فصل چهل و يکم: احکام وصيّت
سوال 867 :
شخصى وصيّت کرده همسرش پس از مرگ وى ازدواج نکند، و اگر ازدواج کند حقّ مسکن در خانه معيّن ندارد. همسرش پس از مرگ او، ازدواج موقّت کرد. اوّلا: آيا اين شرط صحيح است؟ و ثانياً: ازدواج موقّت هم مشمول وصيّت مذکور مى گردد؟
جواب :
اگر ازدواج موقّت براى مدّت کوتاهى بوده، مشمول اين وصيّت نمى شود. ولى اگر براى مدّت طولانى، يا به طور مکرّر و در نتيجه طولانى باشد، مشمول خواهد شد. و وصيّت مذکور در مورد حق الارث زن هيچ تأثيرى ندارد، امّا اگر چيزى اضافه براى او قائل شده، در صورتى مى تواند از آن اضافه استفاده کند که به آن شرط عمل کند.
سوال 868 :
آيا وصيّت به تقسيم ارث قبل از فوت جايز است؟ مثل اين که زيد وصيّت کند که پس از فوتش، فلان باغش مال فلان پسرش، و فلان خانه اش مال فلان دخترش باشد. آيا چنين وصيّتى نافذ است؟
جواب :
چنين وصيتى باطل است.
سوال 869 :
شخصى وصيّت کرده که از درآمد باغش، به إزاى هر سال بعد از رسيدن به سنّ تکليف، نماز و روزه خريدارى شود. اکنون به اندازه سالهاى مذکور عمل انجام شده است. آيا تکرار عبادت لازم است، يا به همين مقدار اکتفا شود؟
جواب :
به همان مقدار قناعت مى شود، و بقيّه تعلّق به ورثه دارد; مگر اين که وصيّت کرده باشد آن را در کارهاى خير صرف کنند.
سوال 870 :
شخصى وصيّت به ثلث نموده، و در اثر تصادف ماشين فوت کرده است. وصىّ ميّت ادّعاى ديه نموده، و بابت آن چکى از قاتل دريافت نموده است. پس از اين جريان، بعضى از ورثه، رضايت داده، و بعضى سهمشان از ديه را گرفته اند. حکم سهم ميّت و وظيفه وصىّ چيست؟
جواب :
در فرض مسأله، ثلث به ديه نيز تعلّق مى گيرد.
سوال 871 :
شخصى نصف باغ انگور خود را به عنوان ثلث قرار داده، و در وصيّت نامه اش سفارش کرده که بعد از کم کردن مخارج باغ، وصى ما بقى محصول و سود آن را از طرف موصى احسان نمايد. اکنون بعد از گذشت مدّت زمانى، درآمد و منافع باغ مخارج خودش را کفايت نمى کند; يعنى مخارج کارگر بيشتر از درآمد باغ مى باشد. آيا کسى که مسؤوليّت اين باغ را دارد، مى تواند آن را به طور اقساطى، يا به صورت نقدى بفروشد و پول باغ را در حقّ او احسان کند؟
جواب :
بايد آن را بفروشد و در جاى ديگرى ملکى، هر چند کوچک که منافعى داشته باشد، تهيّه و وقف نمايد، و منافع آن را در موارد وصيّت مصرف کند.
جواب :
فرزند خوانده جزء نسل موصى حساب نمى شود، و وصيّت نامه شامل حال او نمى گردد.
سوال 873 :
14 سال پيش پدر اينجانبان، که 4 برادر و دو خواهر مى باشيم، به رحمت ايزدى پيوسته، و سالها قبل از فوت در دفتر اسناد رسمى وصيّت کرده، و عيال دائمى (که اکنون 88 سال دارند) و فرزند بزرگش سيد جواد (يعنى بنده) را در خصوص اداره امور صغار موصى، بعد از فوت وصىّ قرار داده، و متذکّر شده پس از رشد و کبر، بقيّه برادران شرکت در وصايت داشته باشند. در تاريخى که اين وصيّت نامه نوشته شده هنوز خواهر کوچکمان به دنيا نيامده بود، و ايشان از بدو تولّد عقب افتادگى ذهنى داشته و دارد. اکنون که ايشان 41 سال دارند، آيا برادران هنوز مى توانند قيّم خواهر کوچک باشند؟ و آيا اين وصيّت نامه به قوّت خود باقى است؟ لازم به ذکر است که از زمان فوت پدر تاکنون، در اين مدّت 14 سال، برادران از او به نحو احسن نگهدارى کرده اند.
جواب :
در صورتى که وصيّت نامه مطلق بوده، و قيد و شرطى در آن نباشد، شامل قيموميّت فرزندهايى که عقل کافى پيدا نکرده اند مى شود.
سوال 874 :
شخصى به شکل زير وصيّت مى کند: «با اتّکال به خداوند متعال، و با توسّل به ائمّه اطهار،(عليهم السلام) در حالت صحّت نفس و سلامت کامل، و با رضا و رغبت، با در خواست شوراى اسلامى و شهردارى شهر، و با رضايت قلبى خود و خانواده ام، وصيّت مى کنم که در زمين اهدايى آقاى... جهت قبرستان مؤمنين و مؤمنات، زيارتگاهى با هزينه خودم احداث، و هر زمان که خداوند تبارک و تعالى مقرّر فرمودند در آن زمين به خاک سپرده شوم، و کليّه نذوراتى که از طرف مردم پرداخت مى شود، 50% سهم فرزندانم و 50% به منظور هزينه امور فرهنگى، ساختمانى، مذهبى، اجتماعى و آموزشى، فضاى سبز قبرستان و زيارتگاه در اختيار شهردارى قرار گيرد.
ضمناً زمينى به مساحت 400 متر مربع جهت منزل يکى از فرزندانم به عنوان خادم زيارتگاه قرار داده شود، تا با هزينه شخصى خود اقدام به ساخت نمايد.» آيا وصيّت نامه مذکور شرعاً معتبر است؟
جواب :
اين وصيّت نامه اعتبارى ندارد، و بايد از ساختن چنين زيارتگاهى پرهيز کرد.