و اگر از پيش خود دنبال شکار رود و حيوانى را شکار کند خوردن آن حيوان حرام است. بلکه اگر از پيش خود دنبال شکار رود و بعداً صاحبش بانگ بزند که زودتر آن را به شکار برساند; اگرچه به واسطه صداى صاحبش شتاب کند، بنابر احتياط واجب بايد از خوردن آن شکار خوددارى نمايد.
صفحه 491
سوم: کسى که سگ را مى فرستد بايد مسلمان باشد يا بچه مسلمان باشد که خوب و بد را بفهمد و اگر کافر يا کسى که اظهار دشمنى با اهل بيت پيغمبر(صلى الله عليه وآله وسلم)مى کند سگ را بفرستد، شکار آن سگ حرام است.
چهارم: وقت فرستادن سگ نام خدا را ببرد و اگر عمداً نام خدا را نبرد: آن شکار حرام است ولى اگر از روى فراموشى باشد اشکال ندارد. و اگر وقت فرستادن سگ نام خدا را عمداً نبرد و پيش از آنکه سگ به شکار برسد نام خدا را ببرد بنابر احتياط واجب بايد از آن شکار اجتناب نمايند.
پنجم: شکار به واسطه زخمى که از دندان سگ پيدا کرده بميرد پس اگر سگ، شکار را خفه کند، يا شکار از دويدن يا ترس بميرد حلال نيست.
ششم: کسى که سگ را فرستاده; وقتى برسد که حيوان مرده باشد، يا اگر زنده است به اندازه سر بريدن آن وقت نباشد و چنانچه وقتى برسد که باندازه سر بريدن وقت باشد مثلاً حيوان چشم يا دم خود را حرکت دهد، يا پاى خود را به زمين بزند، چنانچه سر حيوان را نبرد تا بميرد حلال نيست.
مسأله 2262 :
کسى که سگ را فرستاده اگر وقتى برسد که بتواند سر حيوان را ببرد، چنانچه به طور معمول و با شتاب مثلا کارد را بيرون آورد و وقت سر بريدن بگذرد و آن حيوان بميرد حلال است; ولى اگر مثلاً به واسطه زياد تنگ بودن غلاف يا چسبندگى آن بيرون آوردن کارد طول بکشد و وقت بگذرد از خوردن آن خودددارى کند و نيز اگر چيزى همراه او نباشد که با آن، سر حيوان را ببرد و حيوان بميرد، از خوردن آن نيز خوددارى کند.
صيد ماهى
مسأله 2263 :
اگر ماهى فلس دار را زنده از آب بگيرند و بيرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است. و چنانچه در آب بميرد پاک است ولى خوردن آن حرام مى باشد و ماهى بى فلس را اگرچه زنده از آب بگيرند و بيرون آب جان دهد حرام است.
صفحه 492
مسأله 2264 :
اگر ماهى از آب بيرون بيفتد، يا موج آن را بيرون بيندازد، ماهى در خشکى بماند، چنانچه پيش از آنکه بميرد، با دست يا به وسيله ديگرى آن را بگيرند، بعد از جان دادن حلال است.
مسأله 2265 :
کسى که ماهى را صيد مى کند، لازم نيست مسلمان باشد و در موقع گرفتن، نام خدا را ببرد ولى مسلمان بايد بداند که آن را زنده گرفته و در خارج آب جان داده است.
مسأله 2266 :
ماهى مرده اى که معلوم نيست آن را زنده از آب گرفته اند يا نه، چنانچه در دست مسلمان باشد، حلال است و اگر در دست کافر باشد; و معلوم نباشد که زنده از آب گرفته يا زنده در دام افتاده حرام مى باشد.
مسأله 2267 :
خوردن ماهى کوچک زنده اشکال دارد.
مسأله 2268 :
اگر ماهى را بيرون آب دو قسمت کنند و يک قسمت آن درحالى که زنده است در آب بيفتد، خوردن قسمتى را که بيرون آب مانده اشکال ندارد.
صفحه 493