ضمان طبيب
سوال 1392 :
اگر پزشک بنا به اصرار بيمار، دارويى تجويز نمايد و يا ساير اقدامات درمانى که مضرّ است انجام دهد، در صورت ايجاد عارضه، مسؤول کيست؟
جواب :
اگر پزشک اثر زيان بخش دارو را اعلام کند مسؤوليتى در برابر عارضه ندارد و اگر اعلام نکند، مسؤول است ولى در هر صورت پزشک بايد مقاومت کرده و داروى مضرّ را به بيمار معرّفى نکند.
سوال 1393 :
با توجّه به اين که ممکن است جان بيمار به طور اورژانسى (فورى) در خطر باشد و زمانى جهت تعيين حساسيت فرد به دارويى خاص وجود نداشته باشد، اگر با تجويز دارو، بيمار به آن حساسيت پيدا کرده دچار عوارض شديد و يا مرگ شود، آيا پزشک معالج در قبال اين عوارض مسؤوليّتى خواهد داشت؟
جواب :
بايد از بيمار يا ولىّ او اجازه بگيرد و اگر دسترسى به آنها نيست ما به عنوان حاکم شرع در اين گونه موارد ضرورى به اطبّا اجازه مى دهيم و ضامن نيستند. (به شرط اين که دقّت کافى کنند)
سوال 1394 :
اگر با توجّه به علوم امروزى، امکان تعيين حسّاسيّت يک دارو وجود نداشته باشد، آيا پزشک، در صورت ايجاد عارضه مسؤول است؟
جواب :
در صورتى که آن دارو منحصر به فرد، نباشد و بيمار جنبه اورژانسى نداشته باشد، استعمال آن دارو روى انسان جايز نيست، امّا اگر دارو منحصر به فرد است و استعمال آن ضرورى به نظر مى رسد و احتمال نجات بيشتر از احتمال خطر است بايد آن را در مورد بيمار بکار ببرد.
سوال 1395 :
به طور کلّى با توجّه به علوم امروزى اگر بدانيم يا احتمال بدهيم که نجات جان بيمار وابسته به مصرف داروهاى خاصى مى باشد که مضرّند و اين مضرّات به احتمال قوى براى همگان رخ خواهد داد و با تجويز پزشک، شخص دچار يک يا چند مورد از اين عوارض شود، آيا پزشک مسؤول است؟
جواب :
در صورتى که دارو منحصر به فرد باشد و تأثير آن از زيانهاى آن بيشتر است و پزشک چگونگى را به بيمار اعلام کند تجويز آن مانعى ندارد.
سوال 1396 :
اگر دارو يا داروهايى، نه براى نجات جان بيمار بلکه جهت تسکين و مداواى ناراحتيهايى که باعث آزار بيمار مى شوند همانند: تب، خارش، درد، زخم و... مصرف شوند و بدانيم يا احتمال دهيم که اين داروها مؤثرند و با توجّه به اين که اکثر داروهاى مؤثر، در کوتاه مدّت يا دراز مدّت داراى عوارض زيادى مى باشند، در صورت تجويز پزشک و ايجاد عارضه که گاهى بدتر از بيمارى اوّليّه مى باشد، آيا پزشک مسؤوليّتى به عهده خواهد داشت؟ (لازم به ذکر است شايع ترين و بيشترين تجويز دارو در چنين مواردى صورت مى گيرد و لذا اهميّت فراوانى دارد و از طرفى اگر بخواهيم درمان هيچ ضررى نداشته باشد گاهى اصلا هيچ درمانى نبايد انجام دهيم).
جواب :
اگر ضرر مهمّى نداشته باشد اشکالى ندارد زيرا داروها به هر حال عوارضى دارند، ولى اگر ضرر مهمّى داشته باشد تجويز آن جايز نيست مگر در صورت ضرورت شديد با کسب رضايت بيمار يا ولىّ او.
سوال 1397 :
در صورتى که داروهاى کاملا مؤثّر به هر علّتى در دسترس نباشند، آيا پزشک مى تواند داروهايى را که احتمال مى دهد مؤثّر باشند تجويز کند؟ در صورت عدم موفقيّت، آيا پزشک در قبال عوارض احتمالى اين داروها يا هزينه بيهوده اى که بر بيمار تحميل شده مسؤول و مديون است؟
جواب :
اگر راه منحصر به استفاده از آن داروها باشد اشکالى ندارد، ولى بايد بيمار را در جريان بگذارد و جلب رضايت کند.
سوال 1398 :
با توجّه به گستردگى بسيار زياد علوم پزشکى که واقعاً امکان فراگيرى و به خاطر سپردن تمامى بيماريها و تمامى داروهايى که روى همه بيماريها مؤثّرند و نيز تشخيص عوارض آنها وجود ندارد، اگر پزشک به خاطر فراموشى بنا به حدس خود، چه در موارد اورژانس جهت نجات جان و يا تسکين آلام بيمار، سهواً اقدام به تجويز دارويى غير مؤثّر به بيمارى کند که بيمار را متحمّل هزينه بيهوده و يا عوارض جانبى کند، در اين صورت آيا پزشک مسؤول و مديون است؟ (در صورتى که امکان ارجاع به متخصّص ديگرى هم نباشد)
جواب :
از جواب مسأله بالا معلوم شد.
سوال 1399 :
اگر به خاطر کمبود امکانات لازم براى تشخيص کامل، تشخيص ممکن نگردد و مداواى لازم صورت نگيرد و بيمارى تشديد يا منجر به مرگ شود، آيا پزشک معالج مسؤول است؟
جواب :
مسؤوليّت ندارد، ولى بايد داروهاى مشکوک و مضر به بيمار ندهد.
سوال 1400 :
در برخى بيماريها همانند فشار خون بالا، به علّت عوامل ناشناخته ايجاد کننده آن، طبق روش معمول که اجراى آن طبق علوم روز ضرورى است، يک يا چند دارو به کار برده مى شود و در صورت عدم تأثير، داروهاى ديگرى به کار برده مى شود، الى آخر. با توجّه به اين که اين داروها از يک طرف در افراد مختلف همگى مؤثّر نيستند و ممکن است در شخصى، درمانهاى اوّليّه و در شخص ديگرى درمانهاى آخر مؤثّر باشند و از طرف ديگر، هر يک از داروها داراى عوارض خاصّى هستند، آيا پزشک معالج ـ که در حقيقت داروهاى مختلف را به ترتيب در مورد بيمار آزمايش مى کند ـ در قبال هزينه اضافه يا عوارض داروها مسؤول است؟
جواب :
اگر راه درمان منحصر به همين راه است بايد اقدام کند و مسؤوليّتى ندارد.
سوال 1401 :
اگر پزشک با توجّه به گستردگى موضوع نداند و يافراموش کرده باشد که دارو يا روش تشخيصى وى براى خانمهاى باردار يا شيرده مضر است، مسؤوليّت پزشک درصورت ايجاد عارضه در جنين يا مادر در چه حدّى مى باشد؟
جواب :
پزشک موظّف است از زنانى که در معرض باردارى هستند سوال کند و اگر بدون تحقيق داروى مضرّى بدهد مسؤول است.
سوال 1402 :
به طور کلّى آيا جواب منفى خانم بيمار در مورد پرسش پزشک از حاملگى وى چه خود بداند باردار است و به هر علّتى نگويد و چه نداند که باردار است از پزشک معالج در قبال عوارض احتمالى رفع مسؤوليّت مى کند؟
جواب :
اگر راه تشخيص باردارى منحصر به سوال از بيمار است در فرض مسأله مسؤوليّتى ندارد.
سوال 1403 :
اگر پزشک از باردارى بيمار سوال نکند و وى هم متذکّر نشود، مسؤوليت عوارض احتمالى به عهده کيست؟
جواب :
جواب اين مسأله از آنچه در جواب سوال 1401 گفته شد روشن مى شود.
سوال 1404 :
گاهى اوقات، پزشک تنها جهت احتياط و مطمئن شدن در جهت تشخيص و يا ردّ يک بيمارى احتمالى مثل سل در هر بيمار مشکوکى ـ با هر علامت غير اختصاصى ـ دستور راديوگرافى مى دهد تا يک بيمارى مخفى احتمالى را کشف کند، در صورت وجود يا عدم هر گونه بيمارى (که احتياج به راديوگرافى دارد) آيا پزشک در ايجاد عوارض احتمالى و هزينه درمان مسؤول است؟
جواب :
در صورتى که احتمال بيمارى، احتمال قابل ملاحظه اى باشد، اين اقدام اشکال ندارد و مسؤول نيست.
سوال 1405 :
با توجّه به اين که تشخيص بسيارى از بيماريها يا اختلالات به وسيله آزمايش امکان پذير است و از طرفى امکان اشتباه در آزمايشگاه و تفسير آزمايشها، هميشه وجود دارد، در صورت اشتباه آزمايشگاه و در نتيجه معالجه اشتباه پزشک، مسؤول خسارات و عوارض احتمالى کيست؟
جواب :
آزمايشگاه مسؤول است.
سوال 1406 :
با توجّه به اين که باردارى، در هفته هاى اوّل از روى ظواهر و گاه با روشهاى ساده چندان قابل تشخيص نيست و از طرفى بيشترين عوارض خطرناک روشهاى درمانى تشخيص مضر، در همين زمان آن هم به صورت اختلالات شديد در جنين رخ مى دهد و بدين ترتيب چون يا به خاطر کمبود امکانات يا عدم فرصت کافى يا عدم تمايل بيمار به صرف هزينه هاى تشخيص باردارى، يا عدم اطّلاع وى از باردارى خود و در نتيجه جواب منفى دادن وى در مورد پرسش پزشک از باردارى وى و حتى گاهى عدم امکان تشخيص به وسيله روشهاى مدرن به خاطر جوابهاى منفى کاذب آزمايشات، پزشک نمى تواند تشخيص دهد و يا نمى داند که بيمار باردار است، روشهاى تشخيصى درمانى مختلف را براى وى به کار مى گيرد حال در صورت ايجاد عارضه در مادر يا جنين، آيا پزشک معالج مسؤول است؟
جواب :
در صورتى که راهى براى تشخيص باردارى نباشد و داروها منحصر به فرد باشد و از بيمار اجازه بگيرد مسؤول نيست.
سوال 1407 :
اگر پزشک روش يا دارويى را تعريف کند و بگويد اين دارو براى فلان بيمارى مفيد است و يا بگويد درمان، مترتّب بر فلان داروست ـ بدون آن که بيمار را وادار به مصرف آن دارو کند ـ آيا در اين حالت، در صورت عدم تأثير يا عوارض دارو، پزشک مسؤول يا مديون است؟
جواب :
اگر پزشک در کار خود کوتاهى نکرده باشد مسؤوليّتى ندارد.
سوال 1408 :
در بسيارى از بيماريها و اختلالات جسمانى، پزشک دستور انجام راديوگرافى، سى تى اسکن و... مى دهد که مطمئناً به خصوص براى برخى افراد مضر مى باشد ولى در خيلى از موارد، اين آزمايشات مى توانند کمک کننده در تشخيص بيمارى باشند به هر حال، در فرض فوق مسؤوليّت پزشک در صورت ايجاد عوارض آزمايشها تا چه حدّى است؟
جواب :
از پاسخهاى قبل روشن شد.
سوال 1409 :
در فرض مسأله فوق اگر بيمار کاملا بيهوش باشد آيا مى توان از خويشان بالغ وى اجازه گرفته و يا با آنها شروط فوق را انعقاد نمود؟
جواب :
مى توان از ولىّ او اجازه گرفت.
سوال 1410 :
يک سوال مهمّ و اساسى مطرح است که به طور کلّى و در تمامى روشهاى تشخيصى و درمانى اگر پزشک قبل از انجام هر عملى به خود بيمار و يا ولىّ او ـ اگر بيمار بالغ يا عاقل نباشد ـ متذکّر شود که اين روشها از يک طرف ممکن است بى فايده باشند و وقت و مال او را به هدر دهند و از طرف ديگر ممکن است عوارض متفاوتى براى او داشته باشند و بدين ترتيب با ذکر اين مطلب پزشک، قبل از هرگونه معاينه و دستور روشهاى تشخيصى و درمانى و تجويز دارو در قبال خسارات و عوارض احتمالى از خود کاملا سلب مسؤوليّت کند و بيمار چه از روى ناچارى و چه از روى تمايل و يا به ظاهر از روى تمايل، اين شرط را قبول نمايد، آن گاه در صورت اشتباه سهوى پزشک هزينه هاى بيهوده، بى فايده بودن و يا عوارض ناشى از روشهاى تشخيصى و درمانى، آيا پزشک مسؤول است؟ در صورتى که وى حدّاکثر تلاش خود را نيز بکند.
جواب :
اگر از آنها اجازه گرفته و سلب مسؤوليّت در برابر اين گونه امور نموده ضامن نيست.
سوال 1411 :
در فرض مسأله فوق، آيا بايد با تک تک بيماران شرط نمود و با امضاى پرسشنامه مربوطه و يا نصب اطّلاعيّه در مراکز درمانى مبنى بر اين که مراجعه بيماران نشانگر قبول اين شرايط است و يا به اطّلاع رساندن از طريق رسانه هاى گروهى که مراجعه شما نزد پزشک به اين شرايط، مترتّب است، از پزشک رفع مسؤوليّت شرعى نمود؟ و مثلا اگر قبل از عمل جرّاحى، بيمار مجبور به امضاى شرايطى باشد که در صورت هر گونه ناموفّق بودن جرّاحى وى هيچ گونه حقّ و حقوقى بر جرّاح و بيمارستان ندارد، آيا در صورت هر گونه اختلال در جرّاحى مى توان مدّعى شد که با توجّه به امضاى قبلى بيمار، کادر درمانى هيچ مسؤوليت شرعى ندارد؟
جواب :
بهترين راه براى حلّ مشکل پزشکان از نظرضمان شرعى اين است که از طريق رسانه هاى گروهى و طرق ديگر اعلان همگانى، اعلام شود که پزشکان نهايت سعى و کوشش و دقّت خود را براى درمان بيماران به کار مى گيرند ولى با توجّه به جهات مختلف اعمّ ازکمبودهاى علم پزشکى و وسايل شناخت بيماريها و اختلاف وضع جسمانى وروحى بيماران و خطاهاى احتمالى که در طبيعت هر انسانى نهفته است چون بشر به هر حال جايز الخطاست ممکن است عوارضى پيش آيد، پزشکان دربرابر آن مسؤول نيستند و مراجعه به پزشک به معناى قبول اين رفع مسؤوليّت است ولى البتّه در برابر عوارضى که بر اثر سهل انگارى تقصير حاصل شود مسؤوليّت آنها بر قوّت خود باقى است،اين اعلان ممکن است به صورت تابلويى در تمام مطب ها و بيمارستانها نيز نصب شود به طورى که به همه مراجعين تفهيم گردد و در مورد جراحّيهاى مهمّ برائت خصوصى نيز گرفته شود.
سوال 1412 :
در فرض مسأله 1410 اگر بيمار، کاملا بيهوش باشد و در حال حاضر هيچ شخص بالغ يا نابالغ که خويشاوند وى باشد نيز در دسترس نباشد و از طرفى جان بيمار در خطر فورى باشد، جهت اجازه و شرط چه بايد کرد؟ آيا مى توان طبق وظيفه پزشکى هر گونه اقدام ممکن را بدون اجازه انجام داد؟ اگر سهواً با اقدامات غيرمؤثّر به مرگ بيمار تسريع بخشيده شود مسؤوليّتى بر گردن پزشک معالج خواهد بود؟ و اگر به خاطر خوف از عدم تأثير درمان و کمک به تسريع مرگ و مديون شدن، پزشک هيچ کارى انجام ندهد آيا در اين صورت پزشک مسؤول خواهد بود؟ زيرا مشاهده شده است گاهى اجل شخصى فرا رسيده ولى علّت مرگ را به غلط به پزشک معالج وى نسبت مى دهند؟
جواب :
اگر بتواند از حاکم شرع اجازه بگيرد لازم است و ما به پزشکان براى اين گونه موارد اجازه مى دهيم که با دقّت عمل کنند و مريض را رها نکنند.
سوال 1413 :
در فرض مسائل فوق اگر بيمار يا ولىّ او شرط را قبول نکردند، آيا پزشک مى تواند بيمار را رها نمايد؟
جواب :
اگر بيمار در خطر نيست مى تواند.
سوال 1414 :
يک نکته و سوال مهمّ در مورد کشفيّات جديد علوم پزشکى اين است که هر سال و هر ماه و يا حتّى هر روز، کشفيّات و يا نتايج تحقيقات جديدى در مورد جنبه هاى مختلف علوم پزشکى اعلام مى شود که طبق روشهاى تشخيصى يا درمانى جديد، داروهاى متفاوت و جديد يا مواد غذايى مؤثر جديد براى انواع بيماريها پيشنهاد مى شود و برعکس، برخى روشها يا داروها يا موادّ قبلى کاملا غير مؤثّر، مضر و بى فايده معرفى مى شوند. آيا پزشک در قبال عوارض يا هزينه هاى بيهوده ناشى از روشهايى که در گذشته مطرح بوده اند، امّا کسى نمى دانسته که آنها مضر يا بى فايده اند ولى همين روشها امروزه آنها را بى فايده يا مضر شناخته اند مسؤول مى باشد؟
جواب :
مراجعه بيماران به طبيب در چنان شرايطى برائت ضمنى محسوب مى شود بنابراين ضامن نيستند.
سوال 1415 :
اگر اين کشفيّات جديد خيلى ديرتر از زمان کشف به اطّلاع پزشک برسد و قبل از اطّلاع، طبيعى است به همان روشهاى قبلى عمل شود آيا پزشک در قبال عوارض يا هزينه هاى بيهوده روشهاى بى فايده مسؤول است؟
جواب :
مانند جواب مسأله 1411 است.
سوال 1416 :
نظر به اين که به خاطر سير تکامل علوم، تعليم روشهاى قبلى نيز در دوران دانشجويى امکان پذير نيست، چه برسد به روشهاى جديد، آيا پزشک مى تواند به همان روشهاى قبلى اکتفا نمايد و يا فقط در حدّى که وقت محدودش اجازه مى دهد به فراگيرى آنها بپردازد؟ در اين صورت اگر متوجّه مسائل مهمّ جديد نشود آيا مسؤوليّتى بر عهده اوست؟
جواب :
پزشک بايد نهايت تلاش خود را در فراگيرى بکند و چنانچه طبق جواب مسأله 1411 عمل شود، مسؤول نيست.
سوال 1417 :
اگر به خاطر عدم وجود امکانات کافى اطّلاع رسانى، اطّلاعات جديد به پزشک نرسد و وى هيچ گاه مطّلع نگردد مسؤوليّت بى فايده بودن روشهاى قبلى بر عهده کيست؟
جواب :
مانند جواب مسأله 1411 است.
سوال 1418 :
با توجّه به اين که گروههاى بسيار زيادى در جهان مشغول تحقيق هستند و نتايج کار خود را دائم اعلام مى نمايند و از طرفى افراد اين گروهها ممکن است برخى از لحاظ علمى، برخى از لحاظ اخلاقى و صداقت و برخى از لحاظ هر دو مورد، کاملا قابل تأييد نباشند به عبارت بهتر هيچ تضمينى نيست که نتيجه اعلام شده تحقيق با واقعيّات کاملا منطبق باشد و از طرف ديگر هيچ مرجع واحدى در مورد تأييد يا ردّ تحقيقات وجود ندارد و يا اگر موجود هم باشد مدّت زيادى طول مى کشد که نتيجه صحيح کار ارائه شود، در چنين شرايطى اگر نتيجه تحقيقاتى که در رسانه ها و مجلاّت حتّى معتبر اعلام مى شود با روشهاى قبلى ما که به فايده کامل و قطعى آنها اطمينان نداريم مغاير باشد و يا مکمّل آنها باشد در اين صورت وظيفه ما چيست؟ عمل به روشهاى قبلى يا جديد؟
جواب :
بايد طبيب بررسى لازم را به عمل بياورد و بااطبّاى ديگر در صورت امکان مشورت کند و آن روشى که بهتر به نظر مى رسد برگزيند.
سوال 1419 :
با توجّه به اين که اگر بخواهيم طبابت پزشک را با توجّه به مشکلات فوق و در صورت مواجهه با اين مشکلات، تنها در صورتى مجاز بدانيم که وى در اين زمينه ها داراى تخصّص و تجربه کافى باشد عملا مسائل درمان با اختلال کامل رو به رو خواهد شد زيرا:
اوّل اين که هر پزشکى تا رسيدن به اين تخصّص و تجربه کافى بايد همان مراحل اوليّه را طى کند ـ که همان دوران بدون تجربه و تخصّص است.
و دوّم اين که به علّت جمعيّت زياد، امکانات کم، فرصت هاى ناکافى و دهها علل ديگر حدّاقل در کشور ايران ـ نمى توان انتظار داشت پزشکانى که از ابتدا کاملا مسلّط باشند به طبابت بپردازند.
با توجّه به مقدّمه فوق و موضوعات مطرح شده در کليّه سوالهاى فوق، مسائل مهمّى مطرح مى شود که:
الف) در مواردى که پزشکى داروى مؤثر بر بيمارى يا عوارض خطرناک آن را فراموش نموده و فرصت و امکانات کافى جهت دسترسى به اطّلاعات کافى يا پزشک متخصّص ديگرى نيز ندارد.
ب) مطمئن است که داروى خاصّى براى بيمارى مفيد است امّا همچنين مطمئن است و يا احتمال مى دهد که در صورت تجويز آن دارو عوارضى خفيف و يا شديدتر از خود بيمارى و حتّى مرگ در اثر اين دارو، گريبانگير اين بيمار خواهد شد ـ که البتّه موارد الف و ب شامل مسائل تشخيصى نيز مى باشد ـ آيا پزشک در اين حالات مى تواند مريض را به حال خود بگذارد و چنين فرض کند که گويا پزشکى موجود نبوده و قضا و قدر الهى هر چه باشد بر او جارى خواهد شد و بدين ترتيب خود را در معرض خطر مؤاخذه مادّى و معنوى حاصل از عوارض احتمالى و هزينه هاى نابجاى آن قرار ندهد و کار وى را به خداوند واگذارد که يا خود بهبودى نسبى يابد و فرصت تحقيقات بعدى فراهم گردد و يا به تدريج دچار عوارض شديد و مرگ گردد. اصولا در چنين مواردى که پزشک واقعاً نمى داند که براى نجات جان يا رفع و تسکين آلام يک بيمار چه کارى انجام دهد وظيفه او چيست؟ درمانهاى بدون اطمينان و غير قابل اعتماد که ممکن است خود آنها باعث مرگ يا عوارض شديدتر شوند؟ و يا عدم هر گونه اقدام درمانى؟ آيا اگر پزشک با اقدام به درمان نامطمئن موجب خسارت و مرگ مريض گردد مسؤول است؟ آيا اگر اقدام به هيچ درمانى نکند با توجّه به علل و توضيحات فوق، مسؤوليّتى متوجّه اوست؟ اين موضوع با توجّه به اين نکته بايد در نظر گرفته شود که گاهى فرصت هيچ مشورت و ارجاع بيمار به پزشکان متخصّص و آگاه ديگرى وجود ندارد. در خاتمه جهت روشن شدن موضوع، مثالى ذکر مى شود: گاهى پزشکى که داراى تجربه کافى نباشد با بيمارى در حالت بيهوشى مواجه مى شود که نمى داند به طور مثال اين بيمار در اثر کمبود يا ازدياد قند، بدنش دچار بيهوشى شده و در اين حالت طبيعى است که درمان کاملا متناقض است و باعث اشتباه پزشک مى شود.
جواب :
اين مسأله چند حالت دارد.
الف) در صورتى که خطر قطعى يا ظنّى بيمار را تهديد نمى کند و معالجه نيز نامطمئن است در اين صورت اقدام به معالجه نشود.
ب) در صورتى که معالجه از نظر عرف پزشکى قابل قبول است هر چند احتمال عوارض وجود دارد در اين مورد پزشک مى تواند اقدام کند،مخصوصاً اگر خطرى بيمار را تهديد کند.
جواب :
در صورتى که خطر حتمى است و معالجه نامطمئن است ولى درصد نجات وجود دارد و امکان مراجعه به متخصّص نيز وجود ندارد در اين جا مى تواند اقدام کند با رعايت آنچه در جواب مسأله 1411 گفته شد.
سوال 1420 :
اگر پزشک سعى خود را در مداواى بيمار انجام دهد ولى بيمار بهبود نيابد، آيا پزشک نسبت به هزينه درمانى که بيمار قبلا پرداخته و حقّ ويزيت مديون است؟
جواب :
در صورتى که پزشک وظيفه خود را طبق ضوابط انجام داده باشد مسؤوليّتى ندارد.
سوال 1421 :
طبيبى حاذق و ماهر بدون سهل انگارى اقدام به عمل جرّاحى بيمارى نموده و در ضمن عمل، آسيبى به بيمار وارد گرديده، لطفاً موارد ضمان يا عدم ضمان طبيب را در وجوه ذيل بيان فرماييد:
الف) بدون اذن از بيمار يا کسان وى اقدام به عمل نموده باشد؟
ب) غفلت از اذن گرفتن داشته است؟
جواب :
بيمار در حال اغما بوده و براى اذن دسترسى به کسان بيمار نداشته و تأخير هم موجب به خطر افتادن جان بيمار مى شده؟
د) در مورد فوق اگر تأخير موجب نقص عضو و يا تعطيل شدن عضوى از بيمار گردد حکم چيست؟
هـ) اگر در موارد فوق بايد ديه به بيمار داده شود آن ديه به عهده کيست؟
جواب :
در صورت «الف و ب» طبيب ضامن است و در صورت «ج» اگر دسترسى به حاکم شرع باشد، اذن بگيرد و اگر دسترسى به شخص خاصّى نيست ما اذن مى دهيم که اطبا اقدام کنند و ضامن نيستند و در صورت «د» اگر کوتاهى کند گناه کرده ولى ديه ندارد. و جواب «هـ» از جوابهاى گذشته معلوم شد.
سوال 1422 :
در مواردى که براى معالجه بيمار بايد اذن گرفت تا ضمان متوجّه طبيب نشود، بفرماييد:
الف) آيا اذن از ولّى طفل مميّز کافى است يا بايد از طفل هم اذن گرفته شود؟
ب) در مورد عمل جرّاحى روى بيمارى که در حالت اغما فرو رفته، از کدام يک از کسان بيمار بايد اذن گرفت، آيا ترتيب يا اولويّتى در کار است؟
جواب :
در مورد بيمارى که در اغما فرو رفته، يا طفل صغير مصدوم که مشخص نيست، آيا ولى دارند يا ندارند و دسترسى به حاکم شرع هم براى اذن نيست و عدول مؤمنين هم حاضر نيستند و معالجه هم فورى بايد انجام شود تکليف چيست؟
د) آيا طبيب مى تواند از حاکم شرع اسلام براى کلّ موارد مشابه فوق قبلا اذن بگيرد؟
جواب :
الف) اذن ولىّ کافى است.
ب) از ولىّ شرعى او اذن بگيرد و اگر ولىّ شرعى نداشت از حاکم شرعى.
جواب :
در اين گونه موارد ما اجازه به اطبا مى دهيم که با رعايت دقّت و احتياط وظيفه را انجام دهند.
د) نسبت به مواردى که دسترسى به ولىّ نيست و يا ولىّ ندارد مانعى نيست.
سوال 1423 :
الف) اگر به واسطه تشخيص نادرست طبيب حاذق آسيبى به بيمار وارد شود، آيا بايد ديه پرداخت شود، اگر بايد ديه داده شود به عهده کيست؟
ب) چنانچه در تشخيص سهل انگارى نموده باشد حکم چگونه است؟
جواب :
در صورت اوّل ضامن است مگر اين که قبلا به طور خصوصى يا به طور عام اعلام برائت از خسارتها کرده باشد و در صورت دوّم به هر حال طبيب ضامن است چون کوتاهى کرده است.
سوال 1424 :
سهل انگارى طبيب در عمل جرّاحى موجب آسيب وارد شدن به بيمار گشته بفرماييد:
الف) آيا طبيب ضامن پرداخت ديه است؟
ب) اگر به واسطه سهل انگارى در عمل جراحى قلب، نياز به عمل جراحى و درمان بعدى براى بيمار پيدا شود آيا طبيب سهل انگار بايد هزينه آنها را بپردازد يا همان ديه کافى مى باشد؟
جواب :
اگر سهل انگارى طبيب منجر به فوت بيمار شود، قتل چگونه قتلى خواهد بود؟
جواب :
الف) آرى ضامن است.
ب) هرگاه هزينه بيش از ديه باشد بايد علاوه بر ديه تفاوت آن را نيز بپردازد.
جواب :
معمولا از قبيل قتل شبه عمد است.
سوال 1425 :
اگر طبيب حاذق اشتباهاً دستور داروى عوضى را براى بيمار به پرستار داد و پرستار هم دارو را به بيمار داد و بيمار آسيب ديد، بفرماييد: آيا چيزى بايد پرداخت شود، در صورتى که بايد داده شود به عهده کيست؟
جواب :
بر عهده طبيب است.
سوال 1426 :
اگر طبيب حاذق نسخه را غلط نوشت (با توجّه به اين که شيوه معالجه و درمان به اين شکل است که نسخه را نوشته و به بيمار مى دهند و او دارو را تهيّه و استفاده مى کند) و در نتيجه صدمه اى به بيمار وارد شد بفرماييد:
الف) آيا بايد ديه اى پرداخت شود؟
ب) ديه به عهده کيست که بپردازد؟
جواب :
در صورت حاذق نبودن طبيب حکم چيست و ديه به عهده کيست؟
د) در صورت سهل انگارى چه تکليفى متوجّه طبيب مى باشد؟
جواب :
الف تا د بر عهده طبيب است.
سوال 1427 :
آمپولى به بيمارى تزريق شده و بيمار به واسطه آن فوت مى کند بفرماييد در مورد ضمان يا عدم ضمان و فردى که بايد ديه بپردازد در وجوه ذيل حکم چگونه است؟
الف) تزريق آمپول توسط شخص آشنا به آمپول و آشنا به تزريق صورت گرفته و در تزريق اشتباه کرده است؟
ب) آمپول توسط شخص غيرآشنا به آمپول و تزريق، تزريق گرديده است؟
جواب :
تزريق توسط طبيب حاذق بوده و ليکن سهل انگارى در کار بوده است؟
جواب :
الف تا ج) کار تزريق کننده مانند کار طبيب است هرگاه حاذق باشد و اخذ برائت (به طور عام يا خاص) کند ضامن نيست و بدون اخذ برائت ضامن است و در صورت سهل انگارى و عدم حذاقت مطلقاً ضامن است.
سوال 1428 :
در مواردى که به علل غير مربوط به کار پزشک (مثل اختلال در دستگاهها و رفتن برق و...) به بيمار لطمه اى وارد شود ضامن کيست؟
جواب :
در صورت عدم تقصير و عدم سهل انگارى طبيب ضامن نيست، در مورد مدير بيمارستان و مسؤول برق نيز همين گونه است.
سوال 1429 :
در مراکز آموزشى که براى آينده پزشک متخصّص تربيت مى نمايند; به دليل کمى مهارت دستياران و دانشجويان، عوارض و خطراتى متوجّه جان بيمار مى گردد; اگر احياناً نقص عضو و فوتى واقع شود، ضامن، دستيار مربوطه است يا پزشک مسؤول و استاديار مربوطه؟
جواب :
اگر دستيار در کار خود مستقل و آگاه از خطرات باشد ضامن است و اگر به صورت آلت دست استاد باشد ضامن نيست.