معاملات باطل
مسأله 1688 :
در چند مورد معامله باطل است:
اول خريد و فروش عين نجس مثل: بول و غائط و خون و خوک و سگ ولى خريد و فروش خون براى معالجه بيماران و خريد و فروش سگ شکارى و نگهبان جايز است.
دوم خريد و فروش مال غصبى مگر آنکه صاحبش اذن دهد.
سوم خريد و فروش چيزهائى که ارزش مالى ندارد.
چهارم معامله چيزى که منافع معمولى آن حرام باشد، مثل آلات قمار و موسيقى.
پنجم معامله اى که در آن ربا باشد.
ششم فروختن اجناس تقلبى که خريدار از وضع آن خبر نداشته باشد.و فروختن روغنى که آن را با پيه مخلوط کرده است و اين عمل را غش مى گويند، از پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله وسلم) منقول است که فرمود: کسى که در معامله با مسلمانان غش کند يا به آنان ضرر بزند يا تقلب و حيله نمايد، از ما نيست و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزى او را مى برد و راه معاش او را مى بندد و او را به خودش واگذار مى کند.
هفتم خريد و فروش اعضاى بدن مانند کليه و امثال آن و اگر پولى مى گيرد آن را در مقابل اجازه برداشتن عضو در بدن، بگيرد نه در مقابل اصل و در هر حال اين کار در صورتى جائز است که براى دهنده عضو، ايجاد خطر نکند.
هشتم خريد و فروش اراضى موات پيش از آنکه آن را احياء کند.
صفحه 381
مسأله 1689 :
فروختن چيز پاکى که نجس شده و آب کشيدن آن ممکن است اشکال ندارد. ولى اگر مشترى بخواهد آن چيز را بخورد بايد فروشنده نجس بودن آن را به او بگويد.
مسأله 1690 :
اگر چيز پاکى مانند روغن و نفت که آب کشيدن آن ممکن نيست نجس شود، چنانچه مثلاً روغن نجس را براى خوردن به خريدار بفروشد معامله باطل و عمل حرام است و اگر براى کارى بخواهند که شرط آن پاک بودن نيست مثلاً بخواهند نفت نجس را بسوزانند، فروش آن اشکال ندارد.
مسأله 1691 :
دارويى که ذاتاً نجس نيست ولى به وسيله ملاقات با نجس، متنجس شده باشد در صورت نياز و انحصار، خريد و فروش آن صحيح است.
مسأله 1692 :
خريد و فروش مواد غذايى و دواهاى روان و عطرهائى که از کشورهاى غير اسلامى مى آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد، ولى روغنى را که از حيوان بعد از جان دادن آن مى گيرند، چنانچه در کشور غيراسلامى از دست کافر بگيرند و از حيوانى باشد که اگر رگ آن را ببرند، خون از آن جستن مى کند، معامله آن باطل مى باشد.
مسأله 1693 :
خريد و فروش گوشت هايى که از کشورهاى غيراسلامى مى آورند يا از دست کافر گرفته مى شود باطل است، ولى اگر بداند که آنها از حيوانى است که مطابق قانون شرع يا با نظارت مسلمان ذبح شده. اشکال ندارد.
مسأله 1694 :
خريد و فروش گوشت هايى که از بازار مسلمانان يا از دست شخص مسلمان گرفته شود اشکال ندارد، ولى اگر بداند مسلمانى که آن را از دست کافر گرفته يا از بلاد کفّار آورده تحقيق نکرده که آن حيوان مطابق دستور شرع ذبح شده يا نه، خريد و فروش آن باطل و حرام است ولى اگر از مسلمانى گرفته که ظاهراً پايبند شرع است و احتمال مى دهد تحقيق کرده باشد معامله اش صحيح است; اما خريدن چرم هايى که از بلاد کفّار مى آورند جايز و پاک است. هر چند نماز با آن صحيح نيست.
مسأله 1695 :
خريد و فروش تمام انواع مسکرات حرام و باطل است.
مسأله 1696 :
خريد و فروش مال غصبى نيز حرام و باطل است و فروشنده بايد پول را به
صفحه 382
خريدار برگرداند، ولى خريدار حق ندارد آن مال غصبى را به غيرصاحبش بدهد و اگر صاحب ان را نمى شناسد بايد به نظر حاکم شرع عمل کند.
مسأله 1697 :
هر گاه خريدار از اول قصدش اين باشد که پول جنس را ندهد و يا قصدش اين باشد که از پول حرام بدهد، معامله باطل است ولى اگر از اول قصدش اين نباشد، بعداً از حرام بدهد معامله صحيح است، ولى تکليف شخص خريدار اين است که پول حرام از او گرفته به صاحبش برگرداند و به فروشنده، پول حلال بدهد.
مسأله 1698 :
خريد و فروش آلات لهو و لعب مانند تار و ساز حتّى سازهاى کوچک حرام است، مگر اين که بازيچه باشد و از آلات لهو حساب نشود.
مسأله 1699 :
خريد و فروش راديو و تلويزيون و ساير وسايلى که داراى منافع مباح و مشروع قابل ملاحظه است، جايز است، ولى هر گاه چيزى را که منافع حلال دارد به کسى بفروشند که آن را قطعاً در حرام مصرف مى کند (مثلاً انگور را به کارخانه شراب سازى بفروشند)، معامله آن حرام است.
مسأله 1700 :
ساختن و خريد و فروش مجسّمه حرام است ولى خريد و فروش صابون و مانند آن که روى آنها شکل مجسمه يا نقش هاى برجسته است اشکالى ندارد.
مسأله 1701 :
خريد و فروش چيزهايى که از قمار يا دزدى يا معاملات باطل به دست آمده، حرام و باطل است و تصرّف در آنها جايز نيست و اگر کسى آن را بخرد بايد به صاحب اصلى اش بازگرداند و اگر صاحب اصلى اش را نمى شناسد به نظر حاکم شرع عمل کند.
مسأله 1702 :
هر گاه جنس تقلّبى مانند روغنى را که با پارافين يا جنس ديگرى مخلوط کرده است بفروشد، چنانچه روغن معين بفروشد مثلاً بگويد اين روغن را مى فروشم مشترى هر زمان متوجه شد مى تواند معامله را فسخ کند، ولى اگر آن را معيّن نکند، بلکه بگويد فلان مقدار روغن را مى فروشم اما هنگام تحويل دادن جنس تقلّبى تحويل دهد، مشترى مى تواند آن را پس بدهد و جنس سالم بگيرد.
صفحه 383