سوالات ديگر ديات
سوال 1324 :
يکى از مسائل مورد ابتلا در محاکم دادگسترى خسارات ناشى از صدمات بدنى وارد شده به افراد است. آيا صدمات بدنى، فقط شامل صدمات فيزيکى است، يا شامل صدمات روحى و روانى نيز مى شود؟ با توجّه به اين که صدمات روحى و روانى به مراتب اثراتى بدتر از صدمات فيزيکى به دنبال دارد، و چه بسا ممکن است فردى به خاطر چنين اثرات روحى و روانى، تا آخر عمر رنج بکشد، و همچنين ممکن است فرد در مدّتى که صدمه وارد شده، از کار و فعاليّت (خصوصاً کارهاى علمى) باز ايستد، و به هدفى که مدّ نظر داشته نائل نشود، و مسير ديگرى را اجباراً در پيش گيرد. آيا چنين خساراتى شرعاً قابل جبران هست؟
جواب :
با توجّه به اين که صدمات روانى قابل اندازه گيرى نيست، و نمى توان حدّ و حدود آن را معيّن کرد، بنابراين تعيين خسارت براى آن مشکل است، و غالباً سبب دعوى مى شود. همان چيزى که اسلام از آن به شدّت پرهيز دارد; البتّه در بعضى از موارد، ماننداز دست دادن هوشيارى کامل (جنون)، يا به مقدار کمتر که قابل اندازه گيرى باشد، جبران خسارت آن در فقه اسلامى پيش بينى شده است.
سوال 1325 :
در بين برخى از عشاير عرب رسم است که ديه مقتول را، اگر چه صغير در بين ورثه باشد، بين تمام طائفه تقسيم مى کنند. اين تقسيم چه حکمى داد؟
جواب :
ديه مقتول مانند ساير اموال اوست، و بايد سهم صغير را نزد قيّم امين بسپارند تا براى او نگهدارى کند، و بقيّه طبق قانون ارث تقسيم مى شود.
سوال 1326 :
بيمه وسايل نقليّه در کشور، به منظور هدر نرفتن خون مقتولين و مجروحين تصادفات است.لکن بيمه براى پرداخت خسارت مصدومين، موازين و مقرّراتى دارد; مثلا اگر ماشين راننده مقصّر بيمه شده باشد، اداره بيمه خسارت مقتولين و مجروحين را از حساب بيمه آن ماشين پرداخت مى کند، و اگر ماشين راننده مقصّر بيمه نشده باشد، ولى ماشين راننده اى که مقصّر نيست، بيمه باشد، اداره بيمه خسارت مقتولين و مجروحين را از حساب بيمه آن ماشين پرداخت مى نمايد. در هر دو صورت، پرداخت کننده ديه، اداره بيمه است. حال اگر ماشين راننده مقصّر بيمه نباشد، و ماشين راننده بى تقصير بيمه باشد، و اداره بيمه ديه مقتولين و مجروحين را از بابت بيمه ماشين راننده بى تقصير بپردازد، آيا ورثه مقتولين و مجروحين حقّ مطالبه چيز ديگرى از راننده مقصّر دارند؟
جواب :
در فرض سوال، هنگامى که ديه از طرف بيمه پرداخته شود، ذمّه راننده مقصّر پاک مى شود.
سوال 1327 :
اگر در قتل شبه عمد يا خطاى محض هويّت اولياى دم مشخّص نباشد، يا دسترسى به آنان ميسّر نگردد، آيا مى توان قاتل را ملزم به پرداخت ديه کرد و در صورت عدم پرداخت ديه، وى را حبس نمود؟
جواب :
آرى او ملزم به پرداخت ديه است. و چنانچه ولىّ دم نداشته باشد، ديه او به امام مى رسد، و اگر دارد و دسترسى به او نيست، براى او نگه مى دارند، و در صورت يأس، از طرف او به فقرا مى دهند.
سوال 1328 :
منظور از مصالحه در جمله «همسر از حقّ قصاص برخوردار نمى شود; مگر قصاص به ديه مصالحه شود.» چيست؟
جواب :
منظور آن است که اولياى دم با قاتل توافق کنند که به جاى قصاص ديه بگيرند; در اين صورت همسر هم سهيم مى شود.
سوال 1329 :
برخى از اولياى ميّت صغير و برخى کبيرند. ورثه کبير خواهان قصاص قاتل هستند، که در اين صورت بايد سهم صغار را از ديه بپردازند. آيا ورثه کبير مى توانند نوع ديه را از نظر جنس و قيمت تعيين نمايند؟ يا براى رعايت غبطه صغار، قيّم آنها، يا دادگاه، بايد سهم الديّه صغار را از جنس گرانتر (مانند گاو و گوسفند) تعيين کند؟
جواب :
تعيين نوع ديه به اختيار کسانى است که مى خواهند ديه را به صغير بپردازند.
سوال 1330 :
آيا اولياى دم مى توانند خرج کفن و دفن، يا هزينه هاى ديگرى که در خصوص مقتول انجام داده اند را از متّهم دريافت کنند؟
جواب :
غير از ديه چيزى نمى توانند بگيرند.
سوال 1331 :
از آنجا که مقتول داراى زن و فرزند مى باشد، و آنها را از ماشينى که در تصادف از بين رفته تأمين مى کرده، آيا اولياى دم مى توانند خسارت کارکرد ماشين را که در اين مدّت خراب بوده، و کار نمى کرده، از متّهم دريافت کنند؟
جواب :
آنها مى توانند خسارت ماشين، به اضافه خسارت کارکرد ايّام لازم براى تعمير را بگيرند